3 min
Het werd als een wondermiddel de coronadiscussie binnengehaald: vitamine D. Noodzakelijk voor een goed afweersysteem, hulpmiddel om de symptomen van Covid-19 te bestrijden. Plotseling kwam aan het licht dat velen sowieso te weinig vitamine D in het lichaam hebben. Maar hoe komt dat eigenlijk?
Het is zo langzamerhand een geaccepteerd gegeven (sluitend bewezen of niet) dat een afdoende vitamine D-status het immuunsysteem versterkt en het verloop van Covid-19 gunstig kan beïnvloeden. De wenselijkheid van vitamine D-suppletie is inmiddels doorgedrongen tot de hoogste beleidsregionen. Het is dat we in dit land met een neoliberale regering gezegend zijn, of waren, anders was er wellicht allang een oekaze uitgevaardigd die het dagelijks slikken van vitamine D-preparaten verordonneerde.
Lichaamsfunctie
Dat genoeg vitamine D in het systeem een voorwaarde is voor een goede gezondheid, lijdt geen twijfel. Hoeveel een mens nodig heeft voor de lichaamsfuncties waarbij vitamine D een rol speelt (ongeveer tien procent van het totaal aantal functies) varieert sterk per individu. Er is een groot onduidelijk gebied tussen een minimale en een optimale hoeveelheid. Te weinig is niet goed, maar of meer dan genoeg beter is, is zeer de vraag. Baat het niet, het schaadt ook niet, want een vitamine D-overdosis komt hoogst zelden voor.
En dat geldt voor meer vitaminen en micronutriënten. Gewoon elke dag een pilletje, kost ook nog eens niets. Het lastige punt is dat het in het lichaam krijgen van voldoende vitamine D voor heel veel mensen wereldwijd problematisch is. Schattingen lopen uiteen, maar van alle wereldburgers zou weleens 70% vitamine D-deficiënt kunnen zijn.
Hoe kan dat? De mens is toch evolutionair zo goed aangepast? Wie gewoon gezond eet, krijgt alles binnen, is de algemene wijsheid. Zelf vitamine C aanmaken was niet meer nodig vanwege het ampele aanbod in het voedsel, dus die eigenschap zijn we ergens in de evolutie kwijtgeraakt. Vitamine D maken we zelf nog wel prima aan door blootstelling van de huid aan de zon. Maar kennelijk werkt dat niet goed genoeg meer.
De oorzaak? Eeuwen van migratie van mensen met een donkere huid. Dat is de uitkomst van een Deens onderzoek, oorspronkelijk uit 2017, opnieuw gepubliceerd in deze coronatijd in Oxford Economics Papers. Een grotere mate van pigmentatie van de huid gaat globaal gezien gepaard met een slechtere gezondheid, stellen de Denen.
Sinds de tijd van Columbus is de wereldbevolking op grote schaal in beweging. Vijfhonderd jaar geleden begonnen de wereldwijde migratiestromen, meestal van zuidelijke regionen naar het noorden. Groepen die in het zuiden veel zonlicht hadden, komen in het noorden te kort en maken daardoor te weinig vitamine D aan. “We zien dat het potentiële risico van een vitamine D-tekort als gevolg van migratie in het laatste halve millennium een robuuste voorspeller is van de huidige algemene gezondheidsindicatoren,” schrijven de onderzoekers.
Het is al lang bekend, en vertaald in gangbare gezondheidsadviezen, dat donkere mensen, evenals bejaarden, gesluierden en binnenzitters, niet genoeg vitamine D in de huid aanmaken omdat hun huid te weinig in de zon komt en/of het vermogen om vitamine D aan te maken niet voldoende (meer) heeft.
De donkere huid van migranten was afgesteld op een balans tussen de aanmaak van genoeg vitamine D en bescherming tegen te veel van de schadelijke ultraviolette straling, door de onderzoekers uitgesplitst in ‘voordeel’ en ‘kosten’ van zonlicht versus pigmentatie.
De huid van noorderlingen was in de loop van de honderdduizenden jaren evolutie lichter geworden, zodat er met minder zonlicht toch genoeg vitamine D gemaakt werd. Maar de plotse verandering van de dosis zonlicht door de trek naar het noorden was evolutionair gezien te abrupt en zo begonnen de kosten voor de gezondheid de voordelen te overtreffen.
Bibliotheek
Over de gevolgen voor de gezondheid van te weinig vitamine D is de spreekwoordelijke bibliotheek volgeschreven. De Deense onderzoekers constateren na bestudering van die bibliotheek een verband tussen een vitamine D-tekort en voortijdige sterfte, hart- en vaatziekten, diabetes type 2, hoge bloeddruk en sommige soorten kanker. Ze keken vervolgens aan de hand van gegevens van tienduizenden personen uit databases naar het verschil in zonintensiteit in het land van herkomst en in het nieuwe thuisland.
Daaruit haalden ze een factor, waarmee ze konden rekenen om de invloed van migratie op de vitamine D-productie te kunnen kwantificeren. Per regio en de daar heersende UV-sterkte van het zonlicht becijferen zij de invloed op de vitamine D-aanmaak, genoeg of te weinig, in relatie tot de gezondheid van de bevolking. Factoren die verder van invloed zijn: het gebruik van zonnebrand (verlaagt de aanmaak), vergrijzing van de bevolking (verhoogt de ziektekans en verlaagt de capaciteit van de aanmaak), genezing van huidkanker (vertekent het ziektebeeld) en het verblijf binnenshuis en verminderde activiteit buiten (te weinig blootstelling aan zonlicht).
De verschillen tussen sterke en zwakke pigmentatie zijn aanzienlijk, de waarschuwing voor een vitamine D-tekort aan donkere mensen is daarom zeker niet gratuit. Donkere Amerikanen hebben veel vaker een tekort dan ‘caucasian’ Amerikanen. Zo ook Ethiopische immigranten in Israël (waar de zon toch ook best schijnt) en Indiërs in het Verenigd Koninkrijk.
Datzelfde is ook waargenomen in Nederland voor Surinamers.
Of Covid-19 sterker gepigmenteerde patiënten eerder en zwaarder treft omdat zij minder vitamine D hebben, is niet bewezen, maar wordt wel verondersteld. De informatie van het Voedingscentrum over vitamine D geeft de huidige consensus over voeding en suppletie weer. Door Covid-19 is het onderwerp urgent, maar eigenlijk moesten we al 500 jaar naar het Kruidvat voor zo’n potje pilletjes.
Dit artikel afdrukken
Lichaamsfunctie
Dat genoeg vitamine D in het systeem een voorwaarde is voor een goede gezondheid, lijdt geen twijfel. Hoeveel een mens nodig heeft voor de lichaamsfuncties waarbij vitamine D een rol speelt (ongeveer tien procent van het totaal aantal functies) varieert sterk per individu. Er is een groot onduidelijk gebied tussen een minimale en een optimale hoeveelheid. Te weinig is niet goed, maar of meer dan genoeg beter is, is zeer de vraag. Baat het niet, het schaadt ook niet, want een vitamine D-overdosis komt hoogst zelden voor.
En dat geldt voor meer vitaminen en micronutriënten. Gewoon elke dag een pilletje, kost ook nog eens niets. Het lastige punt is dat het in het lichaam krijgen van voldoende vitamine D voor heel veel mensen wereldwijd problematisch is. Schattingen lopen uiteen, maar van alle wereldburgers zou weleens 70% vitamine D-deficiënt kunnen zijn.
Hoe kan dat? De mens is toch evolutionair zo goed aangepast? Wie gewoon gezond eet, krijgt alles binnen, is de algemene wijsheid. Zelf vitamine C aanmaken was niet meer nodig vanwege het ampele aanbod in het voedsel, dus die eigenschap zijn we ergens in de evolutie kwijtgeraakt. Vitamine D maken we zelf nog wel prima aan door blootstelling van de huid aan de zon. Maar kennelijk werkt dat niet goed genoeg meer.
Schattingen lopen uiteen, maar van alle wereldburgers zou weleens 70% vitamine D-deficiënt kunnen zijnColumbus
De oorzaak? Eeuwen van migratie van mensen met een donkere huid. Dat is de uitkomst van een Deens onderzoek, oorspronkelijk uit 2017, opnieuw gepubliceerd in deze coronatijd in Oxford Economics Papers. Een grotere mate van pigmentatie van de huid gaat globaal gezien gepaard met een slechtere gezondheid, stellen de Denen.
Sinds de tijd van Columbus is de wereldbevolking op grote schaal in beweging. Vijfhonderd jaar geleden begonnen de wereldwijde migratiestromen, meestal van zuidelijke regionen naar het noorden. Groepen die in het zuiden veel zonlicht hadden, komen in het noorden te kort en maken daardoor te weinig vitamine D aan. “We zien dat het potentiële risico van een vitamine D-tekort als gevolg van migratie in het laatste halve millennium een robuuste voorspeller is van de huidige algemene gezondheidsindicatoren,” schrijven de onderzoekers.
Te weinig is niet goed, maar of meer dan genoeg beter is, is zeer de vraag. Baat het niet, het schaadt ook niet, want een vitamine D-overdosis komt hoogst zelden voorBinnenzitters
Het is al lang bekend, en vertaald in gangbare gezondheidsadviezen, dat donkere mensen, evenals bejaarden, gesluierden en binnenzitters, niet genoeg vitamine D in de huid aanmaken omdat hun huid te weinig in de zon komt en/of het vermogen om vitamine D aan te maken niet voldoende (meer) heeft.
De donkere huid van migranten was afgesteld op een balans tussen de aanmaak van genoeg vitamine D en bescherming tegen te veel van de schadelijke ultraviolette straling, door de onderzoekers uitgesplitst in ‘voordeel’ en ‘kosten’ van zonlicht versus pigmentatie.
De huid van noorderlingen was in de loop van de honderdduizenden jaren evolutie lichter geworden, zodat er met minder zonlicht toch genoeg vitamine D gemaakt werd. Maar de plotse verandering van de dosis zonlicht door de trek naar het noorden was evolutionair gezien te abrupt en zo begonnen de kosten voor de gezondheid de voordelen te overtreffen.
Bibliotheek
Over de gevolgen voor de gezondheid van te weinig vitamine D is de spreekwoordelijke bibliotheek volgeschreven. De Deense onderzoekers constateren na bestudering van die bibliotheek een verband tussen een vitamine D-tekort en voortijdige sterfte, hart- en vaatziekten, diabetes type 2, hoge bloeddruk en sommige soorten kanker. Ze keken vervolgens aan de hand van gegevens van tienduizenden personen uit databases naar het verschil in zonintensiteit in het land van herkomst en in het nieuwe thuisland.
Daaruit haalden ze een factor, waarmee ze konden rekenen om de invloed van migratie op de vitamine D-productie te kunnen kwantificeren. Per regio en de daar heersende UV-sterkte van het zonlicht becijferen zij de invloed op de vitamine D-aanmaak, genoeg of te weinig, in relatie tot de gezondheid van de bevolking. Factoren die verder van invloed zijn: het gebruik van zonnebrand (verlaagt de aanmaak), vergrijzing van de bevolking (verhoogt de ziektekans en verlaagt de capaciteit van de aanmaak), genezing van huidkanker (vertekent het ziektebeeld) en het verblijf binnenshuis en verminderde activiteit buiten (te weinig blootstelling aan zonlicht).
Door Covid-19 is het onderwerp urgent, maar eigenlijk moesten we al 500 jaar naar het Kruidvat voor zo’n potje pilletjesConsensus
De verschillen tussen sterke en zwakke pigmentatie zijn aanzienlijk, de waarschuwing voor een vitamine D-tekort aan donkere mensen is daarom zeker niet gratuit. Donkere Amerikanen hebben veel vaker een tekort dan ‘caucasian’ Amerikanen. Zo ook Ethiopische immigranten in Israël (waar de zon toch ook best schijnt) en Indiërs in het Verenigd Koninkrijk.
Datzelfde is ook waargenomen in Nederland voor Surinamers.
Of Covid-19 sterker gepigmenteerde patiënten eerder en zwaarder treft omdat zij minder vitamine D hebben, is niet bewezen, maar wordt wel verondersteld. De informatie van het Voedingscentrum over vitamine D geeft de huidige consensus over voeding en suppletie weer. Door Covid-19 is het onderwerp urgent, maar eigenlijk moesten we al 500 jaar naar het Kruidvat voor zo’n potje pilletjes.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 31 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 31 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_(weic2304a)_480_289_84_s_c1.jpeg)
Veiligheid en toxiciteit.
Om een overdosis op te lopen door vitamine D suppleren behoeft men niet bang te zijn. 10.000 IE/250 mcg en 15.000 IE/375 mcg extra per dag zijn zo veilig als wat.
Lever en nier functie blijft normaal. Hypercalcemia of hypercalciuria treed niet op, zelfs niet bij bloedwaarden tot 300 nmol/L.
Het gevaar zit hem in een onderdosis.
#31 Huib Stam
"Er zit een bovengrens aan dat vermogen tot synthese, daarom is het ook onmogelijk om van alleen de zon een overdosis vitamine D op te lopen."
Er zit niet zozeer een bovengrens; zoals wel vaker is de synthese een chemisch evenwicht. De UV straling stimuleert niet alleen vorming maar ook afbraak.
(zie https://en.wikipedia.org/wiki/Cholecalciferol#Biosynthesis)
'Vitamin D overdose is impossible from UV exposure; the skin reaches an equilibrium where the vitamin degrades as fast as it is created.'
#30
"WE waren toch niet allemaal boeren, vissers, badmeesters en straatmakers?"
Genuanceerd; toch wel. Vanaf de uitvinding van de landbouw tot de late middeleeuwen/vroegmoderne tijd waren de meeste mensen boer of vergelijkbaar. Een minderheid woonde in steden en/of hield zich gespecialiseerd bezig met ambachten zoals ijzersmeden. Ook in de late middeleeuwen was er nog veel huisnijverheid: 's zomers boeren. 's winters kleding maken. Het is een interessante vraag wanneer industriële productie in werkplaatsen door gespecialiseerde arbeiders belangrijker werd - de Amsterdamse scheepswerven etc in de 16e eeuw konden wel eens onderdeel zijn van dat kantelpunt.
Theo Jonkhart
Het valt denk ik niet te ontkennen dat we pas sinds de opkomst van grotere nederzettingen meer naar binnen gingen. Wanneer je ons vermogen bekijkt om van zonlicht vitamine D te maken kun je niet om onze genetische aanleg heen die de afgelopen honderden jaren niet zomaar aangepast is aan fabrieks- of kantooromstandigheden.
Als ik nu in mijn dorp rondloop op zondag lijkt het overigens wel een middeleeuws tafereel van Pieter Bruegel of Jeroen Bosch. Er wordt meer gewandeld, gekuierd en buiten gekletst dan ik me ooit kan heugen op een sombere winterdag. Waarmee ik maar wil zeggen dat huizen vroeger onderdak boden maar men voor vertier vaker de buitenlucht zocht. Dat we nu door corona onze sociale contacten buitenshuis gaan zoeken is hopelijk een verandering die blijvend is. :-)
Ineke #29, ik vat mensen die om welke reden ook niet veel buitenkomen hierboven samen als binnenzitters. Het is algemeen erkend - en de logica zegt het ook - dat als je niet buitenkomt, je ook geen UV-straling van de zon zal ontvangen.
Maar alleen naar buiten gaan is niet (altijd) voldoende. Om te beginnen is op onze breedtegraad (52 graden) tussen ongeveer oktober en april de zon niet sterk genoeg, met te weinig UV-straling, om in de huid de precursor van vitamine D aan te maken, al zou je helemaal naakt gaan wandelen.
In de warme maanden moet de zon op armen, hoofd en onderbenen kunnen schijnen. Maar na een tijdje is de capaciteit van de synthese bereikt en heeft het geen zin om nog langer de huid aan de zon bloot te stellen. Bovendien loop je een groter risico op huidkanker.
Er zit een bovengrens aan dat vermogen tot synthese, daarom is het ook onmogelijk om van alleen de zon een overdosis vitamine D op te lopen. Wel uit suppletie.
Vitamine D is oplosbaar in vet, daarom is het mogelijk om in de zomermaanden een voorraad aan te leggen voor in de winter. Maar niet iedereen legt voldoende voorraad aan en niet iedereen verbruikt evenveel vitamine D. Daarom is het raadzaam om de vitamine D status te bepalen in de winter. Maar het is veel gemakkelijker om gewoon elke dag een pilletje te nemen.
Uit de genoemde vitamine D-bibliotheek valt te destilleren dat 75 mmol/l optimaal is, onder de 50 mmol/l onvoldoende en dat er geen bovengrens is. Het is - zoals ik het begrepen heb - niet beter om een hogere dan een optimale hoeveelheid in het bloed te krijgen. Daar denken ortho-angehauchten anders over. Maar je kan dus wel uit de zon een veel hogere waarde halen, dat tonen die metingen bij landarbeiders etc aan.
Ik vind deze systematische review uit 2015 van Britse dermatologen heel goed. Ook al omdat ze ongeveer op dezelfde breedtegraad als wij zitten. Ze benoemen ook alle gebieden van de vitamine D-wetenschap waarover twijfels en discussies bestaan.