Heeft u recentelijk een eland, bever of hert geschoten, en is het misschien wat te veel voor eigen gebruik? U kunt het dier doneren aan het Alaska Native Medical Centre, (ANMC). Dat voert het Traditional Native Food Initiative uit. Het grootste medische centrum van de staat Alaska is gevestigd in de hoofdstad Anchorage en is het toevluchtsoord voor zieke inwoners van de noordelijkste van de Verenigde Staten.

Levensbelang
Onder de patiënten zijn velen met wortels in de traditionele bevolking, zoals de Aleuten, de Yupik, de Tlinglit en de Iñupiat. In het noorden wonen de Inuit-volkeren. Vijftien procent van de hedendaagse Alaskanen identificeert zich als oorspronkelijke bewoner. Ondanks de modernisering van leven en werk houden velen de oude gebruiken in stand. Uit pure noodzaak. Onder de rurale bevolking heerst veel armoede en zelfvoorzienend zijn is van levensbelang.

Traditionele gerechten maken bij inheemse volkeren een belangrijk deel uit van de cultuur. Voor velen is het gewoon ook de dagelijkse kost. Als je in het hospitaal in Anchorage ligt, duizenden mijlen van huis, herstellend van covid, dan kan je weleens enorme trek hebben in een stuk gedroogd rendier, een gerookt zalmbuikje, wat gefermenteerde kabeljauwkuit of een portie akutaq, een mengsel van vis, reuzel, olie, suiker en wilde bessen.

Voor veel patiënten is het kunnen eten van hun traditionele voedsel niet alleen maar lekker. Het biedt hen “vele lagen van culturele verbondenheid” en helpt bij het herstel
Overbelast
De noordelijkste staat van de Verenigde Staten is zwaar getroffen door de coronapandemie. De gezondheidszorg is ‘gefragmenteerd’, schrijft The New York Times. Ziekenhuizen zijn overbelast, patiënten worden op de gang behandeld, en zuurstof is op rantsoen.

Door de geïsoleerde ligging, de adequate maatregelen en de dunne bevolkingsdichtheid bleef Alaska aanvankelijk gespaard voor veel corona-ellende, rapporteerde de NYT eerder. Maar toen het vaccin kwam, ontstonden er ‘pockets’ van ongevaccineerden en namen de besmettingen toe. De ziekenhuizen lagen snel vol, ook met patiënten die van duizenden mijlen ver kwamen en nog nooit ziek waren geweest of in een ziekenhuisbed hadden gelegen.

Troostrijk
Voor veel patiënten is het kunnen eten van hun traditionele voedsel niet alleen maar lekker. Het biedt hen “vele lagen van culturele verbondenheid”, zegt Meda DeWitt, een Tlingit traditional healer in de krant. Het helpt hen bij het herstel, aldus Jennifer Andrulli, zelf Yupik en hoogleraar etnische geneeskunde en traditionele voedingswijzen: “De angst en de stressreactie in ons lichaam door het verblijf in het ziekenhuis worden verzacht door nutriëntenrijk bos- en toendravoedsel.”

De standaardkost in een ziekenhuis zal voor andere patiënten toereikend zijn (al kan het altijd beter), maar in Anchorage houden ze liefdevol rekening met speciale wensen. “We hebben een enorme bevolkingsgroep die misschien niet eens traditioneel voedsel eet, maar we hebben ook mensen die nooit iets anders dan traditioneel voedsel hebben gegeten,” zegt Amy Foote, de chef-kok van het ANMC, in de New York Times.

Chef Foote combineert in de ziekenhuiskeuken oude ingrediënten met nieuwe bereidingen. Ze leerde traditioneel koken en slachten van oude Alaskanen
Zeekraal
Foote wordt geprezen om haar kookkunst en vindingrijkheid. Ze is afhankelijk van de aanvoer van wild - herten, elanden, rendieren -, afkomstig vaak van recreatieve jacht. En daarnaast van leveranties van wild geplukte groente, waaronder zeekraal (‘beach asparagus’) of jonge struisvarenbladeren (‘fiddleheads’).

Foote combineert in de ziekenhuiskeuken oude ingrediënten met nieuwe bereidingen. Ze leerde traditioneel koken en slachten van oude Alaskanen. Als er een zeehond beschikbaar komt, vaak belangeloos afgestaan door zeehondenjagers, staat ouderwetse zeehondsoep op het menu. De struisvarenblaadjes gaan op een pizza en de zeekraal in hippe salades.

“Als we zeehondsoep hebben gemaakt en die aan patiënten hebben kunnen serveren, en we zien hoe ze de eerste paar happen nemen, dan transformeert dat mensen," zegt Foote. "Je ziet ze ontspannen. Ze delen verhalen en praten over hoe het zal zijn als ze uit het ziekenhuis komen. Prachtig om te zien."

Paradox
In het rapport van de FAO Traditional food supply channels in a pandemic: suggestions for their modernisation wordt gewezen op een paradox. In tijden van mondiale onrust tijdens de pandemie, ook op de markten voor voedingsmiddelen –productie, transport, verwerking, handel – , zou je denken dat het wel goed zit met kleine, lokale markten: alles is dichtbij en overzichtelijk. Zoals de vaak eeuwenoude, traditionele voedselsystemen. De FAO definieert het zo: “De route waarlangs de producten van familiale landbouw en artisanale visserij de consumenten bereiken, via vrijmarkten en volksmarkten”.

Maar nee dus. De lokale markten blijken zeer gevoelig voor verstoring. En daarom moeten ze moderniseren. Online gaan handelen, distributie en bezorgdiensten organiseren, hygiënischer werken. “Duizenden verkooppunten in verschillende landen zijn om verschillende redenen gesloten. (..) De stroom van mensen op straat is gestopt. (…) Een versnelde groei van online verkoopkanalen van supermarkten heeft ertoe geleid dat kleine winkeliers hun omzet zien dalen.”

Voedselonzekerheid
Het FAO-rapport beschrijft de situatie in Latijns-Amerika, maar noordelijker op het Amerikaanse continent zal het niet veel anders zijn. Wat overal zichtbaar is, volgens de FAO, is dat verstoorde lokale, kleinschalige markten een factor zijn in het toenemen van de voedselonzekerheid, juist omdat producenten vaak ook handelaren en consumenten zijn.

Dat concludeerden Alaskaanse onderzoekers al voor de pandemie: “[H]oge en stijgende percentages voedselonzekerheid, bijvoorbeeld in Noord-Alaska en Noord-Canada, worden algemeen beschouwd als bedreigingen voor zowel de fysieke gezondheid als het culturele overleven.”

Mikigaq
Het juiste voedsel brengen waar het nodig is, is meer dan de honger stillen. Dat is de gedachte achter het Traditional Native Food Initiative. Misschien dat niet iedereen begint te watertanden bij het lezen van de voorwaarden van de voedseldonatie. De regels zijn streng. Zo worden gefermenteerde staarten van bevers, walrussen en zeehonden niet geaccepteerd, evenmin als veel andere traditionele lekkernijen.

Je zal maar net trek hebben in een beetje mikigaq, een delicatesse van gefermenteerde walvisblubber. Dan moet je toch vragen of het bezoek dat meeneemt.
Dit artikel afdrukken