En wéér stijgen de olijfolieprijzen

In het algemeen zijn hoge productiekosten, extreme weersomstandigheden en de verhoogde mondiale vraag naar olijfolie een giftige cocktail voor de prijs van olijfolie. Maar laten we het eens ‘afpellen’ en kijken naar Spanje, Italië en Griekenland, de drie grootste producenten van olijfolie in de wereld.

De vooruitzichten voor de komende oogst zijn dramatisch

Spanje
Spanje is veruit de grootste olijfolieproducent in de wereld. Juist dat land is het hardst getroffen. De weersomstandigheden waren daar vorig jaar extreem. Ook de afgelopen maanden waren door de droogte en hitte zo belabberd dat de vooruitzichten voor de komende oogst allesbehalve gunstig zijn. Met een gemiddelde oogst van ongeveer 1,5 miljoen ton, is Spanje de grootste producent van olijfolie in de wereld (totaal 3,4 miljoen ton in 2022). De oogst van 2022/2023 was zo dramatisch slecht dat de oogst gehalveerd is naar circa 780.000 ton. April was de warmste maand ooit gemeten in Spanje. In de winter en lente van 2022 was bijna geen water voorhanden en omdat er ook nogal wat water illegaal is afgetapt, zijn de vooruitzichten voor de komende oogst dramatisch te noemen.

“De droogte die we nu meemaken is verschrikkelijk”, zegt Francisco Montabes, exportmanager van olijfolieproducent Monva s.a. uit Andalusië. “We hebben 50% minder oogst dan voorgaande jaren en dit maakt alles moeilijker. Een van onze belangrijkste aandachtspunten is nu het behoud van de kwaliteit. Als we die net zo hoog kunnen houden als afgelopen jaren dan zijn we dik tevreden”.

Het probleem is dat olijfbomen in de winter en het voorjaar water nodig hebben om veel olijven te krijgen

Italië
Ook in Italië hebben telers een dramatische oogst achter de rug. Met een productie van min 30% (van 329.000 ton naar 235.000 ton) wisselde het land stuivertje met Griekenland op rang 2 en 3 van de meest producerende landen in de EU. "Het probleem is dat olijfbomen in de winter en het voorjaar water nodig hebben om veel olijven te krijgen", zegt Gianni Calvi, olijfolieproducent in Noord-Italië. "De lente van 2023 was extreem droog in het grootste deel van Europa. We hadden regen in mei, maar dat was veel te laat om de bomen fruit te laten produceren. Toen de regen aanbrak, stonden de bloemen aan de bomen al open zodat het stuifmeel met de wind kon worden meegevoerd. Omdat de regen het stuifmeel heeft weggespoeld, heeft bestuiving niet kunnen plaatsvinden. De oogst is redelijk goed bewaard gebleven in Zuid-Italië omdat ze in het vroege voorjaar regen kregen”.

Gregor Christiaans, Gianni en Luca Calvi

Niet omdat ze het willen,maar omdat olijfolie te duur wordt, gaan Grieken over op zaadoliën

Griekenland
Bij de Grieken lijkt het niet zo verkeerd te gaan. De Griekse olijfolie pluste 50% (van 232.000 ton naar 350.000 ton) in oogstjaar 2022/23. Dat neemt niet weg dat ook de prijs van Griekse olijfolie omhoog is gegaan en niet alleen vanwege de grotere vraag vanuit Italië. “Productiekosten schieten omhoog. In combinatie met de hoge kosten voor levensonderhoud is dit funest voor onze olijfolie”, zegt Pavlos Kaplanis, producent en oprichter van ‘olive tour and tasting by Ben Olive Mill’, op Kalamata. Olijfolie is de basis van Grieks eten. Hij ziet de hoge prijzen als een ‘verlies voor extra vierge olijfolie’ omdat consumenten over zullen stappen naar andere (zaad)oliën. “Niet omdat consumenten dat willen, maar omdat ze olijfolie simpelweg niet meer kunnen betalen”.

We nemen genoegen met (alweer) een lagere marge

Wie houdt het vol?
Ik denk dat vooral kleinere boeren de dupe zijn en het zwaar zullen krijgen. Die kunnen het simpelweg niet vol houden. Maar de grote (olijfolie)bedrijven zoals Deoleo (van o.a. Carbonell, Bertolli, Carapelli) en Borges zullen niet zo snel in paniek raken. Ze kopen inderdaad bijna alles op in Spanje (70% van de boeren is aangesloten bij coöperaties) en vullen dit aan met olijfolie uit andere landen. “Grote bedrijven komen in de problemen omdat ze massa produceren tegen een lage prijs”, zegt Gianni. “Maar kleine bedrijven gespecialiseerd in kwaliteitsproducten zoals die van ons krijgen het ook serieus moeilijk. We kunnen simpelweg de hogere productiekosten niet direct doorzetten naar onze klanten. Het afbreukrisico is te groot dus nemen we genoegen met (alweer) een lagere marge”.

Ik hoor overigens geluiden van producenten uit Italië en Griekenland die vinden dat Spanje een te grote vinger in de pap heeft en zich afvragen of Spanje niet de prijzen kunstmatig hoog houdt terwijl er nog voldoende op voorraad is.

Bottelaars willen hun retailklanten niet verliezen en verlagen hun prijs

Wat gaat de consument merken?
De hamvraag is natuurlijk, wat merkt de consument van dit alles, wordt de olijfolie op de schappen echt zo veel duurder? Om dit te kunnen beantwoorden moet je wel een price-breakdown maken. Allereerst de prijs voor bulkolijfolie. Dat wordt bepaald op 3 verschillende olijfolie beurzen in Europa, die tezamen goed zijn voor 60% van de wereldhandel. Die beurzen bevinden zich in Jaén (Spanje), Bari (Italië) en Chania (Griekenland). De prijs voor bulkolijfolie is de prijs die grote coöperaties/producenten aanbieden aan tussenhandelaren/bottelaars. Dat is een dagkoers, je kunt stellen dat ze gemiddeld t.o.v. vorig jaar gestegen zijn met respectievelijk 50, 44 en 37 procent. Dan is er de prijs van de bottelaars naar de retail/groothandels. Die zal - denk ik - iets lager uitvallen omdat niet het risico genomen wordt deze klanten te verliezen.

Deze cijfers behoeven wel uitleg. Het gaat hier om het totaal van extra vierge (hoogste kwaliteit olijfolie) en vierge olijfolie (lagere kwaliteit). Wat het percentage van extra vierge in al deze cijfers is, is moeilijk te achterhalen. Normaliter is van de totale oogst in Spanje ca 50% extra vierge, Italië, 65% en Griekenland 75%. Dat is nu ongetwijfeld heel anders.

In Spanje zal de prijsstijging ongeveer hetzelfde zijn als dit jaar, rond de 35-40%

Moderne vijanden
“ik denk niet dat het onbetaalbaar wordt”, zegt Gianni. “Natuurlijk zal de vraag afnemen en vallen mensen terug op andere oliën. Veel producenten die groenten of vis in olijfolie verkopen gaan nu andere plantaardige oliën gebruiken”. Hij denkt dat de prijs voor goedkope olijfoliën rond de 25% zal zijn en iets minder voor duurdere olijfoliën. “In Spanje zal de prijsstijging ongeveer hetzelfde zijn als dit jaar, rond de 35-40%”, zegt Francisco.
Pavlos is niet optimistisch: “Onze vijanden van vandaag zijn de moderne vijanden: branden, klimaatverandering, nieuwe bacteriën en impact covid-beperkingen. Die zullen in de nabije toekomst waarschijnlijk niet of weinig veranderen”.

Albanië en China
Is het dan allemaal kommer en kwel? Gelukkig niet. De United States Department of Agriculture (USDA) voorspelt toch een stijging in productie voor de hele EU. Ze geven dit echter niet land specifiek aan. En het levert ook kansen op voor andere landen. Zo is de olijfolie export uit Albanië verviervoudigd in de afgelopen periode. Persoonlijk gezegd vind ik de kwaliteit fantastisch! De trots was af te lezen op het gezicht van een Albanese olijfolieproducent die goud won tijdens de tweede editie van de Amsterdam International Olive Oil Competition afgelopen juni. Dat gold overigens ook voor de Albanese ambassadeur mevrouw Adia Sakiqi die de award aan hem uitreikte. Een steuntje in de rug voor dit land dat op de nominatie staat om lid te worden van de EU.

Adia Sakiqi, ambassadeur van Albanië, reikt de Gold award uit aan een Albanese olijfolieproducent

Ook China is, zij het op kleine schaal, bezig met olijfolieproductie in de provincie Gansu. De kwaliteit wordt steeds beter, de kwantiteit volgt dan in rap tempo in dat land. Dat is in eerste instantie goed voor het dekken van de mondiale vraag. Wat het op langere termijn oplevert is dan weer een hele andere vraag.

Goed zoeken!
Wat mij wel opvalt is dat top olijfolie uit Turkije (en daar zijn er nogal wat van), niet goed verkrijgbaar zijn in Nederland terwijl ze een topjaar gedraaid hebben (380.000 ton) Dat geldt ook voor Marokkaanse en Tunesische olijfolie. Natuurlijk, je ziet wel eens grote plastic flessen met een niet altijd goed leesbaar etiket of helemaal geen etiket. Uit ervaring weet ik dat de kwaliteit hiervan vaak zeer matig is. Het zou geweldig zijn als die handschoen hier opgepakt wordt en echt goede olijfolien uit die landen op de markt gebracht wordt. Now is the time zou ik zeggen.

Oh en voordat de goegemeente helemaal over mij heen valt: er zijn zeker toppers verkrijgbaar maar die moet je echt heel goed zoeken!