Buitenspelen moet je leren

"Buitenspelen is saai", hoor ik een van de buurkindjes zeggen als ik opper om met z'n allen naar buiten te gaan. Natuurlijk, zo'n kleine opmerking van een kind kan een aantal minuten later 180 graden draaien, maar reflecteert misschien wel een bredere trend. Het herinnert mij aan iets wat ik een tijdje terug hoorde: 'buitenspelen moet je leren'. Die opmerking was gericht op volwassenen, maar is even toepasbaar op kinderen.

Buitenspelen heeft vele voordelen voor kinderen. Het bevordert hun fysieke gezondheid, hun interactie met de natuur, hun ontwikkeling van sociale vaardigheden, hun zelfvertrouwen en leert hen risico's in te schatten. Kinderen die regelmatig buiten spelen, ontwikkelen betere motorische vaardigheden en hebben een lagere kans op obesitas. Bovendien biedt het hen de kans om de wereld om hen heen te verkennen en hun creativiteit de vrije loop te laten. Kortom, buitenspelen draagt bij aan een gezonde ontwikkeling van kinderen.

Minder en korter
Toch lijkt het er op dat kinderen steeds minder buiten spelen. Kinderbelangenorganisatie Jantje Beton sloeg begin deze maand alarm over het afnemende aantal buitenspeeluren van kinderen. Uit onderzoek, in opdracht van Jantje Beton, van onderzoeksbureau Verian blijkt dat bijna 416.000 kinderen in ons land nooit buiten spelen. Twee jaar geleden bleef de meter nog steken op 260.000 kinderen. Zo’n 169.000 kinderen tussen de 6 en 12 jaar spelen dagelijks buiten zonder volwassene in de buurt. Kinderen zijn korter buiten gaan spelen. Nu speelt een kind gemiddeld 7,2 uur per week buiten, dat was 2 jaar geleden nog 9,9 uur. De vergelijking is niet helemaal eerlijk omdat het onderzoek in een andere maand is gedaan (maart dit jaar versus mei 2022). Wel laten de verschillende onderzoeken sinds 2013 een dalende trend zien.

Vlaams onderzoek laat dezelfde trends onder kinderen zien. Uit dat onderzoek komt naar voren dat de drempels om in eigen buurt buiten te spelen toe lijken te nemen. De openbare ruimte zou niet geschikt zijn, er is een gebrek aan speelkameraadjes en angsten. Angsten bij kinderen zelf - bijvoorbeeld het spannend vinden, ‘want ik ken de buren niet goed’ -, maar ook bij ouders om hun kinderen alleen buiten te laten spelen.

Ieder kind heeft recht op een buil

Verboden voor ouders
Directeur-bestuurder Pauline van der Loo van Jantje Beton ziet veel bezorgde ouders en ruim 400.000 kinderen die nooit of bijna nooit buiten spelen zonder toezicht van een volwassene. "We zien dat kinderen minder risico's nemen wanneer ouders erbij zijn. Maar juist dingen uitproberen is heel belangrijk om te ontdekken: 'wat kan ik, hoe hoog kan ik, wat is gevaarlijk en wat niet?' Ieder kind heeft recht op een buil”, aldus Van der Loo. Een net geopende speeltuin waar ouders verboden zijn, zal Van der Loo dan ook vast bekoren.

Speeltuinen verdwijnen
Er schort nog wat aan de buitenruimte. Jantje Beton waarschuwde eind 2023 dat een kwart van de aangesloten speeltuinen binnen 5 jaar kunnen verdwijnen. Speeltuinen, wel of niet aangesloten bij Jantje Beton, moeten plaats maken voor voorzieningen als parkeerplaatsen en woonwijken. Gemeenten schorten budgetten op om verouderde speeltuinen te vernieuwen, subsidies drogen op, besturen van georganiseerde speeltuinen hebben te maken met vergrijzing, er is een tekort aan vrijwilligers en kosten lopen op. Speeltuinen kunnen juist die veilige plek bieden waar ouders ook een goed gevoel bij hebben.

De conditie, lenigheid en kracht van kinderen gaan ook achteruit. Daarbij klinkt er vaak kritiek op schermtijd

Zorgen
Ondertussen maken artsen zich zorgen over de toename van diabetes type 2 bij kinderen en overgewicht en obesitas bij kinderen en volwassen. Daarnaast holt de motoriek van kinderen achteruit, blijkt al jaren uit onderzoek. Kinderen die niet goed kunnen bewegen, doen dat ook minder. Die achterstand neem je dan je leven mee. Het gaat dan ook verder dan motorische vaardigheden, zegt oud-schaatser en vitaliteitsstrateeg Martin Hersman. De conditie, lenigheid en kracht van kinderen gaan ook achteruit. Daarbij klinkt er vaak kritiek op schermtijd. De tijd dat kinderen achter een scherm zitten zouden ouders meer moeten inperken. Een scherm geven is ook gewoon makkelijk, er lijkt even rust.

Daarnaast ‘moeten’ kinderen van alles, concluderen zowel de Nederlandse als Vlaamse organisaties. Kinderen hebben een weekschema waarin ze zich niet meer lekker kunnen vervelen. Vooral in de wintermaanden, wanneer de dagen korter zijn, voelen kinderen tijdsdruk. Na de bso, vereniging, huiswerkbegeleiding en het huiswerk is het te laat om nog naar buiten te gaan. Zeker als er nog even tussendoor een schermpje bij komt. Want dat 'even' wordt al snel iets langer.

Dat is dan ook één van de punten waar de Vlaamse campagne 'red het buitenspelen' van de Vlaamse organisaties Kind & Samenleving, de Gezinsbond en Gezinssport Vlaanderen op in speelt. De organisaties willen kinderen én volwassenen de voordelen van buitenspelen laten snappen. Een poster moet kinderen en volwassenen ideeën geven over wat ze buiten kunnen doen. In Nederland verspreidt het Kenniscentrum Sport & Bewegen een toolkit Buitenspelen, vooral voor de kinderopvang en bso's.

Daar blijkt het namelijk ook aan te schorten. Wát ga je dan buiten doen. Als je goed kijkt is het (buiten)leven één grote speeltuin, maar dat moet zowel ouder als kind wel leren zien. En dat blijkt niet mee te vallen.