Voedselveiligheid, gezondheid en duurzaamheid willen niet trouwen

Het is niet makkelijk om voedselveiligheid, gezondheid en duurzaamheid met elkaar te verbinden in een economie waar 1500 kilo rundvlees met antrax die vandaag uit Slowakije komt, overmorgen al als verwerkt product naar zeven landen is geëxporteerd.

Het derde debat van It's the food, my friend leek aan te sturen op de boodschap dat voedselveiligheid, gezondheid en duurzaamheid drie kanten van één medaille zijn. Voor de drie hoofdsprekers bleek dit echter nog geenszins het geval. De spilfunctie van Nederland in een geglobaliseerde voedseleconomie maakt dat ook tamelijk complex. Dat maakten de verhalen vooral duidelijk.

"Waarheid is minder belangrijk dan beweging."
Levensmiddelentechnoloog Ralph Moorman, auteur van o.a. het boek De hormoonfactor, sprak vooral over gezondheid. Hij bepleitte meer samenwerking tussen voedingswetenschappers en voedingsgoeroes, bloggers en de media om hun kennis over gezonde voeding te verspreiden. Dankzij de massale interactie op sociale media ontstaat vanzelf consensus over wat werkt. "Waarheid is minder belangrijk dan beweging."

Verbod op slachtafval in veevoer kostte 1 miljoen hectare regenwoud extra
Sanderine Nonhebel, universitair hoofddocent aan de Rijksuniversiteit Groningen, stelde dat voedselhypes niet duurzaam zijn. Ze onderbouwde haar stelling door de effecten van verschillende maatregelen en trends op het gebied van voedsel voor te rekenen. Ze liet zien dat het sluiten van kringlopen in het voedselsysteem verreweg de grootste milieuwinst oplevert. Helaas blijkt het onmogelijk te realiseren in een geglobaliseerde economie. Ze liet ook zien dat het verbod op slachtafval in veevoer na de BSE-crisis een miljoen hectare tropisch regenwoud heeft gekost. Voedselveiligheid en duurzaamheid gaan niet hand in hand - zeker niet in ons huidige voedselsysteem.

NVWA: 'bedrijven zijn aan zet'

Wetgeving gaat over veiligheid, niet over gezondheid en duurzaamheid

Harry Paul, baas van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, benadrukte zoals te verwachten was, dat de NVWA alleen kan handelen op basis van wetgeving. En die wetgeving gaat op dit moment over veiligheid, niet over gezondheid en duurzaamheid. Behalve betere handhaving is transparantie volgens Paul de sleutel. In een open economie als de Nederlandse is dat onmisbaar. Zo is er in 2014 miltvuur (antrax) ontdekt in een partij rundvlees uit Slowakije, maar op het moment dat dit duidelijk werd, was het vlees al in verwerkte vorm naar 7 landen geëxporteerd. Zijn stelling: "De overheid zet de kaders, maar het bedrijfsleven is aan zet."

Lastig, 'duurzaamheid in de voedselproductie niet meer mogelijk is'
In de slotdiscussie zocht moderator Felix Rottenberg naar een gemeenschappelijke grond tussen de drie sprekers. Een lastige taak, zo bleek. Moorman gaf toe dat duurzaamheid niet zijn expertise is. Nonhebel stelde zelfs dat duurzaamheid in de voedselproductie niet meer mogelijk is. "We zijn gewoon met teveel mensen op aarde. 2 miljard mensen had nog gekund."

Duurzaamheid en gezond eten blijft een zaak voor burgers

Harry Paul wees erop dat de NVWA ook raakvlakken met duurzaamheid heeft, bijvoorbeeld als zij partijen illegale pesticiden uit Rusland onderschept. Maar verder blijft duurzaamheid en gezond eten een zaak voor burgers."

Voor elk wat wils
De toehoorders pikten er allemaal hun eigen 'ding' uit. Tijdens de borrel na afloop reageert Sebastiaan Aalst van FoodCabinet: "Er leek een consensus in de zaal te heersen dat de overheid alleen verantwoordelijkheid is voor voedselveiligheid, niet voor duurzaamheid en gezondheid. Daar verwonder ik me over. In Amsterdam heeft nu 20% van de kinderen overgewicht. Hoeveel moet dat worden voor de overheid haar verantwoordelijkheid wèl neemt? 30%? 80%?"

wel/niet
Lara Sibbing, Adviseur Voedselstrategie bij Gemeente Ede vult aan: "De overheid stelt dat zij de vrije keuze wil laten. Maar met subsidies en beleid stuurt de overheid ook een bepaalde kant op. Er stond onlangs een stuk in de Washington Post, dat de soldaten en politieagenten in de VS te dik worden om hun taak nog te kunnen vervullen. Op zo'n moment wordt gezondheid ineens een kwestie van veiligheid. In Noorwegen heeft het leger nu een "meatless monday" ingevoerd, omdat de soldaten te eenzijdig eten. Dan grijpt de overheid wèl in."

Rotterdam: de haven van 80%
Wouter van der Weijden, directeur van Stichting CLM: "Harry Paul zei dat 80% van de Europese voedselimport via de Rotterdamse haven loopt. Ik wist dat het hoog was, maar dat getal verraste me toch wel. Ik wil het nog even checken, maar zoiets maakt de spilfunctie van Nederland wel duidelijk."

Bij planten horen beesten
Tjeerd de Groot, directeur van NZO: "Een van de leukste boodschappen van de avond kwam van Sanderine Nonhebel. Ze liet zien dat het sluiten van kringlopen de meest duurzame maatregel is die je kunt nemen en dat je daarbij zowel dierlijke als plantaardige productie een rol moet laten spelen."

Goeroe bereikt de straat niet
Coosje Dijkstra is een jonge postdoc aan de VU, bij het Instituut voor Gezonheidswetenschappen.

De problematische bevolkingsgroepen bereik je helemaal niet als voedingsgoeroe

Ze onderzoekt de invloed van het Amsterdamse schooltuinprogramma op kinderen. Haar commentaar: "Moorman pleitte voor de rol van voedingsgoeroes. Maar de problematische bevolkingsgroepen bereik je helemaal niet als voedingsgoeroe. Je bereikt juist de mensen die zich toch al bewust bezighouden met voeding en gezondheid. Hij beschuldigde de wetenschap ook van "denken in stofjes". Dat lijkt me een achterhaald beeld. Op onze faculteit kijken we juist naar voedingspatronen en duurzaamheid."

Macht industrie
Maartje Poelman, eveneens postdoc aan de VU, onderzoekt de invloed van fiscale maatregelen op aankoopgedrag. Ze wijst op de grenzen aan individuele verantwoordelijkheid. "Harry Paul stelde dat burgers zelf hun keuzes moeten maken. Maar de industrie heeft veel macht. Je kunt niet zomaar aannemen dat individuele consumenten weerbaar zijn. Het is niet realistisch dat elke burger bewust kiest. Maar goed, dat ligt misschien buiten het bestek van de avond."

Kinderschoenen

Het is niet realistisch dat elke burger bewust kiest

Gelukkig kwam organisator Bert van Ruitenbeek met een synthese: "Als we luisteren naar deze sprekers, staat de synthese tussen gezond, duurzaam en veilig nog in de kinderschoenen. Maar die synthese krijgt regionaal en van onderop wel degelijk gestalte, bijvoorbeeld bij een aantal biologisch werkende bedrijven waar kringlopen beter worden gesloten, waarvan de producten vooral vers en onbewerkt worden geconsumeerd, en waar de transparantie groter is met meer contact tussen boer en burger.”

Voedselveiligheid, gezondheid en duurzaamheid willen nog niet echt lekker vrijen. Van trouwen is voorlopig zeker geen sprake.

Het volgende debat van It's the food, my friend vindt plaats op maandag 30 maart in De Rode Hoed. Thema: de impact van geld op ons voedselsysteem. Spreker: Herman Wijffels, voormalig bestuursvoorzitter van Rabobank.

Fotocredits: Haven Rotterdam, RNW.org