In een persbericht zegt de organisatie vandaag:
Oxfam Novib beoordeelde beleid en praktijk van de grootste supermarkten uit Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten op onder meer arbeidsomstandigheden en lonen in ontwikkelingslanden. Geen van de internationaal onderzochte supermarkten, zoals Ahold Delhaize, Jumbo, Walmart, Tesco en Lidl, haalde punten op bijvoorbeeld leefbaar loon voor werknemers werkzaam bij toeleveranciers in ontwikkelingslanden.

Het nieuwe Oxfam Novib-rapport Ripe for Change laat zien dat in Nederland, van 12 onderzochte producten uit ontwikkelingslanden - van garnalen tot avocado’s –, circa 44% van de prijs die de consument in de winkel betaalt naar de supermarkten gaat, tegen circa 8% voor de werknemers en kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden. Werknemers en kleinschalige boeren kregen zo’n 20 jaar geleden nog meer dan tien cent van iedere euro die de consument bij de kassa afrekende. Nu is dat afgenomen tot minder dan 8 cent per euro. En de voorspelling van analisten is dat dit nog verder gaat dalen. De acht grootste beursgenoteerde supermarktketens ter wereld waaronder Walmart, Tesco en Ahold-Delhaize, zetten in 2016 bijna een biljoen dollar om en behaalden een totale winst van $22 miljard. $15 miljard hiervan werd als dividend aan aandeelhouders uitgekeerd.

Farah Karimi, algemeen directeur Oxfam Novib: “Economische uitbuiting mag niet in ons winkelmandje belanden. Supermarktketens realiseren jaarlijks miljarden euro’s aan omzet. Hun focus ligt vooral op het maken van winst voor eigenaren of aandeelhouders en het uitbreiden van hun marktaandeel. Dit gaat ten koste van de werknemers van hun toeleveranciers in ontwikkelingslanden. In onze nieuwe Behind the Barcodes-campagne roepen wij supermarkten op om het leed achter de streepjescode aan te pakken. Het verdienmodel van supermarkten moet niet bijdragen aan armoede en ongelijkheid in andere landen.“



De vijf grootste Nederlandse supermarkten hebben meer dan drie kwart van de markt in handen. Zij gebruiken deze macht om hun leveranciers onder druk te zetten om zo lage prijzen af te dwingen. Zelf schrijven de supermarkten jaar in jaar uit zwarte cijfers. Dat lukt hen aardig: ook dit jaar waren er weer stevige winstberichten van Ahold Delhaize en Jumbo. Zo spelen supermarkten een grote rol bij het aanjagen van ongelijkheid en het in stand houden van armoede in de wereld. Ahold Delhaize, Jumbo, Lidl en Aldi scoren op een schaal van 1 tot 10 punten allemaal lager dan een 1. Jumbo scoort het slechtst met een 0, alleen PLUS haalt iets meer dan een 1.

Karimi: Nederlandse supermarkten hebben de mond vol over duurzaamheid, maar daar zien wij bitter weinig van terug in hun beleid en praktijk. De consument moet er van uit kunnen gaan dat supermarkten hun zaken op orde hebben en je bij iedere supermarkt gerust boodschappen kunt doen
Bij de lancering van het nieuwe rapport, richt de internationale Oxfam-campagne Behind the Barcodes zich als eerste op de arbeidsomstandigheden bij de vangst en verwerking van vis en garnalen uit Zuidoost-Azië. Zo kopen supermarkten Albert Heijn en Jumbo, maar ook Walmart en Tesco visproducten bij leveranciers waar arbeidsrechten zwaar onder druk staan. Garnalenpellers in Azie, vooral vrouwen, werken vaak in vuile, koude en onveilige verwerkingsfabrieken. Zij kunnen vaak amper voldoen aan de verplichte dagelijkse quota en verdienen nauwelijks genoeg geld om hun familie te onderhouden. In sommige verwerkingsbedrijven is toiletbezoek of toegang tot drinkwater beperkt en zwangere vrouwen worden op straat gezet.

Op Oxfam Novib’s duurzaamheidsranglijst kunnen supermarkten scoren op onder meer arbeidsrechten, zoals arbeidsomstandigheden, leefbaar loon en gelijke rechten voor vrouwen. Oxfams analyse maakt duidelijk dat het wel degelijk mogelijk is voor supermarkten om kleinschalige boeren en werknemers van de toeleveringsbedrijven van supermarkten een ​​eerlijk en beter inkomen te verschaffen, zonder dat dit meteen hogere prijzen voor consumenten betekent.

“Op onze internationale ranglijst scoren alle supermarkten slecht. Nederlandse supermarkten hebben de mond vol over duurzaamheid, maar daar zien wij bitter weinig van terug in hun beleid en praktijk,” zegt Karimi. "Doordat supermarkten leveranciers onder druk zetten, worden werknemers in ontwikkelingslanden uitgebuit. Supermarkten hebben de macht en invloed om hier verandering in te brengen. Want de consument moet er van uit kunnen gaan dat supermarkten hun zaken op orde hebben en je bij iedere supermarkt gerust boodschappen kunt doen."

In april 2018 onderzocht marktonderzoeksbureau Kien in opdracht van Oxfam Novib hoe Nederlanders hierover denken. Zo vinden 4 van de 5 Nederlanders dat bedrijven die actief zijn in Nederland en die gebruik maken van leveranciers uit ontwikkelingslanden, uitbuiting moeten tegengaan. Ook is 91% van de ondervraagden het eens met de stelling dat arbeiders van toeleveranciers in ontwikkelingslanden genoeg moeten verdienen om rond te komen.


'Duurzaam' groeit toch juist snel?
Het beeld dat Oxfam Novib oproept is duidelijk: supermarkten zijn klootzakken en houden het leed in de wereld niet alleen in stand maar vergroten het ook nog eens. Omdat niemand anders het doet, moeten zij daar wat aan doen.

De markt voor duurzame producten steeg maar liefst met 26% ten opzichte van 2015. Het aandeel duurzaam voedsel binnen de totale voedselbestedingen steeg van 8% in 2015 naar 10% in 2016
Wie de cijfers over de verduurzaming van het aanbod een beetje bijhoudt, vraagt zich toch vraag wat die extreem lage scores betekenen.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat consumenten bewuster en vaker als 'duurzaam' geldende producten kiezen. ABN Amro liet een onderzoek uitvoeren onder 1.400 consumenten en constateerde op basis daarvan dat 74% zijn productkeuze deels of zelfs volledig zou willen aanpassen aan duurzame normen. Die cijfers lijken aan te sluiten bij het onderzoek van Kien waar Oxfam Novib zich op baseert.

ABN Amro groef nog wat verder. De wens om duurzaam te consumeren speelt vooral een rol bij wat oudere consumenten. Jongere zeggen dat zij zich bewust zijn van het belang van duurzaamheid, maar 40% wil zijn leefstijl daar niet voor aanpassen. Volgens het onderzoek van de bank wordt de mate waarin jonge consumenten bereid zijn duurzamer in te kopen nadrukkelijk bepaald door het prijspeil; een prijsvoordeel geeft zelfs de doorslag.

Nu naar harde koopcijfers. Wageningen Universiteit constateerde afgelopen najaar dat consumenten in 2016 €3,8 miljard aan duurzame levensmiddelen uitgaven. De markt voor dergelijke producten steeg maar liefst met 26% ten opzichte van 2015. Het aandeel duurzaam voedsel binnen de totale voedselbestedingen steeg van 8% in 2015 naar 10% in 2016. Deze trend wordt bevestigd door de Monitor Keurmerken van marktonderzoeksbureau IRI die eerder deze maand uitkwam. Op basis van keurmerken berekende IRI een groei van 27% in 2017 ten opzichte van 2015.

We vroegen vertegenwoordigers van de in het rapport genoemde retailers om een reactie.

Supermarkten vinden dat ze al veel doen om hun aanbod te verduurzamen en tonen zich daarom teleurgesteld
Ze vinden dat ze al veel doen om hun aanbod te verduurzamen en tonen zich daarom teleurgesteld over Oxfam Novibs vernietigende beoordeling van hun inspanningen. Een woordvoerder zei niet te kunnen weten hoe het er in oorsprongslanden precies aan toegaat; omdat supermarktorganisaties niet kunnen garanderen wat daar gebeurt, zou Oxfam Novib hen zo laag scoren.

Supermarkten zeggen juist hard te werken aan de verduurzaming van hun aanbod. De door Wageningen geconstateerde verkoopcijfers ondersteunen dat beeld.

Supermarkten hanteren duurzaamheidslabels die hun goede gedrag moeten bewijzen. Helaas beloven die volgens critici te veel moois en goeds. Kijk bijvoorbeeld naar de kritiek op eerlijke handel en verantwoorde visvangst. Toch kiezen supers voor die 'eerlijke' en andere 'OK'-labels omdat ze de kostbare controle of het allemaal wel klopt, uitbesteden aan de organisaties achter die labels. Die worden bovendien in opdracht van de overheid aanbevolen door Milieucentraal.

Oxfam Novib lijkt te willen dat supermarkten van de wereld een dorp maken zodat de productie van voedsel verantwoord en geheel zelf gecontroleerd kan gebeuren. Het alternatief is nog meer certificerende labelaars en controle door NGO's als Oxfam op de sloddervossen (zelfs biologische certificeerder Skal maakt er een potje van, volgens NGO foodwatch) en regelrechte sjoemelaars in dat métier.

De druk op supers om ons nog sneller duurder te laten eten neemt toe. Oudere consumenten vinden dat geen probleem, weten we van ABN Amro
10% lijkt een 1
Wat doe je als supermarktdirectie als de wereld nog steeds zo'n dorp niet is waarin iedereen elkaar zelf in de gaten houdt?

Van NGO's en hun klanten moeten ze het maar wat regelen, maar er wel voor zorgen dat het klopt. De jongere generatie vindt dat dat kloppende aanbod eerder minder dan meer mag kosten. Aandeelhouders willen rendement zien, terwijl dat nieuwe aanbod veelal duurder is.

Vandaag kost deze ingewikkelde situatie in ieder geval een flinke deuk in het imago, terwijl Wageningen nou juist meldde dat het zo lekker opschiet met de groei van onze duurzame boodschappen.

Opvallend overigens: als het aandeel duurzame producten in de supermarkt nu zo'n 10% is dan correspondeert dat met de 1 die PLUS scoort op de schaal van 1 tot 10. Daar juichten de kranten over dat het zo goed gaat dat de biologische winkels hun functie dreigen te verliezen. Vandaag leggen ze de supers vast weer eens over de knie. De druk op supers om ons nog sneller duurder te laten eten neemt toe. Oudere consumenten vinden dat geen probleem, weten we van ABN Amro.
Dit artikel afdrukken