Hoe voeding troep werd

De Britse arts, bekend van zijn BBC ‘tweeling-experimenten’ met broer Xand, deelt zijn eigen ervaringen met en de gevolgen van het eten van sterk bewerkte voedingsmiddelen. Hij leefde een maand lang op een dieet dat voor 80% bestond uit frisdrank, snoep, pizza en chips en maakte ook daar in 2021 een BBC documentaire over. Eind april van dit jaar volgde het boek.

Geschrokken van effect op hersenen
Van Tulleken beschrijft zijn bewogen onderzoek naar het effect van de populaire maar door activistische gezondheidsonderzoekers verguisde ultra-processed foods (UPFs) op zijn lijf. De effecten vertellen hun eigen feitelijke verhaal. Van Tulleken kwam 6,5 kilo aan, sliep slecht, kreeg last van aambeien en brandend maagzuur en had voortdurend trek. Het niveau van hongerhormonen in zijn bloed steeg met 30% en het niveau van zijn verzadigingshormonen daalde navenant. Van Tulleken schrok van de constatering dat het UPF-dieet gepaard ging met veranderingen in zijn hersenen. Er bleek een duidelijke toename zichtbaar van het aantal verbindingen tussen het beloningscentrum en het cerebellum, het hersengebied dat automatisch repeterend gedrag aanstuurt. Dat duidt erop dat UPFs verslavend werken.

Mensen in ontwikkelde landen krijgen jaarlijks gemiddeld 8 kilo per jaar voedseladditieven binnen

UPFs zijn overal te koop, maar in de natuur zul je ze niet vinden, zegt Van Tulleken in de Financial Times. Toch zijn de dieetduivels - uiterst smakelijke en energiedichte levensmiddelen, dranken en snoep - niet meer weg te denken uit onze moderne maatschappij.

De overconsumptie van UPFs laat de toch al alarmerende obesitas- en diabetescijfers nóg meer groeien, luidt de inmiddels groeiende consensus. Mensen in ontwikkelde landen krijgen jaarlijks gemiddeld 8 kilo per jaar voedseladditieven binnen die samen met geraffineerde ingrediënten voedsel ultra processed maken. Dat is al gauw twee keer het gemiddelde gewicht van een pasgeboren baby.

Eten op z'n Frans
Beter kun je eten zoals Fransen, adviseert Van Tulleken. Vooral Franse vrouwen blijven slank, ondanks croissants, boter en wijn: Bourgondische producten met echte suikers en echte vetten. Wie zo eet, suggereert Van Tulleken, krijgt vanzelf een seintje om te stoppen met eten. Of dat helemaal klopt, is de vraag. Franse vrouwen leren weinig te eten, nemen veel groenten en gebruiken brood alleen om iets op hun vork te schuiven. En Fransen eten nog vaak samen van maaltijden die bereid zijn met verse ingrediënten en nemen meer tijd om die te eten dan Britten, Amerikanen en wij; dan eet je gezonder en krijgt je lijf de tijd - anders dan bij een TV diner - om je vertellen dat je genoeg hebt gegeten. Al die factoren tellen op en vertellen een ander verhaal over die veel bezongen Franse slankheid.

Vals narratief
Ultra-Processed People is geen louter wetenschappelijke kijk op de ongezondheid van UPFs. Van Tulleken is kritisch over de context waarin ze populair konden worden. Volgens Van Tulleken hebben industrie en wetenschappers onterecht een positief narratief om UPFs gebouwd. Niet de UPFs zouden fout zijn, maar het feit dat we ons niet kunnen beheersen en er veel te veel van eten. Kunstmatige zoetstoffen zijn gezond verklaard omdat suiker als fout geldt. Maar dat zijn ze niet - bovendien maken ze gezonde producten waar je de suiker uithaalt al evenmin gezonder, vindt Van Tulleken.

WHO hanteert ander gelijk
In een recent verschenen gezondheidsadvies raadt de wereldgezondheidsorganisatie WHO het gebruik van zoetstoffen af. Voor Van Tulleken zal dat geen verrassing zijn, ook al geeft de WHO aan dat er een afdoend bewijs is voor de slechte eigenschappen van kunstmatige zoetstoffen. De WHO wil van de sweet tooth af die het publiek dankzij zoete smaken blijft houden.