Bij gebrek aan betere stikstofwetgeving verliezen 17 boeren en een slachter hun vergunning

De vernietiging volgt op een beroep dat de milieu- en natuur-NGO's organisaties Mobilisation for the Environment en de Vereniging Leefmilieu bij de bestuursrechter hadden ingesteld tegen door de provincie Utrecht verleende vergunningen.

Soortgelijke zaken tegen door andere provincies afgegeven vergunningen spelen bij andere rechtbanken. De zaken hangen vooral op de onzekerheid van ammoniakemissies (stikstof in de vorm van NH₃) die gebaseerd zijn op de Regeling Ammoniak en Veehouderij (RAV). Die vermeldt standaardnormen voor de ammoniakemissie van verschillende stalsystemen. Volgens het CBS en de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet reduceren emissiearme stallen in de praktijk mogelijk minder ammoniak dan op papier terwijl de resultaten bovendien niet gecontroleerd worden. Omdat de wet bewezen emissiereducties eist, kan de rechter geen onzekerheid accepteren en moet hij de vergunningen intrekken als ze onterecht zijn verstrekt.

Het oordeel van de rechtbank bevestigt opnieuw dat de toekomst van vele boerenbedrijven die in de buurt van beschermde en stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden liggen onzeker is.

Daar staat in keurige, formele taal dat de overheid een schop onder haar kont verdient en dat de rechters zich schamen om met een ongeschikte kader recht te moeten spreken op een manier die tegen hun rechtsgevoel ingaat

Van links tot rechts klonk gistermiddag kritiek in de Tweede Kamer op het boerenhoofdstuk van de miljoenennota. Nog altijd hebben Kamer en regering het stikstofdossier niet opgelost nadat in het voorjaar van 2019 de wet- en regelgeving die daarvoor was opgesteld door de Raad van State buiten werking werd gesteld omdat die niet voldeed aan de natuurbeschermingswetgeving van de EU. Daardoor zit Nederland al geruime tijd op slot voor bouwvergunningen, zowel voor woningen als bedrijven en boerenbedrijven. Meer dan drie duizend boerenbedrijven dreigen bovendien hun vergunning kwijt te raken, net zoals de 17 Utrechtse bedrijven.

De rechtbank voelt zich duidelijk ongemakkelijk met de situatie. De regering belooft al geruime tijd geleden te komen met een kader waardoor de onzekerheid kan worden opgelost. Binnen een deugdelijk en duidelijk wetskader kan de overheid bedrijven met een rechtsgeldige vergunning uit het verleden toch legaliseren, maar dat heeft ze tot op heden verzuimd.

De rechtbank zegt zich te realiseren dat er met deze uitspraken nog veel onduidelijk is voor de betrokken bedrijven en natuurorganisaties. Dat is onbevredigend. In een woord vooraf bij de uitspraken schrijft de rechtbank dat het erop lijkt alsof iedereen elkaar nu afwachtend aankijkt, terwijl de stikstofproblematiek een maatschappelijk vraagstuk is. Het is aan het kabinet en aan de wetgever om in actie te komen voor een oplossing die verder gaat dan een individuele rechtszaak.

Daar staat in keurige, formele taal dat de overheid een schop onder haar kont verdient en dat de rechters zich schamen om met een ongeschikt kader recht te moeten spreken op een manier die tegen hun rechtsgevoel ingaat. Bij gebrek aan zelfs een minimale politieke consensus, zeggen ze met zoveel woorden, kunnen we onze taak niet uitvoeren en zijn we speelbal van partijen die elkaar processen aan doen. Dat is een opmerkelijke uitspraak omdat de kritiek aanzwelt op rechtspraak die politieke keuzes maakt. Die kritiek was bijvoorbeeld te horen rond de Urgenda-zaak tegen de Staat inzake klimaatmaatregelen en de individuele Shell-klimaatzaak die werd aangespannen door Milieudefensie.

Mobilisation en Vereniging Leefmilieu dwingen de overheid met kleine aantallen processen om tot duidelijke politieke keuzen en daaruit voortvloeiende wet- en regelgeving te komen, ook al zijn ze zich bewust van de slachtoffers die ze onderweg maken. De verantwoordelijkheid daarvoor legden de organisaties in eerdere uitingen in de pers bij de overheid, net zoals nu de rechter in hun kielzog.