Lees ook
Naarmate de wereldbevolking ouder wordt, neemt de angst toe voor ouderdomsziekten zoals dementie. De ziekte verandert iemands persoonlijkheid compleet.

Maar die angst lijkt ongegrond. Ondanks de vergrijzing blijkt het voorkomen van en de sterfte door dementie flink te zijn afgenomen in de afgelopen 25 jaar. In Europa en de Verenigde Staten daalde tussen 1988 en 2015 de prevalentie - het aantal gevallen van dementie - met 13% per decennium. Dat bleek uit een internationaal onderzoekscohort van zo’n 50.000 65-plussers uit zes verschillende landen. Het onderzoek verscheen in 2020 in het vakblad Neurology met analyses door onderzoekers uit Nederland, Frankrijk, Engeland, Zweden en de Verenigde Staten. In Japan
Het aantal gevallen blijft groeien, maar in een veel langzamer tempo
doet zich dezelfde trend voor, een opvallende ontwikkeling in een van ’s werelds meest vergrijsde populaties. Dit betekent overigens niet dat dementie verdwijnt uit de samenleving. Het aantal gevallen blijft groeien, maar in een veel langzamer tempo.

Volgens Alzheimer Nederland hebben 290.000 mensen in ons land dementie. Naar verwachting zal dit in de toekomst stijgen naar meer dan een half miljoen. De ziekte beïnvloedt iemands dagelijkse handelingen, zoals aankleden, koken en de weg vinden. Daardoor is de impact op het leven van mensen met dementie en hun naasten groot. Hoe ouder je bent, hoe groter de kans op het krijgen van dementie. De gemiddelde leeftijd om dementie te ontwikkelen ligt op 84 jaar. De meest voorkomende vormen van dementie zijn Alzheimer en vasculaire dementie.

Onverwachte verrassing
Gezien het feit dat we steeds ouder worden is de dalende trend van deze ouderdomsziekte onverwacht. De vraag is wat achter deze trend schuilgaat en of die vol te houden is.

Gezond hart, gezond brein
Een mogelijke verklaring voor de dalende trend in dementiecijfers opperen verschillende onderzoekers, onder wie Harvard-hoogleraar Albert Hofman, is de verbetering in vaatgezondheid. In de jaren ’60 en ’70 besteedden overheden en gezondheidsorganisaties veel aandacht aan het voorkomen van hart- en vaatziekten. Denk aan de anti-vet campagnes van Becel en het Voedingscentrum. Ook lag de focus op overgewicht. Het tegengaan van hart- en vaatziekten helpt tegen zowel vasculaire dementie als Alzheimer. Een betere bloedtoevoer van en naar het hart voorkomt de ophoping van de eiwitten tau en amyloïde beta, die verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen van Alzheimer.

Ook een hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte zijn risicofactoren voor dementie. Een derde van de Europeanen en Amerikanen gebruikt daartegen medicijnen. Dit vergroot de veerkracht tegen de oorzaken van dementie. Wat goed is voor je hart, is ook goed voor je brein. Het resultaat: minder kans op het krijgen van dementie of het uitstellen ervan.

Zelfs als we geen grip hebben op het voorkomen van hart- en vaatziekten zijn er manieren om de breingezondheid te stimuleren
Het brein uitdagen
Zelfs als we geen grip hebben op het voorkomen van hart- en vaatziekten zijn er manieren om de breingezondheid te stimuleren. Dat is helemaal niet zo moeilijk. Het geheim zit in het uitdagen van ons brein, bijvoorbeeld door lezen, sporten, muziek luisteren, een taal leren of puzzelen. Die cognitieve uitdaging kan fysiek of mentaal zijn, maar ook gezond eten en voldoende slaap helpen om hersenveroudering tegen te gaan. Hersenverbindingen versterken en verbeteren je geheugen.

Sociale contacten en activiteiten zijn ook aspecten van mentale uitdaging. Tijd doorbrengen met familie en vrienden dient als het ware als een cognitieve reserve. Andersom is depressie een risicofactor van dementie.

Een toekomst zonder dementie
De hoop groeit dat de neerwaartse dementie-trend zich wereldwijd zal voortzetten naar een toekomst zonder dementie. In de Financial Times benadrukken onderzoekers de noodzaak van verder onderzoek en vooral financiering daarvan. Dat blijft lastig voor uitgebreide populatiestudies zoals de hierboven genoemde. Een groot gedeelte van de beschikbare financiering gaat naar geneesmiddelenonderzoek. Het ontdekken van hét wondermiddel tegen dementie kan immers goud waard blijken. Kijk maar naar diabetesmedicijn Ozempic dat ‘gekaapt’ wordt als afslankmiddel.

40% van de dementiegevallen met preventieve maatregelen te voorkomen is
De zoektocht naar nieuwe geneesmiddelen sluit overigens niet altijd aan bij de beoogde patiëntengroep. In de meeste geneesmiddelenonderzoeken ligt de leeftijd van proefpersonen nogal eens lager dan de gemiddelde leeftijd waarop dementie ontwikkelt. Ook de verschillende vormen van dementie die worden onderzocht zijn niet altijd representatief.

Lange weg
Op dit moment is de dalende dementie-trend alleen in rijke ontwikkelingslanden te zien waar aandacht is voor een gezonde leefstijl. Tegelijkertijd is het nog maar de vraag of in de toekomst de dalende trend zal standhouden, gezien de opkomst van een sedentaire leefstijl, obesitas en diabetes. De aanhoudende inflatie waardoor mensen in geldnood komen om gezonde voedingsproducten te kopen helpt ook niet mee.

Toch hoeven we dementie niet langer als onvermijdelijk te beschouwen. De combinatie van preventie en nieuwe medicijnen kan de toekomst van dementie veranderen. Uit een onderzoek in The Lancet blijkt dat 40% van de dementiegevallen met preventieve maatregelen te voorkomen is. Het risico op dementie zou te verkleinen zijn door gezondheid te verbeteren op middelbare leeftijd. Hoogleraar Neurologie aan University College Londen Jonathan Schott zegt in de Financial Times dat dat in de westerse wereld zijn vruchten al heeft afgeworpen. De ontnuchterende keerzijde daarvan is dat er in deze landen weinig ruimte overblijft voor verbetering, in tegenstelling tot landen met lage en middeninkomens. Er is nog altijd een lange weg te gaan.
Dit artikel afdrukken