3 min
Misschien wist u dat al, u bent tenslotte lezer van een goed geïnformeerde website. Toch denken de gemiddelde Europeaan dat sap wel degelijk gezond en zelfs gezonder is dan de vrucht. Hoe komt dat?
In mijn vorige bijdrage schreef ik over de lastige situatie rondom botanical claims. Nog altijd niet goedgekeurde beweringen mogen met een disclaimer op verpakkingen toch gebruikt worden. Behalve deze claims, zijn alle andere claims op levensmiddelen wel kritisch beoordeeld op hun wetenschappelijke basis. Ervan uitgaande dat iedere producent zich aan de wet houdt, zouden verpakkingen alleen nog goedgekeurde claims moeten laten zien.
Claims kunnen een goede informatiebron zijn als je een gezonde keuze wilt maken. Toen ik de voedings- en gezondheidsclaimsverordening voor het eerst leerde bekijken, viel me telkens op dat zulke claims maar een stukje van het verhaal vertellen. Zeker als we kijken naar gezondheidsclaims, zijn goedgekeurde claims vaak beweringen die gaan over specifieke effecten van individuele voedingsstoffen. Ondertussen wordt vanuit de voedingswetenschappen echter almaar duidelijker dat voedingsproducten bijdragen aan gezondheid juist doordat heel verschillende voedingsstoffen gezamenlijk meerdere, vaak subtiele, effecten kunnen veroorzaken. Waarom kijken we dan zo eenzijdig naar claims?
Voor gezondheidsclaims kunnen worden goedgekeurd, moet er bewijs worden aangeleverd voor het oorzakelijk verband tussen de consumptie van een voedingsstof of levensmiddel en het daaruit voortvloeiende gunstige fysiologische effect. Het moet aantonen dat een gezonde populatie baat heeft bij deze stof. Die eis moet voorkomen dat het product wordt behandeld als geneesmiddel. Dat gebeurt als het claimt ziekte te voorkómen, behandelen of zelfs genezen.
Een levensmiddelenproducent die een nieuwe claim aanvraagt, stuurt zijn bewijs als onderdeel van een dossier dat naar de Europese Commissie gaat. De Commissie vraagt vervolgens de onafhankelijke wetenschappelijke experts bij de Europese Voedselveiligheidsautoriteit EFSA om kritisch naar het dossier te kijken. Bij hun beoordeling van het dossier staan drie elementen centraal: i) de voedingsstof of het ingrediënt moet eenduidig beschreven zijn; ii) het goed omschreven effect moet daadwerkelijk gunstig zijn en dat moet zijn vastgesteld bij een gezonde populatie; en iii) het oorzakelijk verband tussen de voedingsstof en het gunstige fysiologische effect moet worden onderbouwd met goed opgezette (gerandomiseerde, dubbelblinde, gecontroleerde) proeven bij mensen. Daarnaast moet ook worden aangetoond dat de hoeveelheid en het consumptiepatroon van de stof – om het gezondheidsvoordeel te bereiken – haalbaar is binnen een gebalanceerd dieet.
'Eén specifiek gezondheidseffect van één stof'
Deze beoordelingsprocedure lijkt op een farmaceutische: een dossier draait om één specifiek gezondheidseffect van één stof (of exact gespecificeerde combinatie van stoffen). Je kunt denken bijvoorbeeld aan vitamine C dat je weerstand ondersteunt, kalium dat bijdraagt aan normale spierfunctie, of zink dat bijdraagt aan het behoud van normale nagels. Dat die stof in een bepaalde matrix wordt geconsumeerd, wordt een enkele keer meegewogen in de uiteindelijke toegestane claim. Een goed voorbeeld hiervan is de claim die is goedgekeurd voor het gezondheidseffect van hydroxytyrosol, een polyfenol uit olijfolie: Olijfoliepolyfenolen dragen bij tot de bescherming van bloedlipiden tegen oxidatieve schade. Deze claim mag alleen gebruikt worden voor olijfolie met tenminste 5 mg hydroxytyrosol en derivaten daarvan per 20g olie. Maar hydroxytyrosol kan ook synthetisch gewonnen worden en wellicht worden toegevoegd aan voedingsproducten. Wat het daarin voor effect geeft, is de vraag.
En wat te denken van de ‘light’ claim die vaker op voedingsproducten wordt gebruikt? Ook die vergelijkt één stof, of vetten, of koolhydraten, of energie, maar niet op alle drie voedingsstoffen tegelijk. Of de light variant altijd de gezondere keuze is, is maar de vraag. Daarnaast kunnen stoffen met een goedgekeurde claim worden toegevoegd aan een product. Daarmee kan een fles frisdrank met toegevoegde vitaminen ineens heel gezond lijken.
Voedingsprofielen
Kan dat niet anders? In artikel 4 van de verordening wordt gesproken over voedingsprofielen; de gedachte daarbij was dat claims slechts gebruikt zouden kunnen worden op producten die een ‘gezond’ voedingsprofiel hebben. Een kleine 15 jaar na de inwerkingtreding van de verordening is er helaas nog steeds geen concrete aanpak voor die voedingsprofielen.
In de afgelopen 15 jaar ervoeren de beoordelaars het als (te) moeilijk om een product als gezond of minder gezond te labelen. Dat is niet verwonderlijk omdat voeding altijd draait om het algehele voedingspatroon. Daarom werd artikel 4 een paar jaar geleden al bijna weer uit de wet gestreept. De ontwikkelingen rondom front-of-pack labels en logo’s zoals Nutri-Score kunnen daar weer verandering in brengen. Ze geven de consument wat meer context over wat gezonder en ongezonder is en bieden daarom misschien toch een uitweg. Maar ideaal zijn ze nog altijd niet. Daarom blijf je als consument voorlopig nog steeds aangewezen op de achterkant van de verpakking, in plaats de mooie claims aan de voorkant. De voedingswaarde moet je helaas nog steeds zelf ontcijferen.
Dit artikel afdrukken
Claims kunnen een goede informatiebron zijn als je een gezonde keuze wilt maken. Toen ik de voedings- en gezondheidsclaimsverordening voor het eerst leerde bekijken, viel me telkens op dat zulke claims maar een stukje van het verhaal vertellen. Zeker als we kijken naar gezondheidsclaims, zijn goedgekeurde claims vaak beweringen die gaan over specifieke effecten van individuele voedingsstoffen. Ondertussen wordt vanuit de voedingswetenschappen echter almaar duidelijker dat voedingsproducten bijdragen aan gezondheid juist doordat heel verschillende voedingsstoffen gezamenlijk meerdere, vaak subtiele, effecten kunnen veroorzaken. Waarom kijken we dan zo eenzijdig naar claims?
Vanuit de voedingswetenschappen wordt almaar duidelijker dat voedingsproducten bijdragen aan gezondheid juist doordat heel verschillende voedingsstoffen gezamenlijk meerdere, vaak subtiele, effecten kunnen veroorzakenOorzakelijk verband
Voor gezondheidsclaims kunnen worden goedgekeurd, moet er bewijs worden aangeleverd voor het oorzakelijk verband tussen de consumptie van een voedingsstof of levensmiddel en het daaruit voortvloeiende gunstige fysiologische effect. Het moet aantonen dat een gezonde populatie baat heeft bij deze stof. Die eis moet voorkomen dat het product wordt behandeld als geneesmiddel. Dat gebeurt als het claimt ziekte te voorkómen, behandelen of zelfs genezen.
Een levensmiddelenproducent die een nieuwe claim aanvraagt, stuurt zijn bewijs als onderdeel van een dossier dat naar de Europese Commissie gaat. De Commissie vraagt vervolgens de onafhankelijke wetenschappelijke experts bij de Europese Voedselveiligheidsautoriteit EFSA om kritisch naar het dossier te kijken. Bij hun beoordeling van het dossier staan drie elementen centraal: i) de voedingsstof of het ingrediënt moet eenduidig beschreven zijn; ii) het goed omschreven effect moet daadwerkelijk gunstig zijn en dat moet zijn vastgesteld bij een gezonde populatie; en iii) het oorzakelijk verband tussen de voedingsstof en het gunstige fysiologische effect moet worden onderbouwd met goed opgezette (gerandomiseerde, dubbelblinde, gecontroleerde) proeven bij mensen. Daarnaast moet ook worden aangetoond dat de hoeveelheid en het consumptiepatroon van de stof – om het gezondheidsvoordeel te bereiken – haalbaar is binnen een gebalanceerd dieet.
'Eén specifiek gezondheidseffect van één stof'
Deze beoordelingsprocedure lijkt op een farmaceutische: een dossier draait om één specifiek gezondheidseffect van één stof (of exact gespecificeerde combinatie van stoffen). Je kunt denken bijvoorbeeld aan vitamine C dat je weerstand ondersteunt, kalium dat bijdraagt aan normale spierfunctie, of zink dat bijdraagt aan het behoud van normale nagels. Dat die stof in een bepaalde matrix wordt geconsumeerd, wordt een enkele keer meegewogen in de uiteindelijke toegestane claim. Een goed voorbeeld hiervan is de claim die is goedgekeurd voor het gezondheidseffect van hydroxytyrosol, een polyfenol uit olijfolie: Olijfoliepolyfenolen dragen bij tot de bescherming van bloedlipiden tegen oxidatieve schade. Deze claim mag alleen gebruikt worden voor olijfolie met tenminste 5 mg hydroxytyrosol en derivaten daarvan per 20g olie. Maar hydroxytyrosol kan ook synthetisch gewonnen worden en wellicht worden toegevoegd aan voedingsproducten. Wat het daarin voor effect geeft, is de vraag.
Daarom blijf je als consument voorlopig nog steeds aangewezen op de achterkant van de verpakking, in plaats de mooie claims aan de voorkantDe beoordeling door EFSA creëert twee lastige situaties. Allereerst kan een claim afleiden van de vraag in hoeverre het product op zich past in een gezond dieet. Als op een pak sinaasappelsap staat dat het zo heerlijk gezond is door de vitamine C, lees je niets op de voorkant van de verpakking over de hoeveelheid suikerklontjes die je dankzij datzelfde glas sap binnenkrijgt. Op het netje sinaasappelen dat je bij de supermarkt koopt, lees je niets over de gezonde eigenschappen van de vruchten. Toch is die sinaasappel net zo’n prima bron van vitamine C, maar krijg je er minder suiker en meer vezels van binnen. Over het algemeen is de vrucht de gezondere keuze.
En wat te denken van de ‘light’ claim die vaker op voedingsproducten wordt gebruikt? Ook die vergelijkt één stof, of vetten, of koolhydraten, of energie, maar niet op alle drie voedingsstoffen tegelijk. Of de light variant altijd de gezondere keuze is, is maar de vraag. Daarnaast kunnen stoffen met een goedgekeurde claim worden toegevoegd aan een product. Daarmee kan een fles frisdrank met toegevoegde vitaminen ineens heel gezond lijken.
Voedingsprofielen
Kan dat niet anders? In artikel 4 van de verordening wordt gesproken over voedingsprofielen; de gedachte daarbij was dat claims slechts gebruikt zouden kunnen worden op producten die een ‘gezond’ voedingsprofiel hebben. Een kleine 15 jaar na de inwerkingtreding van de verordening is er helaas nog steeds geen concrete aanpak voor die voedingsprofielen.
In de afgelopen 15 jaar ervoeren de beoordelaars het als (te) moeilijk om een product als gezond of minder gezond te labelen. Dat is niet verwonderlijk omdat voeding altijd draait om het algehele voedingspatroon. Daarom werd artikel 4 een paar jaar geleden al bijna weer uit de wet gestreept. De ontwikkelingen rondom front-of-pack labels en logo’s zoals Nutri-Score kunnen daar weer verandering in brengen. Ze geven de consument wat meer context over wat gezonder en ongezonder is en bieden daarom misschien toch een uitweg. Maar ideaal zijn ze nog altijd niet. Daarom blijf je als consument voorlopig nog steeds aangewezen op de achterkant van de verpakking, in plaats de mooie claims aan de voorkant. De voedingswaarde moet je helaas nog steeds zelf ontcijferen.
Nog 5
Je hebt 0 van de 5 kado-artikelen gelezen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 11 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.JPEG)
Het verhaal is veelzijdiger. Op het eerste gezicht zou je denken dat verse sap gezonder is dan die uit een pak (hormoon verstorende PET fles heb ik het nu even niet over). Maar dan komt Nortangeretine in het spel... uit de schil, dat deels mee geperst wordt in de fabriek. Met unieke gezonde eigenschappen, zoals 'CK2' blokkering. In diabetes onderzoek is sap uit een pak beter gebleken dan vers....
Enige.... die schil wordt behandeld met gif.... dus alleen biologische sap is dan de optie (of zelf de gifvrije kleur van de schil raspen - ben bang dat - naast de industrie - de meeste restaurants gewoon gifschillen daarvoor gebruiken, zonder voorbehandeling met bakzout).
Vreemd genoeg kost biologische sinaassap bij de Jumbo nu 1,19. Goedkoper dan reguliere Appelsientje.`En lekkerder.
Pieter Pekelharing, hoewel ik me kan vinden in je punt dat er nog altijd ‘rommelaars’ zijn die ook niet naar de verordening hebben gekeken (en dat wellicht ook niet gaan doen), kijk ik ook vanuit een ander perspectief naar de wet: de (politieke) wens om onderscheid te maken tussen wat er vrijwillig mag worden vermeld over de effectiviteit van medicijnen versus voeding. Dat dit onderscheid wetenschappelijk niet zo scherp is, daar kunnen we het gemakkelijk over eens worden. Daar draait deze bijdrage echter niet om. Ik wilde hier inzoomen op een specifiek probleem dat ik vaker zie terugkomen in de discussie over claims, juist door de manier waarop die claims nu worden gebruikt: het valt mij namelijk op dat er veel producten op de markt zijn waarbij claims een mooie bron van informatie kunnen zijn, maar dat bij diverse producten zo’n claim niet altijd het gehele verhaal vertelt. Dat doet m.i. afbreuk aan de waarde van goed omschreven claims.
Alie, ik raad je aan om wat dieper achter die claimsregulation te kijken.
Hoe is dat ding ontstaan en wat is er mee gedaan?
Dan ga je zien dat deze regulation bedoeld was om de burger te beschermen tegen valse claims maar uiteindelijk iets werd om er voor te zorgen dat mensen die gezond zouden kunnen worden door het gebruik van voor hun goede voeding dat niet kunnen omdat ze niet aan de juiste en voor hun begrijpelijke informatie kunnen komen.
Wat zou er tenslotte voor ons allemaal mis zijn als een voeding de werking van een geneesmiddel heeft? Gezond worden met voeding heeft toch alleen maar voordelen boven ziekte bestrijden met medicijnen?
Behalve voor de farma industrie dan en voor de overheid, want de controle op een geregistreerd medicijn is eenvoudiger dan op niet geregistreerde voeding.
Ik was in de eerste fase betrokken bij de opzet van de claimsregulation; het van de markt halen van producten met schandalige en totaal niet onderbouwde claims; wie kan daar nu tegen zijn.
Maar dat is niet hoe het ging. Alle claims werden afgewezen en vervolgens kon de VWA alle bedrijven die een claim hadden ingediend aanpakken. De echte rommelaars ( op het gebied van uitspraken doen over voeding is iedereen een beetje een rommelaar, want harde voor iedereen geldende data ontbreken) hadden geen claim ingediend, bleven onder de radar en konden nog een hele tijd gewoon doorgaan. Dat was dus geen stap vooruit maar achteruit en haalde alle motivatie weg bij bedrijven die wel bereid waren om te investeren in dit dossier.
Wat er volgens mij fout ging is dat de opdracht om die claims te beoordelen werd neergelegd bij de EFSA. Ik weet uit eerste hand dat de EFSA daar niet blij mee was. Die zeiden: een claim is te zien als een kans, een kans dat door goed onderzoek en goed informatie het publiek kan gaan zoeken hoe zij met veilige producten bepaalde gezondheidsvoordelen kunnen behalen met producten die heel veel goedkoper en veiliger zijn dan medicijnen. Wij, zei de Elsa, wij zijn echter niet van de kansen , maar van de risico’s op het gebied van de veiligheid en hebben niet de juiste mind set en procedures om die kansen op een verstandige wijze over het voetlicht te brengen. Wij zijn voor het beperken van risico’s en niet van het creëren van kansen. Maar het moest toch en met dit in je achterhoofd snap je beter wat er gebeurd is. Bijvoorbeeld waarom er een farma achtige manier van beoordelen ontstond en een taal werd gebruikt waar mensen uit de voeding helemaal niet mee overweg konden. Ik zag het toen daar al mis gaan en heb meteen alle 7 dossiers die Winclove toen had ingebracht teruggetrokken. Ik denk dat het goed is hier zelf ook wat in te duiken, dat zal je overigens prima artikelen serie iets meer perspectief geven.
Veel succes daarmee.
Ik heb hier zo vaak (felle) discussies over gehad. Het bewijs van mijn ongelijk kwam niet verder dan "iedereen weet toch dat" of een of andere vrouw die na een gewichtsverlies van 10 kg een dieet/foodblog was begonnen en het evangelie verkondigde.
Zo'n 20 jaar geleden kreeg mijn toenmalige werkgever een hartaanval en kwam onder het regime van het LUMC, die hem een strikt fruitdieet voorschreven vanwege zijn overgewicht. Mijn baas vond dat heel logisch en lachte het weg toen ik zei dat hij alleen maar aan zou komen met die hoeveelheden fruit. Na een paar maanden werd zijn dieet drastisch herzien vanwege zijn gewichtstoename.
Suiker = suiker.