Interview Snackcultuur voetbalkantine niet te verslaan door nudging

De KNVB benaderde Van Rookhuijzen om mee te werken aan gezondere voetbalkantines. “De KNVB wil voetbalvelden en -kantines gezonder maken. Dat doet de bond onder meer met voetballers als rolmodellen voor kinderen en ontmoedigingsbeleid voor roken.” Van Rookhuijzen houdt zich bezig met de vraag of nudgen kan bijdragen aan de ambitie van de KNVB. Nudging is het op subtiele wijze mensen een 'duwtje in de goede richting geven', met een gedragsverandering tot gevolg.

Het onderzoek van Van Rookhuijzen bestond uit twee fasen: “Eerst voegde ik gezondere producten, zoals suikervrije sportdrank, popcorn en mueslirepen, toe aan het assortiment.” Eh, mueslirepen, die zijn toch helemaal niet zo gezond? “Nudging is subtiel. Het gezondere product moet dichtbij het alternatief staan. Mueslirepen zijn een gezonder alternatief voor chocoladerepen; ze bevatten meer vezels. Je kunt niet een appel nudgen voor chips.”

In de tweede fase gaf Van Rookhuijzen de gezondere producten in de voetbalkantines een nudge mee: “In de ene kantine duurde de nudge-interventie 26 weken, in de andere zestien. Ik gebruikte simpele nudges, zoals gezondere opties op ooghoogte in de koelkasten of dicht bij de kassa. Bij de ene sportkantine kwam ik regelmatig langs om de nudges goed te leggen en besprak ik de nudges met het personeel. Hier kon ik het effect van de nudges zelf testen. Bij de andere kantine bemoeide ik me niet met het uitvoeren van de nudges. Hier kon ik het hele proces bekijken, en testen hoe nudges nageleefd worden. Ik heb de verkoopcijfers van de periode voor en tijdens de nudge met elkaar vergeleken, en ik ben gaan kijken hoe de nudges toegepast en ervaren werden door het personeel.”

Mensen voetballen meestal niet voor de gezondheid, maar voor de gezelligheid. Daar hoort blijkbaar een patatje bij

Werkte het nudgen in de praktijk?
“Het kantinepersoneel vond het een goede zaak om mensen gezonder te laten eten. Alleen werden de nudges niet altijd door hen opgevolgd. In de kantines werken vooral vrijwilligers, die zich inzetten voor een goede verkoop voor de voetbalclub. In de rust is het enorm druk, dan hebben ze wel wat anders aan hun hoofd dan nudgen.”

Ook de beperkte houdbaarheid en de hogere prijs van de producten werkten niet mee: “Gezondere producten, zoals vers fruit of een Breaker Zero, zijn vaak minder lang houdbaar dan ongezondere producten, en als gevolg daarvan soms niet beschikbaar. Sommige gezondere nudge-producten zijn duurder. In de kantine willen klanten waar voor hun geld, echt iets lekkers en veel. Bovendien, mensen voetballen meestal niet voor de gezondheid, maar voor de gezelligheid. Daar hoort blijkbaar een patatje bij.”

Een nudge-interventie kan succesvoller zijn als deze aansluit bij de context van de interventie

Toch wil de KNVB gezondere kantines. Hoe zou nudging daar aan kunnen bijdragen?
“Als ik het experiment nog eens mocht overdoen, zou ik van tevoren bij het personeel en de bezoekers vragen wat zij missen qua gezondheid, zodat ik het aanbod daarop kon afstemmen. Een nudge-interventie kan succesvoller zijn als deze aansluit bij de context van de interventie. Het moet wel passen binnen de organisatie en de mensen waarvoor het bedoeld is. In kantines heerst een sterke snackcultuur, daarbij moet het genudgde aanbod aansluiten. Ook moet het passen in de organisatie.”

Wat zeiden de verkoopcijfers?
“De wekelijkse verkoopcijfers van een van de kantines lieten in het begin van de nudge-periode een toename zien. Daarna zag ik een kleine afname en daarna weer een kleine toename. Ik kan me zo voorstellen dat klanten eerst dachten: hé interessant een nieuw product, waarna dat gevoel wegebt. Dit is speculeren hoor, want het is gebaseerd op een kantine. De totale omzet bleef gelijk, gelukkig. Het is een angst dat nudging ten koste kan gaan van je omzet.”

Is nudgen volgens jou de oplossing voor gezondere eetgewoontes?
Van Rookhuijzen betwijfelt of mensen door nudging echt gezonder gaan eten. “Nudging is niet het ei van Columbus. Ik denk dat het een hulpmiddel kan zijn, samen met andere gedragstechnieken, zoals de kennis van consumenten verhogen en consumenten vaardigheden geven om nee te zeggen.”

In haar vervolgonderzoek wil Van Rookhuijzen kijken naar de generaliseerbaarheid van nudgen. “Als je bruin brood koopt, omdat het in je eigen supermarkt op ooghoogte ligt, koop je het ergens anders ook, ook al ligt het niet op ooghoogte? Of als de nudge weggehaald wordt, koop je het dan nog steeds?”

Merije van Rookhuijzen deelt haar nudge-ervaringen tijdens het congres Gezonde Innovatie op 6 juni aanstaande in Ede. Kom ook en praat mee over het nut van nudgen. Koop hier je kaartje.