Analyse Voedingscentrum, de waarheid over vis graag!

Misschien heb je je wel eens afgevraagd waarom ons Voedingscentrum zo vasthoudt aan het adviseren van brood. Wie op de website van Het Voedingscentrum zoekt naar ‘brood’ vindt daar het kopje “Ik denk dat ik veel gezonder eet als ik helemaal geen brood eet." Daar lees je:



Het Voedingscentrum lijkt zich dus vooral zorgen te maken over onze inname van jodium. Ook hoogleraar endocrinologie Robin Peeters zei afgelopen najaar in het Algemeen Dagblad en prominent op de website van de Nederlandse Vereniging van Internisten (NIV): “Wil je gezond blijven? Ontbijt liever met een boterham.”

Wie mijn boeken heeft gelezen, weet dat ook ik waarschuw voor een tekort aan jodium in onze voeding. Al enkele jaren geleden is dat tekort onder de Nederlandse bevolking aangetoond. Maar dat is geen reden om brood te adviseren.

Het Voedingscentrum geeft dus eigenlijk zelf al aan dat hun eerdere voorbeelden als een tang op een varken slaan. Niemand haalt het in zijn hoofd om eiwitten uit aardappelen te halen, waarom zouden we dan wel jodium uit bronnen als eieren en groenten moeten halen en, omdat dat niet kan, dan toch maar uit brood?

De feiten
Van nature bevat brood geen jodium. Dat brood een bron van jodium is, komt enkel en alleen doordat de Nederlandse bakkers in opdracht van de overheid voor het bakken van hun brood zout gebruiken waar jodium aan is toegevoegd. Door die kunstmatige toevoeging bevat brood van de bakker dus ongeveer 70 microgram (mcg) jodium per 100 gram. Dat komt neer op ongeveer 25 mcg per boterham. De aanbeveling voor de dagelijkse inname van jodium is 150 mcg, en voor zwangere en borstvoedinggevende vrouwen zelfs 200 mcg. Een jodiumtekort heeft namelijk een negatieve invloed op de intelligentie van het kind.

Volgens het Voedingscentrum zou je daarom (voor een gezonde inname van jodium) dagelijks 6-8 boterhammen moet eten. Maar is brood het enige alternatief? Volgens het Voedingscentrum wel. Dat blijkt, want de experts rekenen je op hun website voor dat een alternatieve bron van jodium redelijkerwijs eigenlijk 'niet te eten is'. Je zou er 70 gram noten, 220 gram peulvruchten, 900 gram groente en 1000 gram fruit voor moeten binnenkrijgen. Dat zijn wel erg grote hoeveelheden. Ook hoogleraar Peeters zegt dat het alternatief - bijvoorbeeld 14 glazen melk of 8 eieren per dag - “natuurlijk niet mogelijk” is.

Rare redenering
Het Voedingscentrum en Peeters hebben natuurlijk gelijk. Als je brood vervangt door peulvruchten, noten, groente, fruit, aardappelen, melk of eieren dan schiet je inname van jodium niet echt op.

Maar dat is een rare redenering.

Het schiet namelijk ook niet op als je door het eten van aardappelen voldoende eiwitten probeert te krijgen. Ook je vetoplosbare vitaminen moet je niet uit drinkwater willen halen! Wie verder leest op de website van het Voedingscentrum vindt onder ‘vraag en antwoord’ het kopje ‘Hoe krijg je voldoende jodium binnen?’ en daar vinden we de volgende aanvullende informatie:


^{*Kuipers: dus 100 mcg jodium voor 4 sneetjes brood}

Het Voedingscentrum geeft dus eigenlijk zelf al aan dat hun eerdere voorbeelden als een tang op een varken slaan. Niemand haalt het in zijn hoofd om eiwitten uit aardappelen te halen, waarom zouden we dan wel jodium uit bronnen als eieren en groenten moeten halen en, omdat dat niet kan, dan toch maar uit brood?

Hoe het ook kan
Er zijn genoeg alternatieven voor brood als bron van jodium. Om voldoende jodium binnen te krijgen hoef je echt geen kilo’s groente te eten. Met een dagelijks inname van minder dan 100 gram witvis of 200 gram vette vis krijg je ook genoeg binnen. Het lijkt erop dat het Gezondheidscentrum nogal selectief in de mogelijke alternatieven heeft gewinkeld. Kijk maar eens naar de nevotabellen van het RIVM. Daar vind je deze producten en hun waarden:


^{Jodiumgehalte in mcg}

Voor diezelfde 100 mcg jodium (vergelijkbaar met die 4 boterhammen) per dag kunnen we dus ook 31 gram koolvis of schelvis eten, of ongeveer 80 gram mosselen, kabeljauw of coquilles (Sint Jacobsschelp) of makreel. Ook een lekkerbekje bevat meer jodium dan een boterham!
Waarom noemt het Voedingscentrum deze producten niet in zijn lijstje alternatieven?

Brood of vis?
De evolutionaire geneeskunde is een wetenschap die leefstijladviezen en dus ook adviezen over voeding baseert op de menselijke evolutie. Uitgangspunt is wat we in de afgelopen 6 miljoen jaar veel, regelmatig of vrijwel nooit hebben gegeten. Onze genen hebben zich door natuurlijke selectie kunnen aanpassen aan wat we veel hebben gegeten. Dat is dus gezond voor ons. Wat we niet of nauwelijks hebben gegeten, kan erg ongezond zijn.

Hoewel het slechts een aanvliegroute is, biedt deze manier van denken vele voordelen boven de gangbare manier van denken in de voedingsleer. Het biedt een eenvoudig en krachtig handvat om beter te kunnen begrijpen waarom sommige voeding gezonder is dan andere.

Brood of vis? Onze voorouders aten niet veel granen, want die waren niet zo makkelijk in ruime hoeveelheden te vinden. Een grote hoeveelheid brood past daarom niet in ons Oerdieet - ook wel het Paleodieet genoemd: de voeding waar onze genen op zijn aangepast. Maar als we kijken naar diezelfde Oervoeding, dan aten we juist wel heel regelmatig vis en schelpdieren. Daarom is een gezonde inname van jodium en het regelmatig eten van vis, schaal- en schelpdieren een prima advies.

Tot mijn verbazing wordt in de nieuwe Schijf van Vijf van het Voedingscentrum echter geadviseerd om juist minder vis te gaan eten. Het nieuwe advies is om in plaats van twee nog maar één keer per week vis te gaan eten. En dat moet dan ook nog het liefst vette vis zijn, waar gemiddeld nou juist minder jodium in zit. Ik adviseer al jaren om minimaal drie keer per week vis te eten, waarvan minimaal 1 keer vette vis en liefst ook regelmatig schaal- en schelpdieren.

Onderstaande tabel laat zien dat enkele veel OERdere voorbeelden van Hollands Glorie, zoals mosselen en kabeljauw, bovendien minstens zoveel gezonde micronutriënten bevatten als brood.

Het argument dat het eten van vis, schaal- en schelpdieren niet duurzaam is, zou juist moeten prikkelen tot de ontwikkeling van duurzame teelt van deze voedingsmiddelen op de enige plek op onze aarde waar er daar nog ruimte voor is. In onze oceanen

Duurzaam
De vraag die terecht opborrelt, is of het eten van vis, schaal- en schelpdieren in plaats van brood wel een duurzame oplossing is. Zeven miljard mensen drie keer per week voeden met wilde vis is niet haalbaar. Daarom wint brood met gejodeerd zout als duurzamere oplossing. Daar moeten we natuurlijk wel eerlijk bij opmerken dat het grootste mondiale probleem niet het voedseltekort, maar de overbevolking is. Maar die discussie wil ik verder laten rusten.

Het steekt mij dat het Voedingscentrum geen serieus alternatief biedt voor jodium uit brood, terwijl dat er wél is. Niemand gaat kilo’s peulvruchten, groenten of fruit per dag eten. Maar een gevarieerde voeding, met enkele malen per week duurzaam gekweekte koolvis, mosselen of makreel lijkt mij alleen al door die geboden variatie een gezondere oplossing dan minimaal 4 sneden brood en minder vis. Bovendien is de nog ‘te cultiveren’ ruimte op zee vele malen groter dan die ruimte op land. Waar blijft het pleidooi om te investeren in duurzamere bronnen van jodium dan brood? Ook kunnen - in plaats van ons brood - gezondere producten worden gejodeerd, zodat we alsnog onze overmatige inname van koolhydraten uit zetmeelbronnen kunnen vervangen door koolhydraten uit groente en fruit. En natuurlijk door verzadigende eiwitten en gezondere vetten, zoals die in vis.

Teelt in de oceanen
Voor een gezonde voeding is brood niet nodig. Voor een volwaardige, gezonde voeding halen we de broodnodige micronutriënten, net als onze vezels, in voldoende mate uit groente, fruit, vlees, vis, schelpdieren, gevogelte en eieren: onze oervoeding. Het argument dat het eten van vis, schaal- en schelpdieren niet duurzaam is, zou juist moeten prikkelen tot de ontwikkeling van duurzame teeltvormen van zulk voedsel op de enige plek op onze aarde waar er daar nog ruimte voor is: de oceanen.

Fotocredits: 'Haddock, Melanogrammus aeglefinus', By H. L. Todd