Van paprikasnijder tot kookkunstenaar, een chefkok in de klas voor een gezondere toekomst

Wat doe je als eerste als je gaat koken? Precies, handen wassen. Na een sprintje het lokaal uit, kan het snijden met schone handen beginnen. Op het menu van chefkok Nico Klaver staat ditmaal geen Frans gerecht, maar de Arabische salade Olé Tabouleh. Aan ‘Kok in de klas’ doen dit jaar weer zo'n 120 basisscholen mee. Onder vrijwillige begeleiding van een chefkok bereiden kinderen allemaal hetzelfde recept: een salade met onder meer bulgur, groenten en ei. Gemaakt in samenwerking met kok en kookboekenschrijver Ramon Beuk en met ingrediënten uit de Schijf van Vijf. Het doel? Kinderen enthousiasmeren voor koken.

Die enthousiasme is duidelijk zichtbaar in de tot keuken omgebouwde ruimte op basisschool CBS De Sprinkplank in Rhenen. Er heerst een gezellige en uitgelaten sfeer. Terwijl de ene leerling voor het eerst een paprika snijdt, staat de ander al regelmatig thuis te koken. Sommigen helpen thuis een ouder of oudere broer of zus, anderen bereiden zelfstandig hele maaltijden, van receptkeuze tot en met de boodschappen aan toe. De een snijdt al als een echte chef vierkante blokjes paprika - “mijn moeder is chef!” - terwijl een ander nog wat uitleg nodig heeft over het hanteren van het scherpe mes. Bij de laatste groep zie je de snijkunsten en het zelfvertrouwen snel groeien.

Met uiterste precisie wordt er gesneden
Zelfvertrouwen
Dat is ook precies wat het evenement beoogt, zegt projectleider Marlies Willemsen-Regelink. “Je ziet dat als kinderen beter kunnen koken, het zelfvertrouwen stijgt en ze op latere leeftijd vaker voor een gezonde maaltijd kiezen, zoals de literatuur ook aantoont”. Kookvaardigheden vormen een belangrijk onderdeel van voedselvaardigheden en zijn daarmee ook een belangrijke component van voedseleducatie. Gebrek aan deze vaardigheden kan leiden tot ongezonde voedselkeuzes. Naast snijtechnieken komen ook andere kookvaardigheden aan bod, zoals bakken, grillen, raspen en garneren.

Tussen de serieuze vragen over snijtechniek en enthousiaste uitroepen - “kan ik nog wat doen, meneer de kok?”, “dit ruikt zó lekker!” - leer ik dat kapsalon “echt Syrisch is, mevrouw”. Dat plakjes van een halve centimeter snijden lastiger is dan je zou denken, dat spekjes laten aanbranden niet zo slim is en dat in deze klas moeders vaker hun kinderen laten meehelpen in de keuken dan vaders. Of zou dat komen door de “als m’n vader kookt, halen we meestal patat ofzo”? Toch blijkt ook dat over het algemeen de kinderen een huisgemaakt avondmaal een hogere score geven dan dezelfde afhaalmaaltijd.
Hoe werkt dat grillen precies?

Als je erover nadenkt, kun je in koken vele basisvaardigheden verwerken

Nieuwsgierigheid wint
Niet alle ingrediënten zijn bij de kinderen bekend. Want wat was nou ook alweer de aubergine en wat de courgette? En in welk land groeien die dan? Toch blijkt dat ze het graag willen proeven als ze het zelf hebben gemaakt. De aubergine wordt stiekem geproefd, al volgt er eerst een harde "iewl!", een run naar de prullenbak, om het vervolgens toch nog een keer te proberen.

Als je erover nadenkt, kun je in koken vele basisvaardigheden verwerken. Hoe vaak moet je het ei halveren om acht stukjes te krijgen en hoe snijd je die precies? Dit gaat over rekenen (berekeningen, afmetingen, breuken), maar ook recepten lezen, geschiedenis, aardrijkskunde (herkomst van recepten of ingrediënten), culturen, hygiëne, creativiteit (garneren en opdienen), sociale vaardigheden, planning en samenwerking kunnen aan bod komen. Redenen genoeg voor scholen om koken in het curriculum op te nemen.

Vol belangstellingen luisteren de kinderen naar de uitleg
Loslaten
Volgens Willemsen is het cruciaal dat kinderen al jong leren koken; een vaardigheid die ze hun leven lang meenemen. Het spreekwoord 'jong geleerd is oud gedaan' is hier zeer toepasselijk. Hoe jonger ze beginnen, hoe beter. Maar ook de leeftijdsgroep van ‘Kok in de klas’ is van belang. "Bij jongere kinderen uit de onderbouw hebben ouders nog veel invloed op het eetgedrag. Naarmate kinderen ouder worden, krijgen ze meer vrijheid van hun ouders.” Daarbij is deze groep vatbaar voor reclames. Ook blijkt uit de voedselconsumptiepeiling dat de groenteconsumptie vanaf een jaar of 9 afneemt “Daarom is het belangrijk ze op deze leeftijd te bereiken", aldus Willemsen-Regelink. Ook een van de leerkrachten benadrukt het belang van aandacht voor ‘het totale mens’ in de klas, daar horen slaap en voeding ook bij. Zo zijn er wel eens bovenbouw leerlingen geweest die meerdere keren per week bij de McDonald’s eten of pas rond middernacht slapen. De kunst is om dat op een luchtige manier bespreekbaar te maken.

Hoewel één les misschien geen meetbaar effect zal geven, kan het toch een belangrijke prikkel geven. “Deze ervaring met een professionele kok zullen de kinderen niet snel vergeten en het inspireert hopelijk ook ouders en scholen”, zegt Willemsen. Ze ziet veel potentie in het project en hoopt dat koken een vaste plek krijgt in het onderwijs. In speciaal onderwijs wordt vaker gekookt. “Zowel bakken als koken, meestal eenvoudig maar wel gezond.” Op reguliere scholen wordt er meestal, als er al iets gedaan wordt, iets ongezonds bakken. “Dus daar liggen zeker kansen”, benadrukt Willemsen.

De groep 8ers zijn trots op het resultaat, proeven maar!
Ze adviseert leerkrachten om kinderen te laten experimenteren met smaken en scholen om minstens één keer per jaar met de kinderen te koken, idealiter met een professionele kok, maar een eigen les is ook waardevol. Hiervoor stelt de organisatie ook materialen beschikbaar, zoals de kookvideo van Olé Tabouleh. Voor ouders heeft ze ook nog een advies: “laat kinderen wekelijks (mee)koken!”

Kok in de Klas is mogelijk gemaakt vanuit het VoedseleducatiePlatform en Jong Leren Eten. Voor het evenement schrijven scholen zich samen met een kok in. Het kan zijn dat een school een kok zoekt, maar ook andersom, dat een enthousiaste chefkok op zoek gaat naar een klas om mee te koken. Leerkrachten en chefkoks waardeerden de voorgaande edities met een ruime 8.