Komende week organiseert ABN Amro Bank een debat over vertrouwen in de voedselketen. Ik zal er hier over rapporteren. Ik zette de uitgangssituatie voor de bank alvast op een rij.
Het is herrie in Holland. In Europa is het niet anders. 2013 begon het met paard in het rundergehakt van lasagne bestemd voor Britse gevangenissen. Als rund verkleed paard dook ook buiten de tralies en aan gene zijde van het Kanaal en de Noordzee op. Zowel eenvoudige Euroshopper-maaltijden van Albert Heijn, als chique kant-en-klaar van het Franse kwaliteitsmerk Picard bleken paarden-DNA te bevatten. Tientallen miljoenen Europeanen – tot in Polen en Wit-Rusland toe – moeten onbewust paardensnippers door hun ’100 procent rund’ hebben gegeten. Uiteindelijk bleek Nederland een hoofdrol te hebben gespeeld in het spektakel.
Onderwijl werd ontdekt dat er varkensvlees was gevonden in 100 procent halal schaap en rund. Dat hadden Duitsers gestopt in de Döner bestemd voor islamitische landen.
Daarna belazerden Hollandse handelaren een Duitse kippenboer. Die haalde verhaal bij de rechter, waardoor uitkwam dat een grootschalige zwendel met biologische nepeieren in Duitsland was ontstaan.
Aan onze kant van de grens bracht Zembla korte tijd later frauduleus welzijnsvarken bij Vion en poepvlees bij Van Drie breeduit in de media. Hans Alders constateerde dat het allemaal wel meeviel. Er bleek echter sprake van keiharde economische fraude met biologisch vlees. Later omschreef Hans Alders deze ernstige fraude als ‘eenmalig’. Insiders weten dat het zo weer zou kunnen gebeuren. De supers en SKAL hielden en houden hun hart vast, maar konden Vion als ‘systeembank’ voor de Nederlandse varkenshouderij BV niet laten vallen.
Farmapaard
Intussen kwam uit Frankrijk en België alweer als rund vermomd paard naar het noorden. Er zat zelfs farmapaard tussen van beesten die waren gebruikt als natuurlijk grondstoffenfabriekje bij medicijnmaker Sanofi. In Nederland zitten we wellicht met een nieuwe paardenvleesaffaire. Ik houd mijn hart vast als ik in mijn circuit van betrouwbare informanten de echte geruchten hoor over “Van Hattem”.
Broer in het VUMC
Na vele bezuinigingen en ongelukkige reorganisaties had de NVWA het even niet meer onder controle. Daarom kreeg de dienst van staatssecretaris Dijksma en de Kamer extra geld. Prompt pakten de dienders die over ons voedsel waken paardenfraudeur Van Hattem. En wat schreef de NRC? De baas van de NVWA zou zijn invloed hebben misbruikt om zijn ruziemakende broer in het VU Medisch Centrum te helpen. Wie kun je nog vertrouwen? Dat denkt de consument inmiddels.
In hun nette momenten beweren de fraudeurs dat ze het slachtoffer zijn van de supers. Die willen het gehakt en Zembla’s asbestbrood zo goedkoop, dat het nóg goedkoper moet dan de kostprijs. Zij zouden dan ook functioneren als helers en de andere kant op kijken als er asbestvlokjes op het brood landen of de slager wat handjes paardenvlees in de gehaktmolen laat verdwijnen. Daarom zijn de supers verantwoordelijk, zeggen verwerkers en ook de boeren.
De supers zien dat heel anders. Als we eten duurder maken dan de consument gewend is, koopt ze het niet meer. De supers denken dat de consument het heeft gedaan. Zij doet de boodschappen en moet daarom het verschil maar maken.
Pot & ketel
In minstens één ding hebben de supers gelijk. Als je een product voor een consument niet waardevoller of relevanter maakt, kan de prijs niet omhoog. Waarom zou gewoon gehakt duurder moeten worden dan ‘fraudegehakt’? Gehakt is immers gewoon gehakt. Toch vinden politiek, pers en publiek dat de supers het probleem moeten oplossen. De pot verwijt de ketel en iedereen houdt stug vol dat het niet anders kan en de ander maar moet bewegen. Dat spel is uit.
Op fraude kun je niet draaien en op het randje kun je geen bedrijf runnen. Toch denk ik dat niemand schuldig is. Het is erger dan gevloekt: er is sprake van een systeemfout. Daar kun je alleen maar samen uitkomen. Wie iets weet van speltheorie ziet in het bovenstaande een prisoner’s dilemma. Daar kom je alleen uit als je snapt dat je elkaar vertrouwen moet gunnen. Anders beland je met z’n allen in de bak.
Deze tekst verscheen tevens op de website van ABN Amro
Fotocredits: Do you trust Harry Potter with you money?, uitsnede, Kevin Dooley
Dit artikel afdrukken
Onderwijl werd ontdekt dat er varkensvlees was gevonden in 100 procent halal schaap en rund. Dat hadden Duitsers gestopt in de Döner bestemd voor islamitische landen.
Daarna belazerden Hollandse handelaren een Duitse kippenboer. Die haalde verhaal bij de rechter, waardoor uitkwam dat een grootschalige zwendel met biologische nepeieren in Duitsland was ontstaan.
Aan onze kant van de grens bracht Zembla korte tijd later frauduleus welzijnsvarken bij Vion en poepvlees bij Van Drie breeduit in de media. Hans Alders constateerde dat het allemaal wel meeviel. Er bleek echter sprake van keiharde economische fraude met biologisch vlees. Later omschreef Hans Alders deze ernstige fraude als ‘eenmalig’. Insiders weten dat het zo weer zou kunnen gebeuren. De supers en SKAL hielden en houden hun hart vast, maar konden Vion als ‘systeembank’ voor de Nederlandse varkenshouderij BV niet laten vallen.
Farmapaard
Intussen kwam uit Frankrijk en België alweer als rund vermomd paard naar het noorden. Er zat zelfs farmapaard tussen van beesten die waren gebruikt als natuurlijk grondstoffenfabriekje bij medicijnmaker Sanofi. In Nederland zitten we wellicht met een nieuwe paardenvleesaffaire. Ik houd mijn hart vast als ik in mijn circuit van betrouwbare informanten de echte geruchten hoor over “Van Hattem”.
Broer in het VUMC
Na vele bezuinigingen en ongelukkige reorganisaties had de NVWA het even niet meer onder controle. Daarom kreeg de dienst van staatssecretaris Dijksma en de Kamer extra geld. Prompt pakten de dienders die over ons voedsel waken paardenfraudeur Van Hattem. En wat schreef de NRC? De baas van de NVWA zou zijn invloed hebben misbruikt om zijn ruziemakende broer in het VU Medisch Centrum te helpen. Wie kun je nog vertrouwen? Dat denkt de consument inmiddels.
In hun nette momenten beweren de fraudeurs dat ze het slachtoffer zijn van de supers. Die willen het gehakt en Zembla’s asbestbrood zo goedkoop, dat het nóg goedkoper moet dan de kostprijs. Zij zouden dan ook functioneren als helers en de andere kant op kijken als er asbestvlokjes op het brood landen of de slager wat handjes paardenvlees in de gehaktmolen laat verdwijnen. Daarom zijn de supers verantwoordelijk, zeggen verwerkers en ook de boeren.
De supers zien dat heel anders. Als we eten duurder maken dan de consument gewend is, koopt ze het niet meer. De supers denken dat de consument het heeft gedaan. Zij doet de boodschappen en moet daarom het verschil maar maken.
Pot & ketel
In minstens één ding hebben de supers gelijk. Als je een product voor een consument niet waardevoller of relevanter maakt, kan de prijs niet omhoog. Waarom zou gewoon gehakt duurder moeten worden dan ‘fraudegehakt’? Gehakt is immers gewoon gehakt. Toch vinden politiek, pers en publiek dat de supers het probleem moeten oplossen. De pot verwijt de ketel en iedereen houdt stug vol dat het niet anders kan en de ander maar moet bewegen. Dat spel is uit.
Op fraude kun je niet draaien en op het randje kun je geen bedrijf runnen. Toch denk ik dat niemand schuldig is. Het is erger dan gevloekt: er is sprake van een systeemfout. Daar kun je alleen maar samen uitkomen. Wie iets weet van speltheorie ziet in het bovenstaande een prisoner’s dilemma. Daar kom je alleen uit als je snapt dat je elkaar vertrouwen moet gunnen. Anders beland je met z’n allen in de bak.
Deze tekst verscheen tevens op de website van ABN Amro
Fotocredits: Do you trust Harry Potter with you money?, uitsnede, Kevin Dooley
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Jos, alle respect voor je uiteenzetting in #78 betreffende productie mensenvoer. Maar kan dat ook van toepassing zijn op de productie van veevoer.? Veevoer produceren is op Nederlandse grond te duur, dat kan goedkoper in het buitenland. Bij de Nederlandse akkerbouwer bestaat 2/3 van het productievolume uit veevoer. En die veevoerproductie is hoognodig om in wisselteelt de bodemvruchtbaarheid van akkerland in de benen te houden. Echter volgens economische wetten is het beter dat de Nederlandse akkerbouwer geen veevoer produceert. Maar ja, zonder productie van veevoer betekent het einde van het akkerbouwbedrijf in teelt technische zin. En om te proberen om veevoer onderscheidend te produceren zal veel hoongelach bij de veehouders teweegbrengen. Om het bedrijf in stand te houden zal de Nederlandse akkerbouwer veevoer moeten blijven produceren en daarbij economische wetten aan zijn laars moeten lappen. Eerlijk gezegd heb ik er weinig vertrouwen in dat economische wetten onverkort op de landbouw kunnen worden toegepast, vooral wat betreft veevoerproductie.
Eerst even een opmerking over "vertrouwen". Vertrouwen is niet binair, maar vertrouwen bestaat in gradaties: Ik vertrouw Jan meer dan Piet, maar allebei meer dan Klaas. Het vertrouwen in een persoon kan verschillend zijn op verschillende aspecten van zijn gedrag: Kees is een puik zakenman, maar wel een rokkenjager.
Wat we graag zien tussen partijen is wat ik "professioneel vertrouwen" zal noemen; de verwachting dat je met de tegenpartij een redelijke deal (geen valkuilen) kunt sluiten en dat de tegenpartij zijn verplichtingen ook nakomt. Vertrouwen is gebaseerd op het beeld wat je van iemand vormt.
Boeren zijn in de ogen van bijna iedereen "hardwerkende vakidioten" en professioneel vertrouwen krijgen ze van vrijwel iedereen.
De banken hebben een serieuze deuk in hun algemeen vertrouwen opgelopen, maar dat is niet verwonderlijk als decades van "U kunt ons vertrouwen, wij zijn solide" gevolgd worden door een bankencrisis en wisselkoersschandalen. Toch blijkt er nog voldoende professioneel vertrouwen over te zijn om zaken te willen doen.
De "verwerkers" zijn voor mij als consument een ondoorzichtige sector en ik kan er dus ook geen vertrouwen aan schenken. Ik heb ook geen idee hoe de zakenpartners over de sector denken.
Over de supermarkt heb ik wel een oordeel; ik vertrouw ze genoeg om mijn boodschappen te doen. Ik denk dat het vertrouwen uit de banken ook aanwezig is. Toeleveranciers worden uitgeknepen... hebben we in die relatie nog voldoende vertrouwen om samen aan product- en marktvernieuwing te kunnen werken? Ik vrees dat daar een heleboel aan het afbrokkelen is.
Last but not least, de Overheid. Mijn vertrouwen in "Brussel" is mager, maar dank zij het feit dat ik een paar keer bij het EP op bezoek geweest ben weet ik dat daar mensen zitten die te vertrouwen zijn. "Den Haag" is dichterbij, daar ben ik vaker op bezoek geweest en vertrouw ik meer politici. Als ik de mening op straat hoor, ben ik een outlier: de gemiddelde consument vertrouwt de politiek niet.
De consument verwacht wel dat de overheid ervoor zorgt dat het voedsel in de supermarkt "veilig" is. Keurings- en inspectiediensten wekken de indruk effectief op te treden binnen een beperkt budget en kunnen op mijn vertrouwen (en ook op dat van mede-consumenten) rekenen. Hoe de rest van de keten tegen inspectiediensten aankijkt weet ik niet, ik hoop dat "professioneel lastig" het beeld van de keten is, dan doen ze namelijk netjes hun werk.
Deze lijn gaat over vertrouwen en buigt wat naar onderscheidend product (Huib #73). Je kunt lessen trekken uit de opsomming van de incidenten in het stuk van Dick. Er zijn bijvoorbeeld weinig merkproducten betrokken bij schandalen. Dat is geen toeval, ze kijken wel uit. Ze zijn namelijk kwetsbaar. Private label producenten zijn dat niet of nauwelijks. Daarom heeft meer controle ook maar beperkt zin.
De consument wil onderscheid misschien wel niet betalen Huib? Maar waarom hebben we dan twintig verschillende prijzen voor een pot pindakaas? Waarom kopen we niet allemaal de goedkoopste? Waarom kopen we margarine van 4,95 per 500g en waarom is iedereen gek op die groene potjes met Activia er op? Danone krijgt een topopbrengst voor melkproducten, hoe doen ze dat? Kijk eens op www.charal.fr. Geen bijzonder vlees, niet duurzamer, niet magerder, niet anders, gewoon Charal. Met een goede marge. Ligt in elke Franse supermarkt. Ja, Peter #75, om zoiets op te bouwen is veel tijd en geld nodig. Dat geld is er, maar de banken zitten als Dagobert Duck op de munten, de boeren willen graag goed produceren maar hebben weinig op met marketing en verkopen. De supermarkten schuiven het stokje door en voelen zich meer doorgeefluik dan markthervormer. Zo kom je niet vooruit, je boert eerder achteruit. Er komt geen beweging en langzaam komen we in het laatste bedrijf, gerommel om toch nog wat te verdienen met deconfiture en gedoe als gevolg.
Productiekrimp wordt onvermijdelijk als de markt niet de productieprijs+ betaalt. De harde economische wetten van vraag en aanbod zullen vroeg of laat voor correctie zorgen. Minder aanbod zorgt vanzelf voor hogere prijzen. Immers, produceren onder kostprijs kan niet eeuwig doorgaan en de vraag blijft toenemen.
Onderscheid zal heel erg nodig zijn, we zijn immers dure producenten en nu defensie zijn kleding ook al in China koopt hoef je op voorkeursbehandelingen of bescherming van de Nederlandse sector niet meer te rekenen. In een open markt is de goedkoopste producent koning, tenzij je je weet te onderscheiden. Dat kan door het meest efficiënte (lees goedkoopste) productiesysteem te ontwikkelen, het kan ook door onderscheid in het eindproduct aan te brengen en zo een betere verwaarding te realiseren. Dat hoeft niet altijd met een merk, dat kan ook met vertrouwen, zie babymelk. Tussenwegen zijn hachelijk en vooral tijdelijk.
Dick, laat me een nachtje slapen voordat ik een analyse van de verhouding tussen bank en agrarische sector post. De opmerkingen bij "Vroomshoop" geven wel de richting aan waaraan ik denk. De banken zijn net zo goed onderdeel van het probleem (als je het "prisoners dilemma" wilt noemen, prima) als de boeren. Ik denk dat het vertrouwen tussen beide partijen (banken en boeren) vooral bestaat uit wederzijds vertrouwen in reflexieve reacties van de andere partij.
Peter, ik zal de vraag meenemen. Ik denk overigens dat de Bank je vraag inmiddels heeft gelezen.
Wat denk jij dat het antwoord zal zijn?