Biologisch niet beter - kun je dat zo beweren?

De Volkskrant van vanmorgen kopt met een duidelijke boodschap: Biologische groenten niet echt gezonder dan gewone. Het artikel is gebaseerd op een nog niet gepubliceerd onderzoek dat aanstaande vrijdag verschijnt in de Consumentengids van de Consumentenbond. Het onderzoek van de Consumentenbond zou op chemisch niveau aantonen dat biologische produkten niet beter zijn dan conventionele. Ik ben bang dat de krant hiermee over de schreef gaat.
De Volkskrant schrijft:

'De bond heeft vijftien biologisch geteelde groenten en reguliere varianten daarvan bekeken. Van broccoli, spinazie, bloemkool, witlof, andijvie en komkommers tot tomaten (tros en gewone), sla (kropsla en ijsbergsla), champignons, winterwortel en ui.
Ze zijn geanalyseerd op onder meer het gehalte aan vitamine C, mineralen (ijzer en calcium), vezels en antioxidanten: stoffen die als gezond door het leven gaan. Antioxidanten verlagen het risico op kanker en hart- en vaatziekten.
In sommige groenten zitten wat meer van die ‘gezonde’ stoffen, in andere wat minder. De verschillen zijn echter zo klein dat het voor een groente-eter niet of nauwelijks zal uitmaken of hij biologische of reguliere groenten kiest, concludeert de Consumentenbond. Ook is er geen verschil in voedingswaarde'

Dat staat, zou je zeggen. Zeker met die kop en de autoriteit van de Consumentenbond. Gelukkig meldt het artikel ook dat uit verschillende andere onderzoeken wel degelijk aantoonbaar positieve resultaten naar voren zijn gekomen. De Volkskrant citeert op dat punt Bert Ruitenbeek van Biologica, de ketenorganisatie voor de biologische landbouw in ons land, en het Louis Bolk Instituut , het onafhankelijke onderzoeksinstituut naar biologische landbouw, in Driebergen.

Bij het lezen van de resultaten van dit soort onderzoeken in de publiekspers rijzen bij mij vaak twee vragen:
- hoe was het onderzoek opgezet?
- wat is tegen die achtergrond de reikwijdte van de conclusies? (je-weet-wel: het moet universaliseerbaar zijn, anders heb je onderzocht wat er alleen in jouw laboratorium gebeurt - en dat is geen wetenschap)

Daar liggen ook in dit geval de vragen: de basis waar het onderzoek mee valt of staat is nog onduidelijk. Dat is niet onbelangrijk omdat er de afgelopen 5 jaar een stroom van publikaties op gang is gekomen die ook vanuit de niet-geiten-wollen-sokken-hoek aantonen dat goede, natuurlijke voeding ziekte voorkomt en er zelfs voor zorgt dat mensen lekkerder in hun vel zitten.

Even een uitstapje naar de inhoud van het begrip 'biologisch'. Kern van de achterliggende discussie is nl. het feit dat 'biologisch' niet veel meer is dan een definitie-kwestie. Intuïtief denken we dat 'natuurlijk' en 'biologisch' hetzelfde zijn. Dat gaat lang niet altijd op: heel wat 'biologische' produkten komen uit een intensieve, fabrieksmatige produktieomgeving. In Nederland bepalen de SKAL-normen wanneer een produkt biologisch is.
Wat heeft de Bond getest en hoe is er gemeten? Waren het produkten waar biologisch op stond of waren er ook natuurlijke bij? Er is niks mis met 'biologische' produkten, maar het is waarschijnlijk toch iets anders dan - zo moet ik het maar even noemen - 'echt biologisch'. Waarschijnlijk weten we nog maar nauwelijks wat we biologisch moeten noemen en hoe we dat moeten meten. Ik weet bijv. van succesvolle wijnmakers die hun schouders ophalen over 'biologisch' dat ze buitengewoon gespitst zijn op een zo rijk mogelijk, natuurlijk bacterieel leven rond de wortels van hun druivenstokken. Dat bepaalt nl. in welke mate en verhouding de planten die zo essentiële voedingsstoffen kunnen opnemen waar we het hier over hebben. Biologisch: what's in a name? - zo zei een van die wijnmakers het ooit tegen me. Op dit punt valt de consument nog wat nader te informeren … (en valt er nog heel wat onderzoek te doen)

Terug naar de hoofdlijn: gaat de Volkskrant met zijn berichtgeving over de schreef?

Nieuws dat waar is, mag het publiek natuurlijk niet onthouden worden. Nieuws dat de houding van het publiek manipuleert terwijl de feitelijke nieuwswaarde onduidelijk is, verdient een genuanceerde behandeling.
Ik ben bang dat dit bericht - op de voorpagina! - daarvan geen best voorbeeld is.

Er is in Nederland nogal wat te doen op het gebied van 'biologisch'. In een gezamenlijke actie hebben overheid, producenten en detailhandel afgesproken 'bio' nadrukkelijk te promoten. Het is een cruciaal onderdeel van het openbaar beleid om consumenten een gezonder voedingspatroon bij te brengen. Een beleid dat nota bene gedragen wordt door alle betrokkenen! Ongezonde voeding heeft, zoals de laatste maanden publiek duidelijk is geworden, verstrekkende consequenties. Dat is mede een reden voor LNV om - en waarschijnlijk achter de rug van een ander ministerie om - openlijk invoering van smaaklessen op lagere scholen voor te stellen. Op die manier wil het ministerie jonge kinderen bewust maken van het feit dat ook gezond eten lekker is én dat gezond eten niet resulteert uit willekeurig welk teeltproces.

Kan de krant tegen deze achtergrond nu zomaar doen of dat allemaal onzin is, zonder zich af te vragen of er voldoende aanleiding is om die boodschap met zijn verstrekkende gevolgen op het publiek los te laten? Ik vind van niet … tenzij de bedoeling is de knuppel nu eindelijk eens goed in het hoenderhok te gooien en een discussie over de zin en onzin van 'biologisch' te ontketenen.

Als gevolg van de - al dan niet bedoelde - actie van de Volkskrant zien het Louis Bolk Instituut en Biologica zich nu in ieder geval gedwongen nog vóór publicatie van het onderzoek te reageren.

Ik heb vanmiddag even gebeld met Lucy van de Vijver van het Louis Bolk Instituut. Ook zij wil graag verdere informatie over de opzet en de resultaten van het onderzoek hebben voor ze er verder iets zinvols over kan zeggen. Ik verwacht dát er iets zinvols te vertellen valt en ga er maar vanuit dat de Volkskrant daar stiekem op zit te wachten.



NB: Omdat er nog maar nauwelijks onderzoek gedaan is naar de gezondheidseffecten op mens en dier van biologische voeding is het Louis Bolk Instituut eind vorig jaar in samenwerking met enkele gerenommeerde onderzoeksinstituten een nieuw onderzoek gestart. Daarin staat dus niet de chemische samenstelling van voedingsmiddelen centraal, maar juist het effect op het lichaam.