De Nederlandse agrarische sector verzandt in…

Het is niet best gesteld met het vertrouwen in de Nederlandse boer, en dan vooral de manier waarop die omgaat met het landschap. Dat werd pijnlijk duidelijk tijdens een uitzending van Buitenhof over de staat van ons landschap, met aan tafel columniste en schrijfster van het veelbesproken pamflet ‘Landschapspijn’ Jantien de Boer en namens de boeren VVD-kamerlid Helma Lodders. Ik schreef vorige maand over ‘Reputatie gaat te paard, maar als je eraf mietert kun je lopend terug.’ Gisteren viel Lodders van het paard. Hard. En dat deed pijn. Maar nog pijnlijker is hoe de agrarische sector in het algemeen zichzelf steeds dieper graaft in een vertrouwenscrisis.

Beiden probeerden elkaar te overtuigen met feiten. Feiten die elkaar alsmaar leken tegenspreken

Wie de uitzending niet heeft gezien, raad ik aan om dat alsnog te doen. Als het niet is vanwege de inhoud, doe het dan om te zien hoe discussiëren en debatteren anno 2018 werkt. Jantien de Boer maakt zich extreem zorgen over het Nederlandse landschap, en schreef hiervoor het veel bekeken pamflet Landschapspijn. Tegenover haar zat VVD-kamerlid Helma Lodders, voor veel boeren de gedroomde landbouwminister. Beiden probeerden elkaar te overtuigen met feiten. Feiten die elkaar alsmaar leken tegen te spreken.

Feiten krijgen anno 2018 pas waarde als ze worden onderbouwd met emotie
Maar wat zijn feiten vandaag de dag nog waard? Wat zijn feiten überhaupt, als “feiten” over hetzelfde ding elkaar tegenspreken. Dan geloof je degene in wie je het meeste vertrouwen hebt, iemand aan wie je kan zien dat het ze ook emotioneel raakt. De feiten van de geëmotioneerde winnen het van de feiten van de koude, afstandelijke feitenfetisjist. De Boer wint al gauw het vertrouwen van de gespreksleider, die daardoor al gauw ‘haar feiten’ voor waarheid aanneemt. Dat resulteert in vragen als ‘Waarom wisten wij dit nog niet?’, en aan Lodders: ‘Hoe verklaart u dat driekwart van de insecten is uitgestorven?’. Lodders probeert dit te pareren door wetenschappelijke onderzoeken te benoemen waarin dit wordt tegengesproken, maar dat levert onderstaande gezichten op.

Journalist Margriet Brandsma luistert in de studio
naar het gesprek, screenshot door Robert ten Kate

Accepteer marketing-cookies om deze inhoud te bekijken.

De maatschappij heeft allang de buik vol van al die feiten over Nederland als de nummer 2 landbouwexporteur van de wereld en hoe roofdieren vogelnesten leegroven

De maatschappij als foie gras, volgestampt met ‘feiten’
En feitenfetisjisme, dat is waar de agrarische sector nog te veel in verzandt. Hele campagnes worden opgezet om burgers als een soort foie gras ‘de feiten’ van de landbouw door de strot te duwen, terwijl de maatschappij ondertussen allang de buik vol heeft van al die feiten over Nederland als de nummer 2 landbouwexporteur van de wereld, over hoe roofdieren vogelnesten leegroven, hoe de Nederlandse landbouw al verreweg de grootste reductie van broeikasgassen heeft gerealiseerd, en ga zo maar door. Dat wordt in de uitzending door De Boer pijnlijk treffend verwoord als “Je wordt er zo moedeloos van. De reflex [van boeren] is altijd ‘we verdienen er zo veel aan, je snapt het niet helemaal goed, kom eens kijken op onze superintensieve bedrijven en je zal dankbaar worden. Nou, ik word niet dankbaar.”

Boeren hebben een oplossing, maar niet de toestemming om uit te voeren
Het landt niet bij de maatschappij. Boeren hebben een oplossing, maar komen nooit aan het uitvoeren van die oplossing toe als de maatschappij er niet op vertrouwt dat dit de juiste oplossing is. Niet de toestemming krijgen tot uitvoering. En zo krijgt de maatschappij wél het vertrouwen om zonder enige praktijkkennis te bepalen aan welke wet- en regelgeving de boer moet voldoen. Bijvoorbeeld verplichte mestinjectie, iets wat absoluut niet de voorkeur heeft van heel veel boeren als je het hebt over bodemverbetering.

Je weet hoe slecht het gesteld is met het vertrouwen in boeren als mensen zich gaan afvragen waarom burgers niet méér inspraak krijgen in het landschap

Wie betaalt, die bepaalt
Je weet hoe slecht het gesteld is met het vertrouwen in boeren als mensen zich gaan afvragen waarom burgers niet méér inspraak krijgen in het landschap. Het landschap dat voor 80% in beheer en eigendom is van boeren die dat landschap nodig hebben om voor ons allemaal voedsel te maken. Je schrikt je rot als je ontdekt hoe duur die landbouwgrond is (en hoe gek het dan moet zijn als je daar als boer niet zorgvuldig mee om zou gaan, maar dat terzijde). Dat maakt het natuurlijk ook een rare vraag, want waar is onze zeggenschap als het gaat over jouw voortuin? Wil je dus meer inspraak in het landschap, dan moet je in gesprek met boeren, misschien zelfs overwegen om mee te betalen. En boeren doen er goed aan om open te staan voor dat gesprek, en vertrouwen hebben in de uitkomst. Dúrf mee te bewegen en neem het voortouw! Het alternatief is dat de meerderheid je wet- en regelgeving oplegt, waardoor je wéér moet volgen in de negatieve spiraal richting achteruitgang.

Heb vertrouwen en verdien het terug!
Ook mij doet het (bijna fysiek) pijn in mijn boerenhart om te zien hoe het gesteld is met het vertrouwen in boeren, het gebrek aan vertrouwen van boeren zelf en de vijandige modus waar veel van hen in lijken te staan. Het prachtige agrarische vak gaat niet ten onder aan beperkende wet- en regelgeving, maar aan het gebrek aan vertrouwen dat daaraan ten grondslag ligt. Dat win je niet terug door te blijven navelstaren op al die dingen waar je trots op bent, maar door over je feitenfetisjisme heen te stappen en inlevingsvermogen te tonen, je best doen om je denkwereld te laten aansluiten bij hen die je wilt inspireren.

Het prachtige agrarische vak gaat niet ten onder aan beperkende wet- en regelgeving

Ik hoop zó dat er bij boeren én bij de overheid een lampje gaat branden en dat we als boeren weer het vertrouwen krijgen in de maatschappij, ook al snap ik heel goed waar dat vertrouwen aan verloren is gegaan. Nog te veel zie ik dat boeren extreem gepikeerd reageren op alles wat er over hen geschreven wordt, en dat overal iets achter wordt gezocht. Boeren zien in alles wat over hen gaat dingen die er niet zijn. Dat praat niet goed dat veel 'gewone mensen' in die artikelen dingen niet zien die er wél in staan, maar het opwekken van waanbeelden gaat je niet helpen. Het kriebelt in mijn marketinghoofd omdat er een uitgelezen kans is om campagne te voeren op emotie en vertrouwen, wat anno 2018 de strategie is om jezelf te laten zien en mee te doen.

En ja! Als we dat doen zal dit vertrouwen meerdere keren geschaad worden, maar ook dan moet je vertrouwen houden tot je wederzijds vertrouwen hebt verdiend. En ja! Je bedrijfsvoering en vak gaat er waarschijnlijk anders uitzien, zoals dat geldt voor elke succesvolle ondernemer die bewust is van de omgeving en de invloed die het op je heeft. Het alternatief is dat we altijd volgers zullen blijven, volgers richting de afgrond.

Trots op #landschapspracht
Wel sluit ik af met een positieve noot. Want als ik zie hoeveel boeren in staat zijn om op prachtige wijze de pracht van het landschap te laten zien met #landschapspracht, maakt me dat weer trots op onze boeren en de natuur waarvoor we allemaal zo veel liefde hebben. Prachtige foto met de tag #landschapspracht, gemaakt door Twitteraar @philomenasmits.

Accepteer marketing-cookies om deze inhoud te bekijken.

Deze tekst verscheen gisteren op de LinkedIn-pagina van Robert ten Kate