Het is herrie in Holland. In Europa is het niet anders. 2013 begon het met paard in het rundergehakt van lasagne bestemd voor Britse gevangenissen. Als rund verkleed paard dook ook buiten de tralies en aan gene zijde van het Kanaal en de Noordzee op. Zowel eenvoudige Euroshopper-maaltijden van Albert Heijn, als chique kant-en-klaar van het Franse kwaliteitsmerk Picard bleken paarden-DNA te bevatten. Tientallen miljoenen Europeanen – tot in Polen en Wit-Rusland toe – moeten onbewust paardensnippers door hun ’100 procent rund’ hebben gegeten. Uiteindelijk bleek Nederland een hoofdrol te hebben gespeeld in het spektakel.

Onderwijl werd ontdekt dat er varkensvlees was gevonden in 100 procent halal schaap en rund. Dat hadden Duitsers gestopt in de Döner bestemd voor islamitische landen.

Daarna belazerden Hollandse handelaren een Duitse kippenboer. Die haalde verhaal bij de rechter, waardoor uitkwam dat een grootschalige zwendel met biologische nepeieren in Duitsland was ontstaan.

Aan onze kant van de grens bracht Zembla korte tijd later frauduleus welzijnsvarken bij Vion en poepvlees bij Van Drie breeduit in de media. Hans Alders constateerde dat het allemaal wel meeviel. Er bleek echter sprake van keiharde economische fraude met biologisch vlees. Later omschreef Hans Alders deze ernstige fraude als ‘eenmalig’. Insiders weten dat het zo weer zou kunnen gebeuren. De supers en SKAL hielden en houden hun hart vast, maar konden Vion als ‘systeembank’ voor de Nederlandse varkenshouderij BV niet laten vallen.

Farmapaard
Intussen kwam uit Frankrijk en België alweer als rund vermomd paard naar het noorden. Er zat zelfs farmapaard tussen van beesten die waren gebruikt als natuurlijk grondstoffenfabriekje bij medicijnmaker Sanofi. In Nederland zitten we wellicht met een nieuwe paardenvleesaffaire. Ik houd mijn hart vast als ik in mijn circuit van betrouwbare informanten de echte geruchten hoor over “Van Hattem”.

Broer in het VUMC

Na vele bezuinigingen en ongelukkige reorganisaties had de NVWA het even niet meer onder controle. Daarom kreeg de dienst van staatssecretaris Dijksma en de Kamer extra geld. Prompt pakten de dienders die over ons voedsel waken paardenfraudeur Van Hattem. En wat schreef de NRC? De baas van de NVWA zou zijn invloed hebben misbruikt om zijn ruziemakende broer in het VU Medisch Centrum te helpen. Wie kun je nog vertrouwen? Dat denkt de consument inmiddels.

In hun nette momenten beweren de fraudeurs dat ze het slachtoffer zijn van de supers. Die willen het gehakt en Zembla’s asbestbrood zo goedkoop, dat het nóg goedkoper moet dan de kostprijs. Zij zouden dan ook functioneren als helers en de andere kant op kijken als er asbestvlokjes op het brood landen of de slager wat handjes paardenvlees in de gehaktmolen laat verdwijnen. Daarom zijn de supers verantwoordelijk, zeggen verwerkers en ook de boeren.

De supers zien dat heel anders. Als we eten duurder maken dan de consument gewend is, koopt ze het niet meer. De supers denken dat de consument het heeft gedaan. Zij doet de boodschappen en moet daarom het verschil maar maken.

Pot & ketel

In minstens één ding hebben de supers gelijk. Als je een product voor een consument niet waardevoller of relevanter maakt, kan de prijs niet omhoog. Waarom zou gewoon gehakt duurder moeten worden dan ‘fraudegehakt’? Gehakt is immers gewoon gehakt. Toch vinden politiek, pers en publiek dat de supers het probleem moeten oplossen. De pot verwijt de ketel en iedereen houdt stug vol dat het niet anders kan en de ander maar moet bewegen. Dat spel is uit.

Op fraude kun je niet draaien en op het randje kun je geen bedrijf runnen. Toch denk ik dat niemand schuldig is. Het is erger dan gevloekt: er is sprake van een systeemfout. Daar kun je alleen maar samen uitkomen. Wie iets weet van speltheorie ziet in het bovenstaande een prisoner’s dilemma. Daar kom je alleen uit als je snapt dat je elkaar vertrouwen moet gunnen. Anders beland je met z’n allen in de bak.

Deze tekst verscheen tevens op de website van ABN Amro

Fotocredits: Do you trust Harry Potter with you money?, uitsnede, Kevin Dooley
Dit artikel afdrukken