4 min
Het is voor boeren niet gemakkelijk om op een duurzame, diervriendelijke manier een goede boterham te verdienen. Ze zitten vaak gevangen tussen hun financiële verplichtingen aan de bank en de druk op hun marges die grote voedselfabrikanten voeren. Maar een alternatief bedrijfsmodel gloort. Door digitaal te transformeren kunnen boeren weer naar een tijd waarin ze een centrale rol in de samenleving spelen.
Boeren waren vroeger de spil van de maatschappij. Ze voorzagen hun dorp of regio van alle graan, groenten, fruit en vlees die nodig waren. Dat beeld bestaat nauwelijks meer. Nestlé, Unilever en andere megalomanen hebben wat dat betreft de touwtjes in handen. In de keten tussen boer en burger kwamen steeds meer nieuwe schakels. En met elke tussenpersoon die een slaatje wist te slaan uit het eten van de boer, ontstond méér druk op zijn ambacht.
Boeren kunnen hun vrijheid terugwinnen door minder afhankelijk te worden van bank en klant. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, maar er zijn al voorbeelden van boeren in Nederland die het succesvol deden. Ze startten een coöperatie en verkochten delen van hun bedrijf of land aan hun klanten. Op die manier konden zij zich vrijkopen van hun bank. Daarna onderzochten ze de behoeften van hun eindklant. De mensen in de buurt. In plaats van hun graan, eieren of vlees aan voedselfabrikanten te verkopen, besloten ze hun afzetmarkt meer lokaal te maken. Daar moesten ze wel een digitaliseringsslag voor maken.
Een van mijn studenten deed onderzoek in Kenia waar boeren cacao, koffie, bloemen en noten verbouwen voor klanten over de hele wereld. Deze student zag dat grote bedrijven de koffiebonen voor weinig geld kopen, de bonen branden en vermalen, en met hoge marges verkopen. Als vervolg op het onderzoek gaat mijn student de boeren helpen door alle tussenpersonen te elimineren. Ze gaan de koffie zelf branden en malen, en sturen de koffie naar boerderijwinkels in Nederland en Duitsland. Dat is échte fairtrade.
Slechts een paar jaar geleden hadden alleen de grootste bedrijven de schaal en mankracht om effectief analyses of voorspellingen met data te kunnen maken. Tegenwoordig zijn relatief eenvoudige toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI) en Machine Learning (ML) ook beschikbaar voor kleinere bedrijven. Boeren die investeren in digitale oplossingen kunnen hun logistieke processen, prognoses en voorraadbeheer zó efficiënt maken, dat ze méér winst kunnen maken terwijl er minder druk ligt op hun productie.
De grote bedrijven zien de dreiging van kleine ondernemingen als GraanGeluk en koffieketens die de middle men uitschakelen niet. Nog niet. Maar boeren zijn ondernemers die door de aard van hun business automatisch met onzekerheid (wetgeving, het weer) te maken hebben. Ze durven met externe factoren om te gaan. Als de omstandigheden hen dwingen te investeren in een transformatie, om terug te gaan naar de oude manier van landbouw bedrijven, dan doen ze dat.
De systeemboerderijen van nu (één product, massaal geproduceerd) zullen steeds meer plaatsmaken voor boeren die weer centraal staan in hun lokale samenleving. Ze worden moderne varianten die op een datagedreven manier werken zoals vroeger. Pioniers als GraanGeluk en De Hooilanden (zie de case hieronder) maken de weg vrij voor andere bedrijven die gaan volgen. En ook al is zo’n traject uiteindelijk maatwerk - er is een stappenplan.
Op een moderne manier teruggaan naar de oude manier van landbouw, gaat voor agrarische bedrijven in vier stappen.
Bob de Wit is hoogleraar Strategic Leadership aan Nyenrode Business Universiteit. Dit artikel is mogelijk gemaakt door Info Support.
Dit artikel afdrukken
Boeren kunnen hun vrijheid terugwinnen door minder afhankelijk te worden van bank en klant. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, maar er zijn al voorbeelden van boeren in Nederland die het succesvol deden. Ze startten een coöperatie en verkochten delen van hun bedrijf of land aan hun klanten. Op die manier konden zij zich vrijkopen van hun bank. Daarna onderzochten ze de behoeften van hun eindklant. De mensen in de buurt. In plaats van hun graan, eieren of vlees aan voedselfabrikanten te verkopen, besloten ze hun afzetmarkt meer lokaal te maken. Daar moesten ze wel een digitaliseringsslag voor maken.
Een van mijn studenten deed onderzoek in Kenia waar boeren cacao, koffie, bloemen en noten verbouwen voor klanten over de hele wereld. Deze student zag dat grote bedrijven de koffiebonen voor weinig geld kopen, de bonen branden en vermalen, en met hoge marges verkopen. Als vervolg op het onderzoek gaat mijn student de boeren helpen door alle tussenpersonen te elimineren. Ze gaan de koffie zelf branden en malen, en sturen de koffie naar boerderijwinkels in Nederland en Duitsland. Dat is échte fairtrade.
Slechts een paar jaar geleden hadden alleen de grootste bedrijven de schaal en mankracht om effectief analyses of voorspellingen met data te kunnen maken. Tegenwoordig zijn relatief eenvoudige toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI) en Machine Learning (ML) ook beschikbaar voor kleinere bedrijven. Boeren die investeren in digitale oplossingen kunnen hun logistieke processen, prognoses en voorraadbeheer zó efficiënt maken, dat ze méér winst kunnen maken terwijl er minder druk ligt op hun productie.
Nederlandse Case I: GraanGeluk verbouwt ‘oude’ granen
Op veel specifieke zaden of granen rust een patent dat het eigendom van grote bedrijven is. Je kunt niet zomaar elk ras graan verbouwen. Marcel van Silfthout van GraanGeluk besloot daarom kringlooplandbouw te voeren, waarbij heidebegrazing en mest van schaapkuddes de akkerbouw van Veluws Kruiprogge en zomergerst mogelijk maken. Klanten kochten en kopen symbolische ‘graandelen’, waarmee het bedrijf zich loswurmt van de greep van de bank. “Dit nieuwe model vraagt iets van de consument”, zegt Marcel. Hij verkoopt nu zelf Gelders GraanGeluk-bier. “Maar de bereidheid om lokaal te kopen groeit. Je ziet de vraag naar duurzaam eten en drinken toenemen. Digitalisering helpt ons hier enorm bij. Alleen al door een simpele webshop in te richten, betrekken we onze klanten direct bij de winkel.”
Op veel specifieke zaden of granen rust een patent dat het eigendom van grote bedrijven is. Je kunt niet zomaar elk ras graan verbouwen. Marcel van Silfthout van GraanGeluk besloot daarom kringlooplandbouw te voeren, waarbij heidebegrazing en mest van schaapkuddes de akkerbouw van Veluws Kruiprogge en zomergerst mogelijk maken. Klanten kochten en kopen symbolische ‘graandelen’, waarmee het bedrijf zich loswurmt van de greep van de bank. “Dit nieuwe model vraagt iets van de consument”, zegt Marcel. Hij verkoopt nu zelf Gelders GraanGeluk-bier. “Maar de bereidheid om lokaal te kopen groeit. Je ziet de vraag naar duurzaam eten en drinken toenemen. Digitalisering helpt ons hier enorm bij. Alleen al door een simpele webshop in te richten, betrekken we onze klanten direct bij de winkel.”
De grote bedrijven zien de dreiging van kleine ondernemingen als GraanGeluk en koffieketens die de middle men uitschakelen niet. Nog niet. Maar boeren zijn ondernemers die door de aard van hun business automatisch met onzekerheid (wetgeving, het weer) te maken hebben. Ze durven met externe factoren om te gaan. Als de omstandigheden hen dwingen te investeren in een transformatie, om terug te gaan naar de oude manier van landbouw bedrijven, dan doen ze dat.
De systeemboerderijen van nu (één product, massaal geproduceerd) zullen steeds meer plaatsmaken voor boeren die weer centraal staan in hun lokale samenleving. Ze worden moderne varianten die op een datagedreven manier werken zoals vroeger. Pioniers als GraanGeluk en De Hooilanden (zie de case hieronder) maken de weg vrij voor andere bedrijven die gaan volgen. En ook al is zo’n traject uiteindelijk maatwerk - er is een stappenplan.
Nederlandse Case II: De Hooilanden
“Als er iets afspeelt op onze boerderij, weten mijn klanten dat meteen.” Lodewijk Pool is eigenaar van zorgboerderij De Hooilanden. Hij digitaliseerde ook, zodat hij zelf zijn spullen kan verkopen. “Vroeger verkocht ik melk in grote partijen. Nu zitten al mijn klanten in een appgroep. Als ik zeg dat er melk is, is het binnen een dag uitverkocht.” Gebaseerd op vertrouwen installeerde hij een systeem waarbij klanten met een QR-code kunnen betalen. “Ons bedrijf is in de basis door consumenten gefinancierd. En het geld dat we verdienen gaat terug in de gemeenschap. Zo zou het ook moeten zijn.”
“Als er iets afspeelt op onze boerderij, weten mijn klanten dat meteen.” Lodewijk Pool is eigenaar van zorgboerderij De Hooilanden. Hij digitaliseerde ook, zodat hij zelf zijn spullen kan verkopen. “Vroeger verkocht ik melk in grote partijen. Nu zitten al mijn klanten in een appgroep. Als ik zeg dat er melk is, is het binnen een dag uitverkocht.” Gebaseerd op vertrouwen installeerde hij een systeem waarbij klanten met een QR-code kunnen betalen. “Ons bedrijf is in de basis door consumenten gefinancierd. En het geld dat we verdienen gaat terug in de gemeenschap. Zo zou het ook moeten zijn.”
Op een moderne manier teruggaan naar de oude manier van landbouw, gaat voor agrarische bedrijven in vier stappen.
- De keuze maken. Dat klinkt gemakkelijk, maar een digitale transformatie slaagt alleen als een organisatie er volledig achter staat en in gelooft. In deze fase denken ondernemers al na over de data die zij binnen hun bedrijf kunnen genereren, en welke producten en diensten die data mogelijk kunnen maken.
- Onafhankelijkheid creëren. Lokaal ondernemen lukt alleen als boeren niet meer gebukt gaan onder grote schulden van de bank. Door (delen) van hun land te verkopen of een coöperatie te starten kunnen boeren hun schulden afbetalen en weer eigen baas worden.
- Een plan maken. Als ze eenmaal wat vrijer zijn, bekijken boeren wat de regio nodig heeft, maar ook waar hun grond geschikt voor is. Hier wordt duidelijk dat een blauwdruk niet zomaar te geven is. De bodem in één deel van het land, leent zich niet voor dezelfde akkerbouw als ergens anders. Maar ook: als de regio al verzadigd is met fruittelers is het misschien slimmer graan te verbouwen of wat melkkoeien te houden.
- De rol vervullen. Als het bedrijf bescheiden begint, kan het zomaar zijn dat de boerderij snel weer een centrale rol in de lokale gemeenschap gaat spelen. De boeren kunnen dan nadenken om hun rol uit te breiden, bijvoorbeeld door dagbesteding aan te bieden. Hoe méér de boer zelf kan doen en uitvoeren, des te minder groot wordt de rol voor de grote bedrijven die nu de touwtjes in handen hebben.
Bob de Wit is hoogleraar Strategic Leadership aan Nyenrode Business Universiteit. Dit artikel is mogelijk gemaakt door Info Support.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik lees het nu pas, maar inderdaad: Bob romantiseert de maatschappelijke rol van de boer in oude tijden, beetje Boreaal verhaal. Daarnaast verwachte ik bij het woord 'digitaal' een andere invalshoek, meer robotica en foodtech. Bob bedoelt met digitaal: een webshop. Maar dat is een medium, geen tech.
"kunnen boeren weer naar een tijd waarin ze een centrale rol in de samenleving spelen".
Deze reclamefolder - ik heb geen idee voor wie die geschreven is: de beginnende boer, de grote boer, de boer in een lokale gemeenschap - hoort inderdaad niet op FL thuis.
Overigens hebben die vier open deuren weinig van doen met digitalisering. Maar goed daarvoor hoef je alleen maar het linkje van infosupport aan te klikken.
Of het moet zijn dat Bob z'n boodschap is; ga verbreden of kap ermee. Het moge hopelijk duidelijk zijn aan de lezers dat is deze case van De Hooilanden als voorbeeld te noemen de koeien en het bedrijf alleen nodig zijn als decor en aankleding van de zaak. rentabiliteit per gewerkt uur en geïnvesteerd vermogen zal in de neventakken aanzienlijk hoger zijn als op de hoofdtak ( van weleer). Ik hoop dat hij mee reageert trouwens.
Bob leeft in de digitale wereld (bits en bytes) en heeft niet door dat er een parellele wereld is: die van atomen en moleculen. Elk heeft eigen 'natuur'wetten. Agrifood zit in atomen en moleculen. Het stukje is niet zo sterk inderdaad, eens met Henric van der Krogt #2
Dit artikel past m.i. niet echt bij Foodlog. Het is leuk voor de schoolkrant van Nijenrode misschien, al zou ik verwachten het niveau daar ook wat hoger lag. Maar dat kan natuurlijk aan mij liggen.