'We eten teveel en bewegen te weinig'. Die uitspraak klinkt als een verklaring, maar legt slechts uit dat je dikker wordt als je niet evenveel calorieën verbrandt als je binnenkrijgt. Dat het gebeurt is logisch, maar waarom is daarmee nog niet duidelijk, vindt Dennis Zeilstra.
Vlak voor de jaarwisseling schreef ik over de energiebalans, het concept dat zorgt voor de uitspraak 'we eten teveel en bewegen te weinig'. Het leidde tot een nuttige discussie. Uit de reacties bleek dat ik de indruk heb gewekt het bestaan van de energiebalans ter discussie te willen stellen. Dat zou onzin zijn. Het is immers een fysische wetmatigheid die we in de natuurkunde de wet van behoud van energie noemen. Omdat het lichaam geen perpetuum mobile is, wordt het lichaam van een mens zwaarder als het minder calorieën gebruikt dan het binnenkrijgt. Het omgekeerde is ook waar. Het wordt lichter als het te weinig calorieën naar verbruik eet.
Op zoek naar het mechanisme
Ik bedoel slechts te zeggen dat een natuurwet slechts een rekenkundig fundament aangeeft, maar geen verklaring geeft voor het mechanisme dat de ene mens dikker laat worden, terwijl de andere in vergelijkbare omstandigheden slank blijft. Mijn vraag was dan ook of we genoegen nemen met de energiebalans. Immers:
1. Hoe helpt de wet van behoud van energie ons om de zogeheten obesitasepidemie te verklaren, anders dan met de dooddoener 'mensen eten teveel naar rato van hun energiegebruik'?
2. Hoe verklaart de energiebalans waarom het energiegebruik en -inname van een individu met overgewicht uit balans zijn geraakt?
De vraag is immers waarom de balans tussen inname en besteding van energie uit evenwicht raakt. Dat energie wordt opgeslagen in de vorm van vet is daar een noodzakelijk, door de natuurwet bepaald, gevolg van.
Dat standpunt kan ik ook in de vorm van een vraag formuleren: helpt de energiebalans de alcoholist of emotie-eter om van hun problemen af te komen, cq. helpt het de aankomende alcoholist of diabeet die te vermijden?
Zou u die vraag voor mij willen beantwoorden en uw antwoord willen motiveren?
Wet van Behoud van Massa
Voor mensen die wat meer van natuurkunde houden, ga ik nog wat verder.
Stelt u zich de wet van behoud van massa voor als nieuwe verklaring voor dikker worden. Ook dat is een natuurwet, die ontegenzeggelijk waar is. De wet stelt dat we aankomen doordat we meer massa innemen dan dat we kwijtraken. Er vind immers geen kernfusie, noch -splitsing plaats in ons lichaam, dus massa blijft behouden, zij het in een andere chemische vorm. De wet betekent dat er gedurende langere tijd een positief verschil is tussen de grammen die we via eten, drinken en ademen binnenkrijgen, en de grammen die we via ontlasting, plassen, zweten, ademen, en huidschilfers en uitgevallen haren weer kwijtraken.
Het gebruik van deze fysische wet vereenvoudigt misschien zelfs het meten wel. Deelnemers aan een onderzoek hoeven alleen maar de kilo's te wegen die ze aan eten en drinken consumeren, de ontlasting en urine zijn relatief eenvoudig te meten, er zijn zweetsensoren die vast wel zo aan te passen zijn dat ze een indruk kunnen geven van het volume aan zweet, en het is mogelijk om een analyse van ademvolume en -samenstelling te doen net als bij de indirecte caloriemeting. De huidschilfers en haren zijn waarschijnlijk wel verwaarloosbaar.
Het is misschien een ongebruikelijke wet. Voor degenen die gewend zijn om in termen van energie te denken roept het misschien vragen op die ik zal beantwoorden.
1. Maar kun je dan calorieloze voeding zoals water wel meenemen in je berekeningen?
Daarvan meet je ook de uitscheiding, dus die worden wel verdisconteerd.
2. Moeten mensen dan geen onderscheid maken tussen calorierijk en -arm eten?
Niet zozeer, want je kijkt naar de balans. Bovendien is dat bij toepassing van de energiebalans ook nog niet zo duidelijk als je het actief tellen van calorieën wilt vermijden. Aan de buitenkant is het aantal calorieën immers niet te zien. En daarnaast, een doos bonbons weegt toch echt meer dan één bonbon.
3. Maar de mens heeft toch geen controle over hoeveel grammen hij uitscheidt?
Dat klopt, maar geldt voor het grootste gedeelte ook voor zijn energieverbruik (waarvan ca. 70% door het basaalmetabolisme wordt gebruikt). Een groot deel van de massa scheidt je bovendien uit via je adem in de vorm van CO2. Je ademhalingsfrequentie en hoe diep je in- en uitademt is deels wel degelijk te beïnvloeden en gaat bovendien omhoog als je beweegt.
4. Maar het draait toch om de energie?
Toch meten we gewicht. Ook zijn de correlaties moet gezondheidsproblemen gebaseerd op lichaamsgewicht.
Als mijn antwoorden kloppen, is de conclusie dan correct dat we 'minder moeten eten en beter moeten uitademen'? Of verklaart ook die massabalans niet zoveel? Ik denk dat u het laatste zult vinden. Maar kunt u onder woorden brengen waarom?
En natuurlijk hoor ik het ook graag als u vindt dat de massabalans wel degelijk verklarend werkt. In dat geval wil ik van u weten wat die verklaring is.
Dit artikel afdrukken
Op zoek naar het mechanisme
Ik bedoel slechts te zeggen dat een natuurwet slechts een rekenkundig fundament aangeeft, maar geen verklaring geeft voor het mechanisme dat de ene mens dikker laat worden, terwijl de andere in vergelijkbare omstandigheden slank blijft. Mijn vraag was dan ook of we genoegen nemen met de energiebalans. Immers:
1. Hoe helpt de wet van behoud van energie ons om de zogeheten obesitasepidemie te verklaren, anders dan met de dooddoener 'mensen eten teveel naar rato van hun energiegebruik'?
2. Hoe verklaart de energiebalans waarom het energiegebruik en -inname van een individu met overgewicht uit balans zijn geraakt?
De vraag is immers waarom de balans tussen inname en besteding van energie uit evenwicht raakt. Dat energie wordt opgeslagen in de vorm van vet is daar een noodzakelijk, door de natuurwet bepaald, gevolg van.
Dat standpunt kan ik ook in de vorm van een vraag formuleren: helpt de energiebalans de alcoholist of emotie-eter om van hun problemen af te komen, cq. helpt het de aankomende alcoholist of diabeet die te vermijden?
Zou u die vraag voor mij willen beantwoorden en uw antwoord willen motiveren?
Wet van Behoud van Massa
Voor mensen die wat meer van natuurkunde houden, ga ik nog wat verder.
Stelt u zich de wet van behoud van massa voor als nieuwe verklaring voor dikker worden. Ook dat is een natuurwet, die ontegenzeggelijk waar is. De wet stelt dat we aankomen doordat we meer massa innemen dan dat we kwijtraken. Er vind immers geen kernfusie, noch -splitsing plaats in ons lichaam, dus massa blijft behouden, zij het in een andere chemische vorm. De wet betekent dat er gedurende langere tijd een positief verschil is tussen de grammen die we via eten, drinken en ademen binnenkrijgen, en de grammen die we via ontlasting, plassen, zweten, ademen, en huidschilfers en uitgevallen haren weer kwijtraken.
Het gebruik van deze fysische wet vereenvoudigt misschien zelfs het meten wel. Deelnemers aan een onderzoek hoeven alleen maar de kilo's te wegen die ze aan eten en drinken consumeren, de ontlasting en urine zijn relatief eenvoudig te meten, er zijn zweetsensoren die vast wel zo aan te passen zijn dat ze een indruk kunnen geven van het volume aan zweet, en het is mogelijk om een analyse van ademvolume en -samenstelling te doen net als bij de indirecte caloriemeting. De huidschilfers en haren zijn waarschijnlijk wel verwaarloosbaar.
Het is misschien een ongebruikelijke wet. Voor degenen die gewend zijn om in termen van energie te denken roept het misschien vragen op die ik zal beantwoorden.
1. Maar kun je dan calorieloze voeding zoals water wel meenemen in je berekeningen?
Daarvan meet je ook de uitscheiding, dus die worden wel verdisconteerd.
2. Moeten mensen dan geen onderscheid maken tussen calorierijk en -arm eten?
Niet zozeer, want je kijkt naar de balans. Bovendien is dat bij toepassing van de energiebalans ook nog niet zo duidelijk als je het actief tellen van calorieën wilt vermijden. Aan de buitenkant is het aantal calorieën immers niet te zien. En daarnaast, een doos bonbons weegt toch echt meer dan één bonbon.
3. Maar de mens heeft toch geen controle over hoeveel grammen hij uitscheidt?
Dat klopt, maar geldt voor het grootste gedeelte ook voor zijn energieverbruik (waarvan ca. 70% door het basaalmetabolisme wordt gebruikt). Een groot deel van de massa scheidt je bovendien uit via je adem in de vorm van CO2. Je ademhalingsfrequentie en hoe diep je in- en uitademt is deels wel degelijk te beïnvloeden en gaat bovendien omhoog als je beweegt.
4. Maar het draait toch om de energie?
Toch meten we gewicht. Ook zijn de correlaties moet gezondheidsproblemen gebaseerd op lichaamsgewicht.
Als mijn antwoorden kloppen, is de conclusie dan correct dat we 'minder moeten eten en beter moeten uitademen'? Of verklaart ook die massabalans niet zoveel? Ik denk dat u het laatste zult vinden. Maar kunt u onder woorden brengen waarom?
En natuurlijk hoor ik het ook graag als u vindt dat de massabalans wel degelijk verklarend werkt. In dat geval wil ik van u weten wat die verklaring is.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Dat de ene mens dikker wordt en de ander (met hetzelfde voedingspatroon) niet, komt doordat de ene energie de andere niet is: bruto energie (de verbrandingswaarde) van je voedsel moet verteerd worden in je maagdarmkanaal en vervolgens geabsorbeerd en benut (voor onderhoudsprocessen of voor 'productie'-processen, zoals lactatie, groei van foetus, fysieke arbeid of groei van jezelf). Die processen verlopen niet bij iedereen even efficiënt. Voor onderhoudsprocessen (het 'normale' functioneren van organen en weefsels) is ook een variabele hoeveelheid energie nodig: als je last hebt van chronische (subklinische) ontstekingen, dan is er bij voorbeeld energie nodig voor immuunrespons en herstel van beschadigde weefsels. Daar merk je zelf niet veel van, maar het betekent wel dat er minder energie overblijft voor gewichtstoename. Iemand met een efficiënte vertering en stofwisseling zal sneller aankomen.
Calorieën, de energiebalans, CICO, ik heb niet het idee dat we daar verder mee komen. Praktisch gesproken is het niet om te doen om per individu je energiebalans te bewaren. Hoe moet je dat allemaal meten? Hoeveel calorieën krijg je binnen? Allemaal gedoe en gokwerk? Hoe meet je een wandeling langs het strand of een uur winkelen? Hoe lang wordt al geadviseerd van uit dit perspectief van calorieën? Werkt het?
De waarom vraag die Dennis stelt, dat biedt m.i. meer mogelijkheden om ook in de praktijk iets te kunnen doen. Ook voor simpele zielen zo als ik.
Worden we niet gestuurd door hormonen? Moeten we niet kijken naar hormonen om de energiebalans te begrijpen? Moeten we niet onderzoeken welke hormonen in het spel zijn en welke mechanismen die hormonen beïnvloeden? Zodat we kunnen bijsturen? Met simpele middelen?
Insuline lijkt nogal belangrijk bij het dik worden. Bepaalde voeding heeft daar invloed op. Toegevoegde suikers bijvoorbeeld. Daar kun je van alles bij bedenken om de toegevoegde suikers te minderen. Leptine lijkt ook een belangrijke speler. Is ook te beïnvloeden door voeding? Bijvoorbeeld geen margarines? Ook door leefstijl: bijvoorbeeld op tijd opstaan en op tijd naar bed? Overleggen en vergaderen aan de statafel i.p.v. zitten?
Simpele richtlijnen voor simpele zielen, zonder te moeilijke dingen met calorieën en hoeveelheden. Als je de goede kant uitstuurt – meer positieve prikkels en minder negatieve invloeden - dan zorgen de hormonen min of meer vanzelf dat je energiebalans in evenwicht komt?
Deze Amerikaanse professor zegt het veel mooier en beter dan ik:
"Forget calories, focus on food quality, and let your body do the rest".
Een 'balans' is een stuk gereedschap om een verschil tussen A en B te meten. Bijvoorbeeld verschil in gewicht, of verschil in calorieën. Waarom zou dat gereedschap iets 'verklaren'?
Ik vraag mijn weegschaal eigenlijk nooit waarom ik zwaarder ben geworden. Desalniettemin is het prettig om te weten of ik aankom of afval. Om in jouw metafoor mee te gaan; het is aardig dat je in ieder geval kan bepalen dat het water is weggelopen, of niet dan?
Ik ben het met je eens Nard Clabbers . Geen enkele behoudswet (of het nu om massa, energie, of bijvoorbeeld impulsmoment gaat) zegt iets of oorzaak en gevolg.
Om uit te leggen waar mijn zorg zit, enkele citaten van willekeurige recente publicaties:
* "It is an acknowledged fact that the current epidemic of chronic, noncommunicable diseases is driven by caloric excesses concomitant with deficits in physical activity" (bron.)
* "The causes of obesity are multifactorial, and reflect the balance between energy intake and expenditure. Physical activity is a key component of weight management" (bron)
* "Positive energy balance occurs when an individual’s caloric intake exceeds their energy expenditure, leading to weight gain." (bron)
* "In general, most obesity in children is assumed to be caused by unhealthy eating patterns resulting in excess energy intake as well as insufficient physical activity." (bron)
* "It is widely accepted that increase in obesity results from an imbalance between energy intake and expenditure, with an increase in positive energy balance being closely associated with the lifestyle adopted and the dietary intake preferences." (bron)
Het aanhalen van de wet van behoud van energie helpt dus om ons te realiseren dat we moeten kijken naar de factoren die invloed hebben op energie-inname en energie-gebruik. Dat is het nut van het toepassen van de energiebalans, zonder de behoudswet kan je die conclusie niet trekken. Dat is de ene kant van de medaille. Al schrijvende realiseer ik mij echter steeds meer waar mijn bezwaar ligt, en dat is dat de focus op energie-inname en -gebruik het gevoel in de hand werkt (bij onderzoekers, voorlichters, en publiek) dat dit twee onafhankelijk factoren zijn.
Chi L. Chiu noemde het probleem van overgewicht in de vorige draad heel mooi een "psychoneurobiologisch fenomeen". Ik deel dat idee. Volgens mij zorgen de fysiologie, de psychologie, en de sociologische context er namelijk voor dat inname en gebruik sterk juist verweven zijn. Als dat klopt, dan betekent dat dat je inname en gebruik niet afzonderlijk kan sturen. En daar zegt de natuurkundige wet niets over.
Hoe zien jullie dit?