"Landen moeten voedselsystemen en landbouw centraal stellen in hun klimaatambities, waarbij ze zowel de mondiale uitstoot aanpakken als de levens- en bestaansmiddelen beschermen van boeren die in de frontlinie van de klimaatverandering leven. De huidige inzet van landen over de hele wereld zal helpen een mondiaal voedselsysteem op te bouwen dat geschikt is voor de toekomst', zei Mariam bint Mohammed Almheiri, minister van Klimaatverandering van de Verenigde Arabische Emiraten en voorzitter van de klimaatconferentie, aldus Nieuwe Oogst.

Volgens de FAO zijn wereldwijde voedselsystemen - waaronder landbouw en landgebruik, veeteelt, voedselconsumptie en -afval van huishoudens en energie die wordt gebruikt in de landbouw en de detailhandel - verantwoordelijk voor 31% van de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen
134 landen, 5,7 miljard mensen, 500 miljoen boeren
Volgens het gastland van COP28, de Verenigde Arabische Emiraten, vertegenwoordigen de landen die de verklaring ondertekenen 5,7 miljard mensen. Bijna 500 miljoen boeren produceren er 70% van het voedsel dat al die mensen eten en zijn daarmee verantwoordelijk voor 76% van alle uitstoot van mondiale voedselsystemen. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) zijn wereldwijde voedselsystemen - waaronder landbouw en landgebruik, veeteelt, voedselconsumptie en -afval van huishoudens en energie die wordt gebruikt in de landbouw en de detailhandel - verantwoordelijk voor 31% van de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen, aldus Reuters.

Geen wonder dus dat de verklaring door experts en NGO's wordt verwelkomd als iets dat al veel eerder had moeten gebeuren. "De verklaring geeft een krachtig signaal af aan de landen van de wereld dat we de 1,5-gradendoelstelling alleen in zicht kunnen houden als we snel handelen om het wereldwijde voedselsysteem te veranderen in de richting van meer duurzaamheid en veerkracht," zegt Edward Davey, hoofd van de onderzoeksgroep World Resources Institute UK, op de BBC.

Grote uitstoters, zoals de Verenigde Staten, India, China en Canada hebben geen emissiereductiedoelen ten aanzien van de landbouw
Voedselemissies
De focus in de verklaring ligt op het opnemen van voedselemissies in de Nationally Determined Contributions (NDC's) van landen om klimaatverandering aan te pakken. Dat zijn de nationale klimaatplannen die landen bij de VN aan moeten leveren. Opvallend: hoewel in veel NDC's landbouw wel genoemd wordt, hadden slechts 53 van de 164 landen die dat tot september 2022 hadden gedaan, gekwantificeerde broeikasgasdoelstellingen voor subsectoren van de landbouw opgenomen, schrijft Reuters. Verreweg de meeste landen richten zich op het terugdringen van de emissies van fossiele brandstoffen voor energie, transport en industrie en niet op die van de wereldwijde voedselsystemen. Grote uitstoters, zoals de Verenigde Staten, India, China en Canada hebben geen emissiereductiedoelen ten aanzien van de landbouw.

Vleesconsumptie minderen
Bovendien ontbreekt in de verklaring ieder woord over voedingskeuzes, terwijl het in debatten over voedsel en klimaat vaak juist daarover gaat. Denk maar aan de discussies over de milieu-impact van de vleesconsumptie. "Het is onwaarschijnlijk dat deze verklaring op korte termijn zal leiden tot overheidsbeleid zoals een belasting op vlees of lagere voedselprijzen," zei Davey daarover. Al helemaal niet nu The Guardian onthult dat de vleessector, die al langer op dat spoor zit, op de COP28 lobbyt voor de gezondheid van vlees en de noodzaak méér vlees te produceren voor een groeiende wereldbevolking.

Het is een 'flagrante omissie' dat nergens in de verklaring wordt uiteengezet 'hoe' regeringen de uitstoot van voedsel zullen aanpakken
Hoe dan?
Ondanks de voorzichtig positieve geluiden over het feit dat de wereldwijde voedselsystemen nu op de agenda staan, klinkt een paar dagen na de verklaring toch vooral kritiek door. Want hoe denken de ondertekenaars hun beloften in concreet beleid om te zetten waarmee ze zinvolle veranderingen in voedselsystemen wereldwijd kunnen stimuleren? Vooralsnog blijft vooral vaag wat de landen nu gaan doen.

Zo spreekt Patty Fong, programmadirecteur bij de Global Alliance for the Future of Food, van een 'flagrante omissie' omdat nergens in de verklaring wordt uiteengezet hoe regeringen de uitstoot van voedsel zullen aanpakken. Ja, emissies moeten duidelijker in rekening gebracht worden en ook biodiversiteit en gezonde, duurzame voeding moeten meegenomen worden. "Dat is een minimale basis om de rol van voedselsystemen en hun verband [met klimaatverandering] te begrijpen", zei Fong.

Om die verbanden kunnen we immers niet meer heen. "Opwarming van de aarde, verlies aan natuur, mislukte oogsten door droogte en overstromingen, gebrek aan schoon water en verlies aan inkomens door boeren hangen samen," schrijft Trouw en die aspecten worden in de verklaring ook benoemd.

Het gaat er bijvoorbeeld over de methaanuitstoot, een 20 keer zo krachtig broeikasgas als CO2. Broeikasgassen komen in de landbouw vrij door het gebruik van fossiele brandstoffen, maar ook uit mest en voedselafval en -verspilling. "Voedselsystemen genereren 53% van de methaanuitstoot in de wereld en ongeveer twee derde van het methaan in de landbouw is afkomstig van de veeteelt, inclusief koeienscheten en mestbeheer, volgens de FAO", licht Trouw toe. Aanpakken dus, die methaanuitstoot, zou je denken. Sinds COP26 geldt de Global Methane Pledge, die landen verplicht om hun methaanuitstoot tegen 2030 met 30% te verminderen. Idem de belofte uit 2015 om in 2030 wereldwijd voedselverlies en -verspilling te halveren. Tot op heden is er weinig van terecht gekomen. Wel liet juist gisteren de Nederlandse koepelorganisatie van supermarkten (CBL) weten dat de voedselverspilling in supermarkten met 17,4% is gedaald ten opzichte van 2018.
Dit artikel afdrukken