Opinie Deze hoogleraar is niet tegen glyfosaat

Ik ben verbaasd dat de argumenten die vandaag aan het publiek worden voorgeschoteld met geen woorden verschillen van wat 50 jaar geleden in de pers kwam. Het is moeilijk te aanvaarden dat wij als overheid en academici werkzaam in de landbouwsector worden verdacht niets uit het verleden te hebben geleerd en dat wij vandaag onze zorg voor mens en milieu niet au sérieux nemen.

De wijze waarop al meer dan 50 jaar de polariteit tussen landbouw en niet-landbouw wordt gevoed, lijkt bijzonder beperkt vruchten af te werpen. Omwille van een ongeëvenaard succes met gelijk welk ander systeem houdt het conventioneel landbouwsysteem stand. Daarenboven worden voortdurend zaadjes geplant om hetzelfde conflict tussen natuur- en landbouwactoren de volgende 50 jaar verder te voeden.

Vele mensen denken over natuur alsof deze controleerbaar is. Schimmels, onkruiden en plaaginsecten die onze gewassen aantasten gehoorzamen echter geen wetten. De omgeving laat ons niet met rust. Wroetend in mijn biologisch gewaardeerde tuin met als resultaat één gekrompen aardbei, die de voorbije droogte in de zandgrond overleefde, begrijp ik niet hoe anderen, die net als ik volgens ‘zonder is gezonder’ bezig zijn, zo succesvol zijn. Ik heb het moeilijk dat mensen niet vatten dat een allesvernietigende schimmel of bijvoorbeeld een virus, zoals we met SARS-CoV-2 meemaakten, zich enkel op de mens zou richten. We maken onszelf wat wijs als wij denken dat gewassen ervan gespaard kunnen blijven.

Ik heb het moeilijk dat mensen niet vatten dat een allesvernietigende schimmel of bijvoorbeeld een virus, zoals we met SARS-CoV-2 meemaakten, zich enkel op de mens zou richten

Getemde gewassen
De dag dat de verzamelaars en jagers ophielden met rondzwerven in de bossen zetten zij de natuur naar hun hand. Gewassen werden sindsdien net als dieren getemd. Zonder tussenkomst of bescherming van de mens, zijn onze teelten in de wilde natuur niet langer in staat om te overleven. Bitterstoffen of natuurlijke defensiemechanismen van de wilde planten werden veredeld in het voordeel van zoetere, grotere vruchten met hogere opbrengsten. Deze leidden tot de toename van onze wereldbevolking die wij vandaag kennen.

Hoewel er vandaag veel over biodiversiteit verteld wordt, blijf ik op mijn honger zitten naar wat ik mij bij deze term in een landbouwomgeving moet voorstellen. Ja, er is een achteruitgang in soorten die voorheen voorkwamen op akkers en graslanden. Maar is het een extra taak voor de landbouw om naast een voedselproductie die voor ons allen te herbergen? Wie zal hem daar voor verlonen?

Woongebieden breiden nog steeds uit, heel wat ruimte wordt gereserveerd voor paarden, natuurherstel focust op bebossing en zo nu en dan leggen we nog eens een nieuwe snelweg of grootschalige parking aan. Wie heeft de meetlat om de biodiversiteit te bepalen in handen en welke afstand moet welke speler nu afleggen tot dat de natuur hersteld is? Ik vraag mij inderdaad af of wij de biodiversiteit in de landbouwregio moeten tellen aan de hand van vogels die er rondvliegen, de honingbij die er niet zoemt, het DNA van micro-organismen die in de bodem wriemelen of met het groen dat er op een satellietfoto anders uitziet.

Het is te begrijpen dat een moderne vogelverschrikker met een bandopname van angstkreten van vogels en kanonschoten beter haar werk doet dan ooit tevoren. Ook is het niet moeilijk om in te zien dat teelten die niet bloeien geen bijen of andere bestuivers op bezoek krijgen. Een laserscanner om de DNA-barcode van een bodem te lezen en te begrijpen hebben wij niet, zodus wat leren wij dan van die bodemstalen en wat is dan een gezonde bodem? Het is dan ook niet verwonderlijk dat andere visies op het behoud van de biodiversiteit meer en meer succes oogsten.

Als bijzonder efficiënte pesticiden buiten Europa wel mogen worden gebruikt en dit groente en fruit naar hier spotgoedkoop wordt overgevlogen is het speelveld immers ongelijk

Import
Tenzij mensen hun eetgewoonten veranderen, minder eten of eten verkwisten, tenzij de opbrengsten in landbouwgebieden worden verhoogd, zal het onttrekken van land aan de conventionele landbouw de vraag naar geïmporteerd voedsel doen toenemen. Schattingen suggereren dat een omschakeling naar biologische landbouw in Engeland en Wales de productie van voedselcalorieën met 40 procent verminderen. Dit leidt tot een grotere vraag naar geïmporteerd voedsel, en verhoogt de druk op de productie en daarmee de biodiversiteit over de hele wereld.

Voor onze landbouwer is het pas gestemde Koninklijk Besluit alleszins een goede zaak. Als bijzonder efficiënte pesticiden buiten Europa wel mogen worden gebruikt en dit groente en fruit naar hier spotgoedkoop wordt overgevlogen is het speelveld immers ongelijk. Maar wat betekent dit voor het behoud van de biodiversiteit wereldwijd? Moet een land als Brazilië met zijn sojaboonproductie ook overschakelen op biologische landbouw en inderdaad 40 procent extra regenwoud omhakken omdat het opbrengsten derft door het gebrek aan afdoende gewasbeschermingsmiddelen?

Dat een dag voor de stemming van dit KB organisaties zich in een open brief uitspreken over glyfosaat is strategisch een zeer goede zet. De wetenschappelijke uitspraak over het veilig gebruik van dat middel wordt pas einde dit jaar verwacht. We worden best regelmatig herinnerd dat we alert moeten zijn voor de dag dat de wetenschap het buikgevoel niet volgt. Als goed doelende organisaties ervaren we immers dat hoe harder we roepen hoe sterker het verzet en de onwil, om in het verhaal mee te stappen, aan de overzijde van de politiek en de wetenschap wordt. Als dan onder druk van de publieke opinie op het einde van dit jaar het gebruik van glyfosaat in Europa wordt verboden, kan Bayer zijn glyfosaatfabriek in Antwerpen eindelijk opdoeken en zijn Belgische werknemers aldaar ontslaan.

Ik poog evenwel te begrijpen wat de meerwaarde is van het KB voor onze volksgezondheid en het Belgisch leefmilieu. Inderdaad, Belgische trekvogels lezen geen landkaarten en vertoeven in de wintermaanden ver van hier waar nog volop gespoten wordt. Het is daarnaast niet ondenkbaar dat we met het stemmen van deze wet het blootstellingsrisico van de Belg op reis in landen waar de middelen nog volop worden gebruikt nu zal worden beperkt. Maar is de kans met landen als China niet reëel dat de productie van deze pesticiden naar een land buiten België wordt verhuisd? Laat ons hier ook niet blind zijn. De groenten en fruit die met de in Europa verboden pesticiden worden behandeld, worden gescreend. Wat niet aan de norm van Europa voldoet, komt niet op ons bord. Dat gaat ook niet verloren. Dat consumeert de lokale bevolking aldaar. Zij zijn gelukkig want dankzij gewasbescherming hebben zij tenminste iets om te eten.

Het gevaarlijkste van alle wereldbeelden is het wereldbeeld van mensen die niet naar de wereld hebben gekeken

Greenwashing
Groene vliegtickets zijn eigenlijk allemaal marketingtechnieken die inspelen op het schuldgevoel van de consument. Ze dienen om de consument te sussen wanneer die het vliegtuig opstapt. Testaankoop als woordvoerder van 20 organisaties vervolgt: “Zeventien luchtvaartmaatschappijen doen de consument geloven dat die zijn uitstoot kan compenseren door meer te betalen, dat is natuurlijk onzin. Wij willen vooral dat maatschappijen geen misleidende groene claims meer maken en willen een verbod op onterechte groene labels.” Net als de vraag die ik me zonet stelde rond biodiversiteit heeft ook hier alles te maken met de duurzaamheidsmeetlat die wij hanteren én aanvaarden. Voor mij voelt het echt niet aan dat onderzoek naar alternatieve brandstoffen of het planten van een boom of bos ter compensatie van de uitstoot van een vliegreis geen stap in de goede richting is.

Zijn Testaankoop en alle goed doelende organisaties bereid een stap achteruit te zetten en eenzelfde grondige analyse te maken over de pesticidenvrije landbouw waar zij naar streven? Zullen zij, hun visie getrouw, straks ook aankloppen bij de Europese Commissie omdat die hun droom van het aardse paradijs navolgt en een landbouwmodel nastreeft dat groene landbouwproducten met of zonder groen vliegticket op ons bord brengt en zo onze globale biodiversiteit onder druk zet? Beste groene en gezondheidsorganisaties, inderdaad het werkt “eendracht maakt macht” maar weet dat er in onze maatschappij ook andere stemmen zijn die kunnen en moeten gehoord worden voordat beslissingen worden genomen of oordelen worden geveld. De landbouw en zijn onderzoekers zijn er één van. Iemand tweette deze week een citaat van Alexander von Humboldt. “Die gefährlischte aller Weltanschauungen ist die Weltanschauung der Leute, welche die Welt nicht angeschaut haben.” Vrij vertaald: Het gevaarlijkste van alle wereldbeelden is het wereldbeeld van mensen die niet naar de wereld hebben gekeken.