4.000 koeien dood door weggegooid blik

"Scherp-in", zo heet het als een koe ziek wordt omdat zij stukjes blik of glas binnenkrijgt. Bij het maaien en inkuilen van gras belanden er soms stukjes van weggegooide blikjes of ander zwerfafval in het veevoeder. Die stukjes veroorzaken letsels in de magen van runderen. Dat kan leiden tot verminderde melkproductie, ziekte en soms tot sterfte van het dier.

Robin van der Bles, masterstudent Management, Economics and Consumer Studies aan de Wageningen Universiteit, nam het op zich de financiële impact van zwerfafval op de veehouderij in kaart te brengen. Hij ging niet over één nacht ijs. Na een kwalitatief vooronderzoek, een literatuuronderzoek en toetsing van zijn onderzoeksopzet bij dierenartsen en veehouders, zette hij een online enquête uit waarop uiteindelijk 395 veehouders uit Nederland en Vlaanderen reageerden. Om een mogelijke bias te vermijden (veehouders die te maken hebben gehad met zwerfafval zullen eerder geneigd zijn mee te doen) deed hij ook nog een aanvullende referentiestudie bij 115 veehouders.

4.000 Nederlandse en 2.200 Vlaamse dode koeien
In totaal deden 250 veehouders uit Nederland en 145 uit Vlaanderen mee. Van hen heeft 60,4% van de Nederlandse respondenten en 68,3% van de Vlaamse respondenten de afgelopen 5 jaar minstens 1 dier met scherp-in gehad. De Nederlandse respondenten schatten dat in 73% van de gevallen zwerfafval de oorzaak van het scherp-in letsel is, de Vlaamse schatten dat dat in 79% van de gevallen speelt. Bij 34% van de Nederlandse respondenten is minstens 1 dier overleden, bij de Vlaamse deelnemers ligt dat op 49%.
In de referentiestudie - waarbij de deelnemers vooraf niet wisten dat de vragen over zwerfafval en scherp-in zouden gaan - gaven 48% van de Nederlandse respondenten en 57% van de Vlaamse aan dat ze de afgelopen 5 jaar minstens 1 dier met scherp-in gehad hebben.

Op grond van deze cijfers en "met de nodige statistische voorzichtigheid" komt Van der Bles vervolgens tot een schatting van tussen de 11.448 en 13.110 Nederlandse koeien die jaarlijks scherp-in letsel oplopen als gevolg van zwerfafval. Daarvan overlijden er tussen de 3.813 en 4.244. In Vlaanderen gaat het om 5.152-6.227 koeien met scherp-in letsel door zwerfafval, waarvan er tussen de 2.051 en 2.474 overlijden.

1Vandaag besteedde deze week aandacht aan het onderzoek van Van der Bles en het probleem van scherp-in letsel:


Economische kosten zwerfafval lopen in de miljoenen
'Als blikken konden doden', zoals het rapport heet, gaat nog een stap verder. In het rapport wordt een eerste, voorzichtige, schatting gemaakt van de economische kosten van het zwerfvuil voor de veehouderij. Van der Bles onderscheidt vier soorten kosten. De opruimkosten, voor de tijd die veehouders spenderen aan het schoonhouden van hun land en opruimen van het zwerfvuil. Dat komt - ik bespaar de lezer de sommen - neer op €5,7 à €8,6 miljoen in Nederland en €1,7 à €2,3 miljoen in Vlaanderen. Vervolgens de kosten van uitval (Nederland €2,9-3,2 miljoen, Vlaanderen €1,9-2,3 miljoen), van verminderde melkproductie (Nederland €0,9-3,2 miljoen, Vlaanderen €0,4-1,6 miljoen) en veterinaire behandelingskosten (Nederland €0,8-1,0 miljoen, Vlaanderen €0,5-0,6 miljoen).

Zwerfafval kost Nederlandse koeienboeren €16 miljoen aan economische kosten, Vlaamse €7 miljoen

Dat betekent dat de gemiddelde jaarlijkse economische kosten voor de veehouderijsector als gevolg van zwerfafval uitkomen op €10,3 à €16,0 miljoen in Nederland en €4,5 à €6,8 miljoen in Vlaanderen. Dat is, schrijft Van der Bles, een vooral 'wrange' constatering voor veehouders, "omdat zij hier nauwelijks zelf een rol in spelen. Veel leed had vermoedelijk voorkomen kunnen worden door meer maatschappelijke bekendheid over dit fenomeen, maar ook door interventie vanuit de overheid om de totale massa zwerfafval te verminderen."

Gewapend met deze kennis bereidt Recycling Netwerk Benelux zich voor op 15 maart. Op die datum bespreekt de Tweede Kamer in het Algemeen Overleg de thema’s circulaire economie, de strijd tegen zwerfvuil en de uitbreiding van statiegeld. "Zwerfafval veroorzaakt elke dag zieke koeien. Het leed dat blikjes veroorzaken bij koeien en de economische kost voor de veehouders, komen bovenop de hoge opruimkosten voor zwerfafval waar de Nederlandse gemeenten reeds mee geconfronteerd worden." Daarom vraagt het Recycling Netwerk vraagt de Tweede Kamer in maart zonder dralen voor de uitbreiding van statiegeld tot alle plastic flessen en blikjes te stemmen.