Onderzoekers maken in het verzamelen en ordenen van data waarop ze hun analyse en conclusies baseren vaak geen onderscheid tussen 100% vruchtensap met alleen natuurlijke suikers en 100% vruchtensappen met toegevoegde suikers. Twee onderzoeksgroepen gebruikten dezelfde cohortstudies in hun meta-analyse over de gezondheidseffecten van vruchtensap; de methoden verschilden. Het resultaat? Twee volledig tegenstrijdige resultaten.
De definitie van vruchtensap verschilt in veel studies. Daardoor zijn studies onderling moeilijk te vergelijken zoals gebeurt bij meta-analyses. Zulke analyses zijn bedoeld om vast te stellen tot welk inzicht meerdere onderzoeken komen als je ze als geheel van kennis beschouwt.
Over het algemeen vragen onderzoekers aan de respondenten om een zogeheten Food Frequency Questionnaire (een voedingsvragenlijst om de gemiddelde portiegrootte en frequentie van de voedsel- en drankinname van de afgelopen maand vast te stellen) in te vullen. De vraag die de respondent voor een sapje moet beantwoorden, luidt: 'Hoe vaak en hoeveel vruchtensap heb je de afgelopen maand gedronken?'
Zo'n vraag helpt onderzoekers niet om te ontdekken of er verschil is tussen gebruikers van 100% vruchtensap met alleen natuurlijke suikers en die van <100% vruchtensap met toegevoegde suikers. Het komt ook voor dat onderzoekers beide soorten (mét extra suiker en zonder) vruchtensappen wel degelijk apart in de vragenlijst opnemen, maar dat respondenten zelf het verschil niet goed weten. Daar komt nog eens bij dat consumenten zich hun gebruik niet zo goed herinneren en zich soms vergissen tussen die twee. Hun antwoorden zijn dan ook niet zonder meer feiten over hun daadwerkelijke consumptie.
Natuurlijke suikers en aangezoet op één hoop
Voor het laatste rapport van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) over suikergebruik zijn 100% vruchtensap en <100% vruchtensap samengevoegd in één categorie voor de meta-analyse van tien cohortstudies. De twee belangrijkste redenen voor deze beslissing van het onderzoeksteam van de EFSA waren: 1) 'De respondent heeft niet de kennis om vruchtennectar van toegevoegde suiker te onderscheiden' en 2) '100% vruchtensap en <100% vruchtensap verschillen qua gehalte aan toegevoegde suikers, maar de hoeveelheid vrije suikers is hetzelfde'. De EFSA concludeerde vervolgens dat het consumeren van 100% vruchtensap een duidelijk te constateren positief verband heeft met het ontwikkelen van diabetes type 2 en obesitas. Canadese onderzoekers vonden het onjuist om puur sap en met suiker aangezoet sap op één hoop te gooien. Daarom trokken ze de data van de onderzoeken opnieuw door hun analysetools
Zelfde data, twee verschillende conclusies
Bij de heranalyse van het EFSA-rapport gebruikten de Canadezen dezelfde tien cohortstudies, maar deelden die in in de categorieën 100% vruchtensap en ongedefinieerd vruchtensap (met een samenstelling die onduidelijk is omdat niet bekend is of het om puur of met suiker aangezoet sap ging). Uit dit onderzoek blijkt dat het risico op diabetes type 2 en obesitas hoger is bij het drinken van <100% vruchtensap ten opzichte van een controlegroep die geen vruchtensap drinkt. Het risico op obesitas en diabetes type 2 neemt toe per extra portie (250 ml). Dit risico is niet te vinden bij wie 100% vruchtensap drinkt. Die conclusie staat haaks op die van de EFSA.
De Canadese onderzoekers keken ook naar veranderingen in lichaamsgewicht. Het drinken van beide soorten vruchtensap kan leiden tot een lichte gewichtstoename. Of dit problematisch is voor je gezondheid, hangt af van je algehele voedings- en leefpatroon. Het trekken van conclusies over voedsel in relatie tot gezondheid blijft moeilijk vanwege het stofjesdenken waar voedingsonderzoek veelal in vast blijft zitten.
Deze twee onderzoeken laten zien dat een meta-analyse van dezelfde studies tot heel verschillende resultaten kan leiden. Te constateren valt dat niet de werkelijkheid, maar de onderzoeksmethode bepalend is voor de uitkomsten. Uitspraken van een autoriteit, zoals in dit geval de EFSA, bepalen de publieke opinie. Daarom is het belangrijk om onderzoek te herhalen en kritisch te blijven kijken naar de manier waarop conclusies tot stand komen.
Dit artikel afdrukken
Over het algemeen vragen onderzoekers aan de respondenten om een zogeheten Food Frequency Questionnaire (een voedingsvragenlijst om de gemiddelde portiegrootte en frequentie van de voedsel- en drankinname van de afgelopen maand vast te stellen) in te vullen. De vraag die de respondent voor een sapje moet beantwoorden, luidt: 'Hoe vaak en hoeveel vruchtensap heb je de afgelopen maand gedronken?'
Zo'n vraag helpt onderzoekers niet om te ontdekken of er verschil is tussen gebruikers van 100% vruchtensap met alleen natuurlijke suikers en die van <100% vruchtensap met toegevoegde suikers. Het komt ook voor dat onderzoekers beide soorten (mét extra suiker en zonder) vruchtensappen wel degelijk apart in de vragenlijst opnemen, maar dat respondenten zelf het verschil niet goed weten. Daar komt nog eens bij dat consumenten zich hun gebruik niet zo goed herinneren en zich soms vergissen tussen die twee. Hun antwoorden zijn dan ook niet zonder meer feiten over hun daadwerkelijke consumptie.
Natuurlijke suikers en aangezoet op één hoop
Voor het laatste rapport van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) over suikergebruik zijn 100% vruchtensap en <100% vruchtensap samengevoegd in één categorie voor de meta-analyse van tien cohortstudies. De twee belangrijkste redenen voor deze beslissing van het onderzoeksteam van de EFSA waren: 1) 'De respondent heeft niet de kennis om vruchtennectar van toegevoegde suiker te onderscheiden' en 2) '100% vruchtensap en <100% vruchtensap verschillen qua gehalte aan toegevoegde suikers, maar de hoeveelheid vrije suikers is hetzelfde'. De EFSA concludeerde vervolgens dat het consumeren van 100% vruchtensap een duidelijk te constateren positief verband heeft met het ontwikkelen van diabetes type 2 en obesitas. Canadese onderzoekers vonden het onjuist om puur sap en met suiker aangezoet sap op één hoop te gooien. Daarom trokken ze de data van de onderzoeken opnieuw door hun analysetools
Zelfde data, twee verschillende conclusies
Bij de heranalyse van het EFSA-rapport gebruikten de Canadezen dezelfde tien cohortstudies, maar deelden die in in de categorieën 100% vruchtensap en ongedefinieerd vruchtensap (met een samenstelling die onduidelijk is omdat niet bekend is of het om puur of met suiker aangezoet sap ging). Uit dit onderzoek blijkt dat het risico op diabetes type 2 en obesitas hoger is bij het drinken van <100% vruchtensap ten opzichte van een controlegroep die geen vruchtensap drinkt. Het risico op obesitas en diabetes type 2 neemt toe per extra portie (250 ml). Dit risico is niet te vinden bij wie 100% vruchtensap drinkt. Die conclusie staat haaks op die van de EFSA.
Uitspraken van een autoriteit, zoals in dit geval de EFSA, bepalen de publieke opinie. Daarom is het belangrijk om onderzoek te herhalen en kritisch te blijven kijken naar hoe conclusies tot stand komenVoor alle duidelijkheid: de Canadezen kunnen niet zeggen dat er géén verband is of dat sap gezond is. Wel stellen ze vast dat er geen direct verband is tussen de consumptie van 100% vruchtensap en een verhoogd risico op diabetes type 2 en obesitas. Bij een portie van 250 ml 100% vruchtensap zagen de onderzoekers geen verhoogd risico op obesitas en diabetes type 2. Wel zagen ze dat het risico stijgt bij een verdubbeling van de porties.
De Canadese onderzoekers keken ook naar veranderingen in lichaamsgewicht. Het drinken van beide soorten vruchtensap kan leiden tot een lichte gewichtstoename. Of dit problematisch is voor je gezondheid, hangt af van je algehele voedings- en leefpatroon. Het trekken van conclusies over voedsel in relatie tot gezondheid blijft moeilijk vanwege het stofjesdenken waar voedingsonderzoek veelal in vast blijft zitten.
Deze twee onderzoeken laten zien dat een meta-analyse van dezelfde studies tot heel verschillende resultaten kan leiden. Te constateren valt dat niet de werkelijkheid, maar de onderzoeksmethode bepalend is voor de uitkomsten. Uitspraken van een autoriteit, zoals in dit geval de EFSA, bepalen de publieke opinie. Daarom is het belangrijk om onderzoek te herhalen en kritisch te blijven kijken naar de manier waarop conclusies tot stand komen.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Boeiend is de reden waarom deze her-analyse is gedaan. De onderzoekers beginnen hun artikel in Nature (niet het minste blad) met deze woorden: Low to moderate doses of 100% fruit juice have shown protective associations with cardiovascular disease, stroke, stroke mortality, metabolic syndrome and hypertension in prospective cohort studies. The nutritional value of 100% fruit juice is comparable to whole fruits and its consumption has been recognized as an option to meet recommendations for fruit and vegetable intake in several nutrition guidelines.
Maar van suiker krijg je juist de genoemde welvaartsziekten. Kijk je vanuit het stofje dan wil je laten zien wat dat stofje doet; kijk je naar de matrix van een veelheid aan inhoudsstoffen dan kun je aannemelijk maken dat een klein glaasje even gezond is als de vrucht die het Voedingscentrum zo van harte aanbeveelt.
De vraag die me al mijn denkende leven bezighoudt is: is wetenschap een systematische manier van een overtuiging bewijzen of is het een rationele activiteit op zoek naar objectieve waarheid?
Ik dacht altijd dat het voornaamste probleem zat in de hoeveelheid. Je eet 1 sinaasappel, maar je drinkt er 3.
#1 Dick,
Die laatste zin! Wat zegt Wouter de Heij daarvan? Zou wetenschap dan toch een mening zijn? Wie betaalt, bepaalt? Misschien is dat wel een mooi thema voor wat is……?
Overtuigingen en objectieve waarheid lijken elkaar uit te sluiten. Nu maar hopen op het laatste.
Ton #3, die vraag hebben we overwogen, maar snel afgeschoten omdat hij dwars door alle 'wat is..?'-onderwerpen loopt (vandaag bijvoorbeeld, en best heftig).