België zet handelsakkoord EU-Mercosur achterin de koelkast

In juni 2023 was al duidelijk dat het akkoord er niet zou komen. Gisteren meldde de Vlaamse Standaard dat het Belgische voorzitterschap niet van plan is het in de koelkast belandde plan weer op te warmen. Het lijkt niet meer te passen bij de tijd of de state of mind van de EU-landen.

De redenen zijn een complex van factoren, maar vermoedelijk vooral de afwezigheid van een duidelijk idee van de relatie die de EU met andere continenten in de wereld wil.

De Franse oppositie tegen het akkoord, voornamelijk vanwege milieuoverwegingen, speelt een sleutelrol. De hoge snelheid van ontbossing in Brazilië onder het presidentschap van Jair Bolsonaro was een groot struikelblok voor Frankrijk. Zowel Frankrijk als de EC willen de zorgen die zij hebben over duurzaamheidskwesties in internationale handelsovereenkomsten terug zien om geen bedreiging voor hun eigen markten te creëren.

Vanuit de Franse, maar ook Nederlandse, landbouwers bestond sterke politieke tegenstand. Deze boerenlobby vreesde de concurrentie van de aanmerkelijk goedkoper producerende Latijns-Amerikaanse boeren en de consequenties daarvan voor de Europese landbouwsector.

De VS zien een handelsakkoord tussen Mercosur en de EU als een bedreiging voor de Amerikaanse export en denken dat hun concurrentienadeel op $4 miljard zou uitdraaien. Het zou de VS bovendien op een achterstand zetten in zijn machtsverhouding tot de Aziatische economieën en de EU

Ideologische en geopolitieke overwegingen spelen vermoedelijk een bijrol. De EU voelt zich niet gemakkelijk bij een verbintenis met de Zuid-Amerikaanse landen waar de VS met argusogen naar kijken omdat het akkoord het grootste ter wereld zou worden. Het gaat over 780 miljoen mensen en een kwart van de wereldeconomie. De VS zien een handelsakkoord tussen Mercosur en de EU als een bedreiging voor de Amerikaanse export en denken dat hun concurrentienadeel op $4 miljard zou uitdraaien. Het zou de VS bovendien op achterstand zetten in zijn machtsverhouding tot de EU, de Aziatische economieën en het zich vormende anti-Westerse maar nog altijd heel divers samengestelde Brics-pact (met de Chinese renminbi als gangmaker en inmiddels 39% van de wereldeconomie). Desondanks kan de oppositie van landen als Frankrijk vermoedelijk domweg het meest worden toegeschreven aan de oude protectionistische neigingen van dat land.

Politieke veranderingen in Argentinië droegen in het verleden bij aan het stagneren van het akkoord. De in Europa weinig gewaardeerde Braziliaanse president Bolsonaro zorgde voor vertraging, wat de twijfelaars binnen de EU goed uitkwam. Dat gaf ruimte voor tegenwerking en twijfelzaaien door de VS. Het Amerikaanse ministerie van Landbouw kon zich met rapporten ruimschoots bezorgd tonen over een mogelijke deal tussen de EU en Mercosur, terwijl de EU en de VS betere vrienden zijn dan de Zuid-Amerikaanse landen en de Europese.

Het akkoord is al meer dan twintig jaar onderwerp van onderhandelingen en daardoor verouderd. In de beginjaren ging het vooral om 'cows for cars' (vooral Duitse auto's en machines uit de EU in ruil voor de toegang van rundvlees en het schaden van de belangen van Ierland en Frankrijk) terwijl hedendaagse handelsakkoorden de nadruk leggen op kritieke grondstoffen en technologie. Daardoor valt het ontwikkelde Mercosur-akkoord tussen de wal en het schip van de huidige geopolitieke toestand in de wereld die draait om schaarse kritische factoren als grondstoffen en unieke technologie en de oude handelspolitieke die vooral draaide om eerlijke balancering van geldstromen tussen verschillende economieën.

Het conceptakkoord is niet verscheurd maar zal voorlopig niet meer op tafel komen, omdat de tijden zijn veranderd en de EU moet bedenken welke relaties ze wil met blokken elders in de wereld. Daar zijn de leden individueel niet uit, laat staan de EU als geheel.