3 min
Rotterdam wil zijn inwoners onder meer met behulp van nudging gezonder laten leven. “De fysieke omgeving heeft een enorme impact op ons gedrag. Wij willen dat de gezonde keuze de meest logische is,” zegt hoogleraar gezondheidspsychologie Semiha Denktas.
Semiha Denktas is een onderzoeker die zich niet alleen richt op het uitvoeren van goed opgezette studies, maar vooral ook mensen wil helpen. Dit doet ze in het kersverse ‘Centre for Health Promotion’ in Rotterdam. Daar ontwikkelt ze met een uitgebreid team gedragswetenschappers en andere professionals nudging-projecten om mensen een zetje in de goede richting van een gezonde leefstijl geven.
Gedrag is veranderbaar
Gezondheid is voor een aanzienlijk deel leefstijlgerelateerd en heeft dus ook met gedrag te maken. “Dat er zoveel ziektes ontstaan door een ongezonde levenswijze is aan de ene kant slecht nieuws. Aan de andere kant is het juist goed nieuws,” zegt Semiha Denktas van de Erasmus Universiteit. “Niet eenvoudig, maar gedrag is te veranderen.”
Theorie naar de praktijk
Ze is daarom een samenwerking aangegaan met de gemeente Rotterdam en het Erasmus MC. “Wij hebben de wetenschappelijke kennis, zij staan middenin de praktijk. Huisarts, fysiotherapeuten en andere zorgverleners, we hebben ze allemaal nodig om mensen gezonder te krijgen.” Om inzicht te krijgen in wat speelt bij de bewoners van de stad, start Denktas samen met haar projectgroep met panelonderzoeken. In deze groepsoverleggen met zorgverleners en bewoners uit de buurt proberen de onderzoekers boven tafel te krijgen wat er speelt in de praktijk.
“Als we goed observeren welk gedrag mensen in welke context vertonen, zijn we beter in staat nudging-projecten te bedenken.” Denktas komt met haar team tot 2 of 3 scenario’s die ze uit gaan proberen om te kijken welke het meest succesvol is. “Uit buitenlandse studies weten we dat we via kortdurende experimentele studies kunnen ontdekken wat het best werkt. Als er goede resultaten worden geboekt dan is het daarna aan de beleidsmakers om het op te schalen.”
Mensen zijn gewoontedieren
Denktas ziet op allerlei gebieden mogelijkheden voor nudging-projecten. Ze legt uit: “95% van het gedrag wat mensen vertonen is automatisch, 5% is bewust gedrag, waar mensen op reflecteren of over nadenken. Lang hebben we het idee gehad: ‘als mensen maar weten dat ze van roken longkanker krijgen, dan stoppen ze wel met roken’. Dat werkt niet. We moeten dus meer dan voorheen het voor mensen makkelijker maken om gezonde keuzes te maken. Het creëren van een omgeving waarin gezonde keuzes meer voor de hand liggen, zonder ongezonde keuzes te verbieden, is de essentie.”
Pianotrap
Het project startte eind juni, met de opening van de pianotrap op het Centraal Station van Rotterdam. De pianotrap is een vorm van nudging die in het buitenland al effectief is gebleken. Reizigers kiezen vaker voor de trap, omdat het pianospel tijdens het stappen op de treden leuk is. Wat er verder voor projecten gaan starten, weet Denktas nog niet. Dat is vooral afhankelijk van wat er uit de panelonderzoeken komt.
Uitdagingen
Er zijn nog vele uitdagingen omdat er nog veel onbekend is over de effecten van nudging. “We weten bijvoorbeeld niet hoe lang een nudge blijft werken. Het is best mogelijk dat een nudge na een aantal weken niet meer werkt. Dat moeten we goed blijven monitoren en zo nodig wat nieuws verzinnen.” Ook zijn verschillen in culturele achtergrond en sociaal economische status (SES) een aandachtspunt, zeker in een stad als Rotterdam waar relatief veel mensen met een lage SES wonen.
“Volgens sommigen zijn nudges universeel, maar ik denk dat er wel verschillen zijn. Vanuit de psychologie weten we dat gedrag ook beïnvloed wordt door je cultuur. Dat zie je alleen al terug in voedingsgewoontes. Als je bijvoorbeeld mensen vegetarisch wilt laten eten en je biedt dat aan vanuit één specifieke keuken, dan weet je al dat dat niet iedereen blij zal maken en zal motiveren om dat te doen.”
Wat Denktas uiteindelijk met haar project wil bereiken is het besef dat de invloed van de fysieke omgeving enorm groot is. “Als je wilt dat ouderen meer buiten komen en er zijn drie trappetjes die ze moeten nemen terwijl ze met een rollator lopen, dan zullen ze het gewenste gedrag niet gaan vertonen. Heel simpele dingen kunnen zulke grote belemmeringen zijn. Als je begint om dat aan te passen heb je al heel veel gewonnen; daar heb je geen nudge voor nodig,” aldus Denktas.
“Voor mij als wetenschapper is het belangrijk om een aantal goede studies over gedragsverandering op te zetten. Maar mijn drijfveer is vooral dat we zoveel mogelijk mensen helpen die heel graag hun gedrag willen veranderen, maar dat niet altijd kunnen vanwege allerlei belemmeringen. Wie wil er nu graag ongezond zijn? Met het Center for Health Promotion hopen we de komende jaren deze mensen te kunnen helpen en een bijdrage te leveren aan een gezonder Rotterdam.”
Dit artikel afdrukken
Gedrag is veranderbaar
Gezondheid is voor een aanzienlijk deel leefstijlgerelateerd en heeft dus ook met gedrag te maken. “Dat er zoveel ziektes ontstaan door een ongezonde levenswijze is aan de ene kant slecht nieuws. Aan de andere kant is het juist goed nieuws,” zegt Semiha Denktas van de Erasmus Universiteit. “Niet eenvoudig, maar gedrag is te veranderen.”
Wij als wetenschappers zijn heel goed in staat om goede dingen te bedenken, maar we blijven veel te veel in onze eigen abstracte denkwereld. Terwijl het om mensen gaat in hun eigen contextDenktas liep in haar werk aan tegen de scheiding tussen theorie en praktijk. Voor een deel moeten wetenschappers hiervoor hun hand in eigen boezem steken vindt ze; de vertaalslag naar de praktijk ontbreekt vaak. “Wij als wetenschappers zijn heel goed in staat om goede dingen te bedenken, maar we blijven veel te veel in onze eigen abstracte denkwereld. Terwijl het om mensen gaat in hun eigen context,” aldus Denktas.
Theorie naar de praktijk
Ze is daarom een samenwerking aangegaan met de gemeente Rotterdam en het Erasmus MC. “Wij hebben de wetenschappelijke kennis, zij staan middenin de praktijk. Huisarts, fysiotherapeuten en andere zorgverleners, we hebben ze allemaal nodig om mensen gezonder te krijgen.” Om inzicht te krijgen in wat speelt bij de bewoners van de stad, start Denktas samen met haar projectgroep met panelonderzoeken. In deze groepsoverleggen met zorgverleners en bewoners uit de buurt proberen de onderzoekers boven tafel te krijgen wat er speelt in de praktijk.
“Als we goed observeren welk gedrag mensen in welke context vertonen, zijn we beter in staat nudging-projecten te bedenken.” Denktas komt met haar team tot 2 of 3 scenario’s die ze uit gaan proberen om te kijken welke het meest succesvol is. “Uit buitenlandse studies weten we dat we via kortdurende experimentele studies kunnen ontdekken wat het best werkt. Als er goede resultaten worden geboekt dan is het daarna aan de beleidsmakers om het op te schalen.”
Mensen zijn gewoontedieren
Denktas ziet op allerlei gebieden mogelijkheden voor nudging-projecten. Ze legt uit: “95% van het gedrag wat mensen vertonen is automatisch, 5% is bewust gedrag, waar mensen op reflecteren of over nadenken. Lang hebben we het idee gehad: ‘als mensen maar weten dat ze van roken longkanker krijgen, dan stoppen ze wel met roken’. Dat werkt niet. We moeten dus meer dan voorheen het voor mensen makkelijker maken om gezonde keuzes te maken. Het creëren van een omgeving waarin gezonde keuzes meer voor de hand liggen, zonder ongezonde keuzes te verbieden, is de essentie.”
Pianotrap
Het project startte eind juni, met de opening van de pianotrap op het Centraal Station van Rotterdam. De pianotrap is een vorm van nudging die in het buitenland al effectief is gebleken. Reizigers kiezen vaker voor de trap, omdat het pianospel tijdens het stappen op de treden leuk is. Wat er verder voor projecten gaan starten, weet Denktas nog niet. Dat is vooral afhankelijk van wat er uit de panelonderzoeken komt.
Uitdagingen
Er zijn nog vele uitdagingen omdat er nog veel onbekend is over de effecten van nudging. “We weten bijvoorbeeld niet hoe lang een nudge blijft werken. Het is best mogelijk dat een nudge na een aantal weken niet meer werkt. Dat moeten we goed blijven monitoren en zo nodig wat nieuws verzinnen.” Ook zijn verschillen in culturele achtergrond en sociaal economische status (SES) een aandachtspunt, zeker in een stad als Rotterdam waar relatief veel mensen met een lage SES wonen.
“Volgens sommigen zijn nudges universeel, maar ik denk dat er wel verschillen zijn. Vanuit de psychologie weten we dat gedrag ook beïnvloed wordt door je cultuur. Dat zie je alleen al terug in voedingsgewoontes. Als je bijvoorbeeld mensen vegetarisch wilt laten eten en je biedt dat aan vanuit één specifieke keuken, dan weet je al dat dat niet iedereen blij zal maken en zal motiveren om dat te doen.”
Als je wilt dat ouderen meer buiten komen en er zijn drie trappetjes die ze moeten nemen terwijl ze met een rollator lopen, dan zullen ze het gewenste gedrag niet gaan vertonenDoel
Wat Denktas uiteindelijk met haar project wil bereiken is het besef dat de invloed van de fysieke omgeving enorm groot is. “Als je wilt dat ouderen meer buiten komen en er zijn drie trappetjes die ze moeten nemen terwijl ze met een rollator lopen, dan zullen ze het gewenste gedrag niet gaan vertonen. Heel simpele dingen kunnen zulke grote belemmeringen zijn. Als je begint om dat aan te passen heb je al heel veel gewonnen; daar heb je geen nudge voor nodig,” aldus Denktas.
“Voor mij als wetenschapper is het belangrijk om een aantal goede studies over gedragsverandering op te zetten. Maar mijn drijfveer is vooral dat we zoveel mogelijk mensen helpen die heel graag hun gedrag willen veranderen, maar dat niet altijd kunnen vanwege allerlei belemmeringen. Wie wil er nu graag ongezond zijn? Met het Center for Health Promotion hopen we de komende jaren deze mensen te kunnen helpen en een bijdrage te leveren aan een gezonder Rotterdam.”
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ook zo benieuwd naar welke vorm een gezondheidsbevorderende nudge aan kan nemen? In een lezerswaardig artikel op Treehugger komen een aantal werkzame nudges langs. Restaurants, winkels én opvoeders kunnen er hun voordeel mee doen.
Zo blijken studenten die online vooraf hun lunch bestellen, eerder voor fruit en groente te kiezen dan in de rij voor het buffet. Restaurants kunnen met de namen van gerechten op de menukaart spelen om ze aantrekkelijker te maken en gezonde maaltijden benadrukken door deze op de voorkant van de menukaart te plaatsen. Supermarkten kunnen pijlen plaatsen die in de richting van verse en gezonde producten wijzen, zodat meer mensen die richting op gaan en de gezonde producten kopen. Ook helpt het om gezonde producten dichtbij de kassa’s te plaatsen.
Jongeren blijken gezonder te eten als ze denken daarmee te rebelleren: "Als tieners gezond eten beschouwen als iets wat niet cool is, dan wil een tiener geen gezonde eter zijn. Maar als we gezond eten neerzetten als iets rebels om te doen, waarmee je je eigen keuzes maakt en terugvecht tegen onrecht, dan zien ze gezond eten als een statussymbool", zei onderzoeker David Yeager onlangs op Foodlog.
Er is ook nog een bevolkingsgroep die vind dat dik welvarend betekent, want dan heb je geld om eten te kopen. Veel van die mensen kon dat niet tot ze hier kwamen wonen, toen kregen ze ook geld en konden ze ook ineens eten kopen. Die willen eigenlijk niet meer terug, hoe pak je die dan aan? Zie ook het artikel over Zuid-Afrika waar ze de obese bevolking dun willen krijgen, weet ff niet zo gauw waar die te vinden is hier op FL.
Ben het wel eens met Wouter waarom roltrappen zo smal zijn, zeker met drukte, je ziet idd mensen eerder de roltrap omhoog rennen dan de gewone, maak die dingen dan breder of zet er een paar naast elkaar, 2 naar boven, 1 naar beneden. Een pianotrap is leuk in het begin, maar de meeste mensen zullen net als met allerlei gadgets erop uitgekeken raken en het zelfs vervelende herrie gaan vinden
"Ga eens een paar maanden in de Schilderswijk in Den Haag werken met mensen die meer willen bewegen en gewicht willen verliezen..." Dit soort mensen hoef je niet te nudgen.
Maar goed als nudgen ook al staat voor het wat normaler maken van de omgeving (wat is normaal? Is er geen behoorlijk voer te krijgen?), mij best hoor.
De onzinnigheid van het hele project wordt er goed mee omschreven. Maar eigenlijk zei deze regel al genoeg:
'Er zijn nog vele uitdagingen omdat er nog veel onbekend is over de effecten van nudging. “We weten bijvoorbeeld niet hoe lang een nudge blijft werken. Het is best mogelijk dat een nudge na een aantal weken niet meer werkt. Dat moeten we goed blijven monitoren en zo nodig wat nieuws verzinnen.”
Centre for Health promotion, wie verzint zoiets. Werkverschaffing.
Ik heb er zo’n anderhalf jaar gewerkt met mensen die graag gezonder wilden leven, vandaar dat ik die wijk even als voorbeeld noemde. Natuurlijk zijn er mogelijkheden om gezond te kiezen. Die zijn er overal. Maar de mensen ervaren ook hele hoge – en uiteenlopende - drempels om die keuzes te maken. Het wegnemen of verlagen van die drempels zou volgens mij al een grote stap in de goede richting zijn.
De Haagse Schilderswijk. Er is een bijzonder overdekt winkelcentrumpje, waar werkelijk alles wat een burger begeert te koop is. En op de fiets vijf minuten bewegen, of wat langer lopen, of met tram 11, is er de Haagse warenmarkt met zo een rijk aanbod aan puik voedsel dat ik de indruk heb dat de nogal heftig reagerende Marjolein Streur nooit in de Schilderswijk geweest is.