Landbouw is het fundament voor een duurzaam voedselsysteem

1. Hoe kijkt Rikolto naar het boerenprotest?
Als het tot zo een uitbarsting komt, is het omdat mensen zich te lang niet gehoord en begrepen voelen via andere kanalen. Nieuwe regelgeving is nodig en goed bedoeld door de beleidsmakers en juristen die ze ontwerpen. Alleen blijven boeren achter met het gevoel dat alle uitdagingen rond milieu en klimaat op hun schouders gelegd worden. “Boeren, los het op”, lijkt de samenleving te zeggen. De boeren antwoorden nu: “wij trekken dit niet alleen”.

Mensen die zich engageren met een investering die een groot deel van hun leven beslaat, mogen van de samenleving verwachten dat daar rechtszekerheid tegenover staat

2. Wat zijn volgens Rikolto de belangrijkste vragen van de landbouwers?
Dat valt samen te vatten in één woord: perspectief. Mensen die zich engageren met een investering die een groot deel van hun leven beslaat, mogen van de samenleving verwachten dat daar rechtszekerheid tegenover staat: waar is er welke vorm van landbouw mogelijk en onder welke voorwaarden? Onderliggend hoor ik daarin ook een vraag naar waardering. Respect voor hun vakmanschap en gehoor bij het uitwerken en implementeren van beleid.

3. Wat kan Rikolto doen op korte en lange termijn om een bijdrage te leveren aan een oplossing?
Ten eerste hebben wij expertise om multistakeholder-overleg op te zetten met boeren, beleidsmakers, wetenschappers en bedrijven uit de voedings- en retailsector. Samen zoeken we hoe we ambitieuze doelstellingen kunnen realiseren en daarbij de risico’s en winsten billijk spreiden. Dat krijgt bijvoorbeeld vorm in ons engagement in de deal “eerlijke en echte prijzen” van de Vlaamse Voedselstrategie. We kunnen ook leren uit de ervaring van onze teams in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We werken er vanuit een systeembenadering in kwetsbare gebieden die onder druk staan door verstedelijking en landbouw. Daar liggen inspirerende voorbeelden van samenwerking die nieuwe kansen geven aan landbouwers om te ondernemen. Zo raak je uit het defaitistische spiraal waarbij landbouw de boeman van alles lijkt.

Ten tweede gaan we na wat Belgische supermarkten doen voor een eerlijke prijs en rechtvaardige contracten voor boeren. Hiervoor gaan we in zee met de Nederlandse denktank Questionmark, Oxfam België en Fairtrade Belgium. Met het onderzoek 'Superlijst Sociaal' vergelijkt Questionmark de prestaties van de supermarkten voor een eerlijker voedselsysteem, voor boeren buiten en binnen Europa. Dat onderzoek loopt nu, de resultaten worden verwacht op 20 juni. Samen met Oxfam en Fairtrade zal Rikolto aanbevelingen formuleren en samen met de supermarkten bekijken hoe we verdere stappen kunnen zetten.

Je kunt alleen maar beginnen met werken aan oplossingen, als je écht begrijpt waar de knopen bij de andere partij zitten

Ten slotte, maar minstens zo belangrijk, kan Rikolto bijdragen aan dialoog. In 2022 en 2023 experimenteerden we met Groene Kring met een depolariserende gespreksmethodiek waarbij we jonge boeren in gesprek brachten met jongeren die vaak een engagement hebben in de klimaatbeweging. Je kunt alleen maar beginnen met werken aan oplossingen, als je écht begrijpt waar de knopen bij de andere partij zitten. Daarom zullen we dit jaar verder dergelijke gesprekken opzetten met boeren en andere stakeholders.

4. Wat kunnen anderen, zoals beleid of ketenpartners, doen om een bijdrage te leveren aan een oplossing?
In de eerste plaats: ruimte creëren voor elkaar om te innoveren. Er moet nu snelheid gemaakt worden, maar ook bij voedingsbedrijven en supermarkten zijn ze nog de schokken aan het verwerken van covid, de gestegen kosten voor grondstoffen, energie en lonen. In de hypercompetitieve omgeving is amper financiële ruimte en daardoor ook amper mentale ruimte om met ketenpartners innovatieve projecten op te zetten die over de langere termijn gaan.

Vanuit het beleid kan zuurstof gegeven worden in de vorm van financiering die toelaat om in een veilige omgeving te experimenteren. Europa biedt sinds kort ook via een uitzondering op de mededingingswetgeving de mogelijkheid om samen te werken rond prijsvorming met het oog op verduurzaming. Beleidsmakers moeten zich daarbij als een actieve deelnemer zien van die experimenten, want daar kan je leren hoe werkbare wetgeving eruit kan zien. Zo vermijd je het gevoel dat er nu heerst: overheden die micro-managen en wereldvreemde regels produceren.

5. Hoe ziet Rikolto de toekomst van de landbouw?
Landbouw is het fundament van een duurzaam voedselsysteem. Hoe breng je wat we consumeren en produceren in balans met de draagkracht van de omgeving? Dat is de vraag waar we wereldwijd in elke context antwoorden op zoeken.

Ook bij ons komen daar taaie afwegingen bij kijken. Hoe reduceren we onze veestapel op een sociale manier die weer zuurstof geeft aan andere vormen van landbouw en natuurherstel? Als maatschappij moeten we via de politiek het kader van de puzzel leggen. De invulling moet je overlaten aan de mensen die het elke dag gaan moeten waarmaken met een combinatie van ouderwets boerenverstand, nieuwe inzichten en technologie.

Eén ding is duidelijk: we verwachten vandaag al van landbouwers dat ze meer doen dan voedsel produceren. Wel, dan moeten we maken dat ze fair vergoed worden voor voedselproductie, maar ook voor zaken als koolstofopslag, de zorg voor bodem en omgeving.

Dit artikel maakt deel uit van de contentsamenwerking tussen Foodlog en VILT.