'De tijd van praten is voorbij', aldus Maat. 2013 zou het jaar van de grote verandering worden. Er zouden 'andere vormen van samenwerking' moeten komen opdat iedereen in de keten genoeg kan verdienen. Supermarkten moeten daarvoor de ruimte laten omdat de landbouwsector anders niet kan verduurzaamen. Maat gaat zelfs zover te stellen dat boeren vaker mee moeten liften met de acties van Wakker Dier om de noodzakelijke veranderingen bij supers af te dwingen. Om dat allemaal te bereiken is bovendien 'leiderschap van de politiek' nodig. Maat mist dergelijk interveniërend leiderschap.

Maats opmerkingen zijn opmerkelijk. Hij was altijd de voorvechter van een liberale markt en voor het opvoeren van de productie om de kostprijs laag te houden teneinde het Nederlandse landbouwproduct competitief te houden op de wereldmarkt. Hij was tegen Wakker Dier omdat de organisatie eisen stelt die niet bij die gedachte passen. Vanuit die aloude politiek is een Nederlandse landbouw ontstaan die op export is gericht. Grofweg 80% van onze tomaten, melkproducten, komkommers en paprika's vindt zijn weg naar het buitenland. Driekwart van onze varkens gaat naar het buitenland. Van de 10,1 miljard eieren die we produceren, gaan er 9,8 miljard naar het buitenland, meer dan 95%. En zo valt er nog even door te gaan. Het is moeilijk voorstelbaar hoe de supers waarvan Maat actie verwacht de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de verduurzamingskosten van al die export, tenzij hij bedoelt dat de productie opeens dramatisch gereduceerd moet worden. In dat geval zal hij inderdaad Wakker Dier aan zijn zijde vinden.

Sjoera Dikkers (PvdA) bepleit 'sluitende afspraken over de prijs van duurzaamheid'. Een super moet niet willen knallen met kilo's, zegt zij in navolging van de SER. Vervolgens zit ze echter met hetzelfde probleem als Maat. Als de politiek de oplossing in Nederland zoekt, is het kwaad kersen eten met boer en super. De productievolumes in essentiële sectoren zijn zo groot dat supers onmogelijk met het probleem opgezadeld kunnen worden. Dikkers wil de NMA inschakelen om boeren te beschermen tegen de macht van supers, terwijl het probleem zit in de nagenoeg volkomen onmacht van zowel de supers als de boeren om het ontstane probleem binnen Nederland op te lossen.

Kamerlid Jaco Geurts (CDA) spreekt wijzere taal. Hij zegt dat het via 'Brussel' moet. Daar is een gedragscode voor supermarkten in ontwikkeling. Dat is goed nieuws voor de Nederlandse boeren want het grootste deel van hun export gaat naar Europese landen. Via Brusselse maatregelen kunnen ze hun verduurzaming mogelijk wel door de markt gefinancierd krijgen. Het slechte nieuws is echter dat die besprekingen stilliggen vanwege belangentegenstellingen tussen de boer die vooral wil produceren en de super die het hierboven geschetste lijk daarvan al ziet drijven. Ook Geurts grijpt daarom terug op de plaat die Maat en Dikkers grijs draaien. Als het niet gaat zoals het moet, dan moet het maar zoals het gaat. De supers moeten het probleem op nationaal niveau oplossen. Geurts wil daarbij desnoods dwang gebruiken en ook meteen Hema en Blokker - die nauwelijks in Food actief zijn - in dergelijke van overheidswege gestuurde interventies betrekken. Hoe het rekenkundig ooit uit moet kunnen, laat ook Geurts voor het politieke gemak buiten beschouwing.

Een kat in het nauw maakt rare sprongen, zegt de volkswijsheid. Er is paniek aan boerenkant. Ondanks iets gunstiger cijfers over 2012, staat een groot deel van de Nederlandse land- en tuinbouw er allerbelabberdst voor. Er moet iets gebeuren en Tom Poes moet een list verzinnen. De listen kunnen echter rekenkundig niet uit, zoals bovengenoemde voorbeelden aantonen. Het is immers onbestaanbaar dat 80 à 90% van de totale meerkosten op Nederlandse consumenten kunnen worden verhaald terwijl ze daar zelf maar 10 à 20% van consumeren. Het zou betekenen dat Nederlandse supers zich uit de markt moeten prijzen, terwijl ze zelf in een slag om de consument gewikkeld zijn.

Foodlog vroeg directeur Marc Jansen van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, de koepel van supermarkten en andere verkopers van levensmiddelen, om commentaar op de toon van de actietaal die lijkt te duiden op het ontstaan van een verwarrende patstelling. Jansen: "Wij gaan een boeiend jaar tegemoet met volop belangentegenstellingen en discussies. Iedereen gaat vechten om de schaarse euro's bij de consument. Maar alleen maar claimen dat je meer geld moet verdienen zonder waarde aan je grondstof of eindproduct toe te voegen, leidt slechts tot frustratie. Zeker als je je lot op voorhand in handen van anderen legt, zoals ik LTO vandaag alweer zie doen. Zo gaan we elkaar dus ook in 2013 weer bezighouden. Jammer."

Anders dan Maat voorziet Jansen tijdverspilling en verwarring. Boer en tuinder moeten iets maken dat consumenten graag willen hebben en waar ze voor willen betalen, luidt zijn stelling steevast en stellig.
De toon is gezet. In 2013 lijkt de patstelling tussen boer en super te zullen vergroten. Het jaar zal niet de zo noodzakelijke grote veranderingen brengen. Stoere taal van politici zal immers niet om de cijfermatige werkelijkheid heen kunnen.

Op 6 februari aanstaande is er in de Kamer een debat over de door Geurts genoemde gedragscode. Als daar niet vanuit cijfers en mogelijkheden tot waardecreatie nagedacht wordt, moet de discussie bij voorbaat als zinloos en zelfs gevaarlijk worden bestempeld. Zelfs Blokker dreigt last te krijgen van het aan de grond lopende Nederlandse agrimonster.

Fotocredits: aan elkaar geketende winkelwagentjes,, uitsnede SurfGuard
Dit artikel afdrukken