Eerst leek hij te blunderen. Daarna kreeg hij gelijk. Minister en eurofinancier Jeroen Dijsselbloem wil de spaarder laten betalen voor banken in problemen. Stel dat je zijn gelijk dat doortrekt naar food en agri.
Dijsselbloem zette de markten even in de min omdat hij de zonden van bankiers wil bezoeken aan de spaarders. Die hadden gewoon beter op moeten letten en in andere banken moeten beleggen. Dat doe je namelijk als je spaart.
Dijsselbloem vertelde dat hij dat als recept voor andere banken ziet. Ook wat mij betreft is dat een goed recept, want het is te gemakkelijk om failliet bankiersbeleid te redden op kosten van de staat. Maar het zorgt wel voor onrust. Volgens econoom Willem Buiter betekent het dat er in Europa tussen de 1.000 en 3.000 miljard euro spaargeld van gewone spaarders op de tocht staat. Da’s een heel bedrag.
En toch is het eigenlijk niets.
Stel je eens voor wat er moet gebeuren met een bank als Rabo. Die zit ook nog eens flink 'onder water' – dat zeggen bankiers als de waarde van het onderpand lager is dan de uitstaande lening - in de tuinbouw, de varkenshouderij en begint al even hard water te maken in de kip, het ei en zelfs de melkveehouderij. Te lang is er doorgegaan met de financiering van bedrijven die het niet meer op eigen kracht kunnen redden. Er moet aan alle kanten Europees staatsgeld bij om hun bankfinanciering rond te kunnen krijgen, maar zelfs dat geld is op. Er is geen zicht meer op de broodnodige vernieuwing en ondernermerschap.
Tijdens een conferentie waar 4,5 miljard euro voor innovatie in de Europese landbouw opnieuw verdeeld moet worden, sprak ik onlangs diverse goed geïnformeerde mensen die me vertelden dat Europa zijn landbouw dreigt op te blazen. De Nederlandse voorop. Die kan het zout in de pap namelijk niet meer verdienen omdat hij in het duurste land van Europa zoveel is gaan maken dat er niets meer aan te verdienen valt. Rabobank financierde dat hele debacle voor zo’n tachtig procent en ging er nog jaren mee door terwijl allang duidelijk was dat het zo niet langer ging. In de rest van het oude Europa kommert en kwelt het al evenzeer.
Weten de spaarders dat? En wat doen we straks als ook blijkt dat de hypothekenportefeuille van die bank – de grootste van gans het land – nog niet de helft waard is van de waarde waarvoor hij in de boeken staat? En toch is het niet ondenkbaar dat die 1.000 tot 3.000 miljard spaarcentjes straks moeten worden afgeschreven. Dan blijken Rabobank en haar Europese collega’s - de grote spaarvarkens van Europa - hun geld te hebben belegd in faillerende takken van sport.
Zonder staatssteun verdwijnt een flink deel van de landbouw hier en stijgt de prijs van eten fors. Het zal grotendeels van buiten moeten komen. Van veel te veel eten, hebben we straks zomaar veel te weinig. Dan zakt ook de rest van de economie weg. Mijn hemel, waar moeten we straks van eten en de restschuld van de hypotheek van betalen?
Met die nieuwe Europese bancaire zeden op komst, moeten Dijsselboem en Dijksma, zijn collega en partijgenoot voor landbouw, het er toch maar eens over hebben. Waar waren die landbouwsubsidies ooit ook alweer goed voor en waarom werken ze nu niet meer terwijl ze toch nodig blijken?
Let wel, ik blijf het met hem eens. We moeten eindelijk eens doorbijten en de blaren op ieders billen goed voelen. Het gerommel heeft nu lang genoeg geduurd.
Dijsselbloem is een van de weinige financiële mensen die het kunnen weten. Hij heeft in Wageningen aan de landbouwuniversiteit gestudeerd en woont er nog steeds. Hij moet weten dat de prijs van eten de rest van de economie bepaalt en niet omgekeerd.
Onze minister krijgt het er druk mee, nu hij volgens een toonaangevende Rotterdamse econoom ook de Europese banken nog even schoon moet maken en herstructureren. Ongemerkt is Nederland met Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem aan zet op alle fronten van de Europese economie, inclusief de landbouw dus.
Fotocredits: Eurogroup Meeting 11/2/2013, Jeroen Dijsselbloem, uitsnede, EU Council Eurozone
Dit artikel afdrukken
Dijsselbloem vertelde dat hij dat als recept voor andere banken ziet. Ook wat mij betreft is dat een goed recept, want het is te gemakkelijk om failliet bankiersbeleid te redden op kosten van de staat. Maar het zorgt wel voor onrust. Volgens econoom Willem Buiter betekent het dat er in Europa tussen de 1.000 en 3.000 miljard euro spaargeld van gewone spaarders op de tocht staat. Da’s een heel bedrag.
En toch is het eigenlijk niets.
Stel je eens voor wat er moet gebeuren met een bank als Rabo. Die zit ook nog eens flink 'onder water' – dat zeggen bankiers als de waarde van het onderpand lager is dan de uitstaande lening - in de tuinbouw, de varkenshouderij en begint al even hard water te maken in de kip, het ei en zelfs de melkveehouderij. Te lang is er doorgegaan met de financiering van bedrijven die het niet meer op eigen kracht kunnen redden. Er moet aan alle kanten Europees staatsgeld bij om hun bankfinanciering rond te kunnen krijgen, maar zelfs dat geld is op. Er is geen zicht meer op de broodnodige vernieuwing en ondernermerschap.
Tijdens een conferentie waar 4,5 miljard euro voor innovatie in de Europese landbouw opnieuw verdeeld moet worden, sprak ik onlangs diverse goed geïnformeerde mensen die me vertelden dat Europa zijn landbouw dreigt op te blazen. De Nederlandse voorop. Die kan het zout in de pap namelijk niet meer verdienen omdat hij in het duurste land van Europa zoveel is gaan maken dat er niets meer aan te verdienen valt. Rabobank financierde dat hele debacle voor zo’n tachtig procent en ging er nog jaren mee door terwijl allang duidelijk was dat het zo niet langer ging. In de rest van het oude Europa kommert en kwelt het al evenzeer.
Weten de spaarders dat? En wat doen we straks als ook blijkt dat de hypothekenportefeuille van die bank – de grootste van gans het land – nog niet de helft waard is van de waarde waarvoor hij in de boeken staat? En toch is het niet ondenkbaar dat die 1.000 tot 3.000 miljard spaarcentjes straks moeten worden afgeschreven. Dan blijken Rabobank en haar Europese collega’s - de grote spaarvarkens van Europa - hun geld te hebben belegd in faillerende takken van sport.
Zonder staatssteun verdwijnt een flink deel van de landbouw hier en stijgt de prijs van eten fors. Het zal grotendeels van buiten moeten komen. Van veel te veel eten, hebben we straks zomaar veel te weinig. Dan zakt ook de rest van de economie weg. Mijn hemel, waar moeten we straks van eten en de restschuld van de hypotheek van betalen?
Met die nieuwe Europese bancaire zeden op komst, moeten Dijsselboem en Dijksma, zijn collega en partijgenoot voor landbouw, het er toch maar eens over hebben. Waar waren die landbouwsubsidies ooit ook alweer goed voor en waarom werken ze nu niet meer terwijl ze toch nodig blijken?
Let wel, ik blijf het met hem eens. We moeten eindelijk eens doorbijten en de blaren op ieders billen goed voelen. Het gerommel heeft nu lang genoeg geduurd.
Dijsselbloem is een van de weinige financiële mensen die het kunnen weten. Hij heeft in Wageningen aan de landbouwuniversiteit gestudeerd en woont er nog steeds. Hij moet weten dat de prijs van eten de rest van de economie bepaalt en niet omgekeerd.
Onze minister krijgt het er druk mee, nu hij volgens een toonaangevende Rotterdamse econoom ook de Europese banken nog even schoon moet maken en herstructureren. Ongemerkt is Nederland met Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem aan zet op alle fronten van de Europese economie, inclusief de landbouw dus.
Fotocredits: Eurogroup Meeting 11/2/2013, Jeroen Dijsselbloem, uitsnede, EU Council Eurozone
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Prima stuk, Dick.
Cyprus is natuurlijk een speciaal geval. Eerste met gunstige 'producten' veel spaarders uit bijvoorbeeld Rusland aantrekken, en nu op de blaren zitten. Natuurlijk moeten aandeelhouders (en spaarders) meebetalen. De richting is niet meer dan logisch. Gisterochtend bij Buitenhof nog een geweldig interview met Bas Jacobs. Ik denk dat hij klare taal spreekt. Eergister in het FD de harde lessen van krankzinnige IT, helder toch? Projecteer dit maar even op banken en agri-food. Ook ik denk dat we aan de vooravond staan van een harde implosie mbt Rabobank en vooral al die ondernemers die tot hun nek in de schulden zitten. Deze kleine ondernemer staat ernaast en kijkt ernaar. Wie kan er iets doen? Wat je wel kan doen -minstens net zo risicovol als blijven zitten- is gaan innoveren. Durf af te breken wat je hebt, durf je zekerheden los te laten. Ga bewegen. Dit laatste is denk ik pas het echte drama. We -lees Nederland- doen dat nog veel te weinig.
Mijn toekomstbeeld is in dat opzicht dus niet zo positief. Topambtenaren en politici die niet naar experts zoals Bas Jacobs willen luisteren (bleek gister in Buitenhof). Ikzelf merk en proef dat op het ministerie van EZ. Over 2 weken ga ik weer eens praten met de DG en zijn staf. Niet voor het eerst, ook niet voor het laatst. Men denk dat nieuw ondernemerschap geïnitieerd wordt door universiteiten. Dat men moet inzetten op de oude-sectoren. En vooral dat ICT nog hip en modern is. Goh, zien ze niet dat zelfs Samsung onder vuur ligt door inmiddels zeer goede chinese smartphone makers. Philips heeft nog maar 1/10 van het personeel in dienst in Nederland van wat ze 15 jaar geleden hadden.
Terug naar agri-food, VION zit nog in zwaar water, FC doet het aardig met babyvoeding maar zou tegen haar leden moeten zeggen "niet meer melk maken". En het westland? Dit laten een kans liggen rondom biocascadering, reststroomverwerking, natuurlijk extracten en natuurlijk ingrediënten productie. Ik weet wat onze bedrijvengroep doet. Risicovol, klopt, maar met een toekomststrategie. En 'onze' banken die wij bij ons bedrijf gebruiken? Die snappen het eigenlijk niet. Ze kunnen innovatie niet beoordelen want er is geen referentie. Lastig hoor. Liever blijven ze de zoveelste kas financieren. Dan weet je tenminste op voorhand hoeveel verlies je maakt.
Innovatie. We moeten ons 'eruit' innoveren (maar dat is niet hetzelfde als marketingconceptjes). Dat doen we al 200 jaar in 5 grote economische perioden, nu gewoon even de transitie naar de 6e. Dat doet pijn, maar we komen er heus wel. De mensheid is veerkrachtig en wij zijn gelukkig (nog) rijk.
Fijne tweede paasdag!
En toch is het net even iets anders als beschreven.
Het is niet direct de schuld van de spaardersbanken, die later wel meegezogen werden in de geldcreatie, maar hoofdzakelijk van de investeringsbanken die onverantwoorde mogelijkheden creëerden. Onnoemelijke bedragen lucht kwamen boven de economie te hangen waardoor de balans op de rentemarkt uit zijn voegen raakte. Die moest kunstmatig laag gehouden worden om gierende inflatie te voorkomen en groei te forceren. Het systeem dat op schuldetende inflatie draait is daarmee nagenoeg uitgewerkt, zie Japan vanaf 1990. De financiële luchtbel knapte, is nog niet leeg, en landen maakten de fout om lucht om te zetten in tastbare schuld. Ze hadden die luchthandel bij die banken moeten isoleren en die banken zelf de gevolgen op laten lossen. (Duurt even maar was veel gezonder geweest.) Die steeds groeiende schuld wordt niet weggewerkt maar doorgeschoven naar de burgers en bedrijven.
De door Jacobs voorgestelde sanering van Europese banken en Nederlandse bubbels is onhaalbaar omdat de verwevenheid ver over die grenzen reikt. De burgers/bedrijven krijgen meer lasten en de investeringsbanken gaan er met de poet vandoor. Eerst moeten de lijnen met het financiële casino verbroken worden voor er een verantwoorde sanering plaats kan vinden.
Dick maakt een 1 april grap door te stellen dat landbouwbedrijven onderuit gaan en de prijzen van voedsel gaan stijgen. Dit is geen luchtbelmarkt, dit gaat om tastbaar product. Teveel tastbaar product. In de slag om die markt is het een kwestie van enkele procenten vraag/aanbod die een wereld van verschil maken.
Per product af boerderij is een verschil van een enkele tot een tiental centen voor de boer/tuinder het verschil tussen niets verdienen of lachen over de Balkenende norm. Voor de consument is het in het winkelschap nauwelijks waarneembaar. Het basisproduct heeft in de keten te weinig gewicht.
Er verschijnen zelfs nu, in de door Dick gestelde barre tijden, nog veel nieuwe stallen. Moet je eens opletten wat er gebeurt als voedsel door een iets kleiner aanbod en de verwachte toenemende vraag een betere prijs oplevert voor de producenten.
Der Osterhase.
Paul, met jou denk ik dat de overblijvende boeren - inderdaad vooral de grote - zich binnen afzienbare tijd de ballen uit de broek lachen. De vraag is alleen hoe ze de komende 5-10 jaar doorkomen; sommige zal het lukken, andere niet. Toch willen de ambitieuze het allemaal. Gek genoeg zal de kleintjes dat het beste lukken, als zij en hun kinderen tenminste zo gek zijn om door te sappelen en de visie hebben.
Logischer is een landbouw die in essentie wordt overgenomen door industriële bedrijven nadat de familielandbouw in Europa is verlaten (dat bloedbad is zich op dit moment aan het voltrekken). Als de banken die visie ook hebben, moeten ze er voor zorgen dat ze het geld krijgen om de aanloopverliezen - hun huidige posities - op weg daarheen te kunnen financieren. Die bedrijven zullen straks geld verdienen, veel zelfs. Ik denk zoveel dat ze de rest van de economie er mee af zullen remmen. Dat zijn vragen waar Dijsselbloem, Dijksma en hun Europese collega's nu stil bij moeten staan, alsmede bij de vraag wat we waar in Europa willen en waar niet én hoe we met de rest van de wereld handel willen drijven. Het is helaas knap ingewikkeld in de praktijk, hoewel de vragen niet zo heel ingewikkeld zijn. Dijsselbloem breekt door het begin van die praktische ingewikkeldheid heen. Nu door met de rest.
NB: ook zakenbanken maken gebruik van spaargeld. Ze halen het alleen niet zelf op. Ze pompen het rond.
Het beste is als Dijsselbloem en Dijksma zich hier verre van houden. Met verstorende subsidies maken ze al genoeg stuk. Grond is zekerheid, stijgende productprijzen is stijgende grondprijs, financieren banken boeren of bieden boeren banken zekerheid? Zie dit op wereldschaal, niet alleen op Nederland.
Paul, ik gaf nog een edit aan mijn commentaar #3 om juist duidelijk te maken dat het geen Nederlands vraagstuk is, terwijl je al reageerde op hoe het er stond in eerste instantie. Ik ben het volstrekt met je eens. 'Den Haag' is geen plek voor deze problematiek, zelfs Europa dreigt er al te klein voor te zijn omdat onze economie een mondiale is geworden.
Alles wat ik hier probeer duidelijk te maken is: we hebben de handelseconomie bovengeschikt gemaakt aan de boereneconomie en hebben beide uitgewoond. Daardoor is een situatie ontstaan waarin niet alleen de financiële economie, maar tevens de non-food welvaart en de boereneconomie tegelijk moeten worden aangepakt. Dat zorgt voor spanningsvelden waar bestuurders over na moeten denken omdat er geen ondernemers of ondernemingen zijn die de markt vlot kunnen trekken. Om te overleven probeert de boereneconomie steeds meer te maken, maar dat lukt niet op korte en wellicht zelfs middellange termijn (gelukkig: de totale productievolumes lijken wat af te nemen, terwijl de bedrijfsgroottes stijgen). Daarmee neemt ook het geld om die boereneconomie te financieren af (niet gelukkig: dat kan maatschappelijk voor problemen zorgen, hoewel boeren die de strijd overleven schatrijk zullen worden - maar dat is maatschappelijk ongewenst omdat het de rest van de economie zo fors zal laten krimpen dat mensen het niet zullen accepteren). Internationale overheidsinterventie is dan ook vrijwel onafwendbaar. De grote vraag is: op basis van welke uitgangspunten en op welk moment? Ik stel dus eigenlijk twee vragen:
- wie bepaalt die uitgangspunten en op basis van welke afwegingen en keuzen voor de toekomst?
- zal die er tijdig komen of ook 'ff snel en bij verrassing' en pas als het net niet meer afwendbaar is?