Lees ook
Sinds mei 2019 leeft ons land in shock. Er mag geen stikstof meer bij. Het onwettig verklaren van de PAS (Programma Aanpak Stikstof) is bij de bestuurders en projectontwikkelaars keihard aangekomen. We zitten in een stikstofcrisis. Een crisis die heel goed zou kunnen uitpakken voor onze natuur, voor onze gezondheid en bovendien op het ideale moment komt.

Wat gaat het worden? Het probleem ontkennen? Pappen en nathouden?
Er is geen wettelijk geaccepteerde, bureaucratische lasten-luwe, methode meer om toestemming te verlenen voor economische activiteiten die stikstof als bijwerking veroorzaken. Dit betekent een bestuurlijke nachtmerrie van mythische proporties. Het betreft honderden zaken die nu bij de Raad van State en lagere rechtbanken voorliggen, en potentieel 18.000 zaken. Dit moet worden opgelost en wel zo snel mogelijk.

Wat gaat het worden? Het probleem ontkennen? Pappen en nathouden? Of een werkelijk duurzame structurele oplossing door te kiezen voor investeringen in een stikstofarmere economie? Mijn stelling is dat de keuzes die nu gemaakt gaan worden om de stikstofcrisis aan te pakken belangrijker zullen blijken voor de welvaart en levenskwaliteit van ons land dan de Brexit, de handelsoorlog tussen de USA en China, en de korting op de pensioenen tezamen.

Veel te winnen
We hebben veel te winnen. De stikstofproblematiek gaat niet alleen over het beschermen van Natura 2000 gebieden. Het gaat net zo goed over onze gezondheid. Luchtvervuiling in Nederland veroorzaakt 11.000 doden per jaar (RIVM) en gemiddeld negen maanden ziekte per persoon. De jaarlijkse gezondheids- en natuurschade bedraagt minimaal €13 miljard (PBL). De totale milieuschade van luchtvervuiling is door het PBL in 2018 zelfs berekend als €31 miljard per jaar; Het gaat daarbij om directe schade aan gezondheid van de mens, schade door klimaatverandering, schade aan de landbouw en natuur, en schade aan gebouwen. In Nederland zijn de stikstofconcentraties in de lucht het hoogst (KNMI, 2019) en ook zijn wij Europees kampioen stikstof depositie met 1655 mol/ha en dat is gemiddeld te hoog voor onze Natura 2000 gebieden. De landbouwsector is de belangrijkste bron en veroorzaakt 42% van de stikstof depositie en ongeveer €7 miljard maatschappelijke schade per jaar.

Ambitieuze doelen stellen
Het moment voor een nieuwe integrale aanpak lijkt uitstekend. De rente op staatsleningen is negatief. Geld (budgetruimte op ministerieel niveau) hoeft voor het eerst in decennia geen probleem te zijn zolang het geld gebruikt wordt voor eenmalige projectfinanciering en niet voor structurele verhoging van overheidsuitgaven.
Laten we daarbij ambitieuze, haalbare doelen stellen:
Doel 1: Over vijf jaar is het aantal doden en de ziektelast veroorzaakt door luchtvervuiling gehalveerd;
Doel 2: Over 10 jaar wordt de kritische vermestende stikstofdepositiewaarde (KDW) in 90% van de Natura 2000-gebieden niet meer overschreden.

Wat zou dit kosten en kunnen we ons dit veroorloven? De staatsschuld bedraagt op 11 september €396 miljard. Dat is ongeveer 53% van ons GDP. Dat betekent dat we € 50 miljard ruimte hebben binnen de EU-begrotingskaders. Dit is voldoende om de transitie maatregelen te nemen die nodig zijn voor de transformatie naar een stikstof-armere economie.

Breek het open. Durf. Gebruik uw visie en verstand. Maak Nederland schoner, gezonder en mooier
Begin met een projectfonds van €50 miljard voor de komende vijf jaar. Gebruik €25 miljard voor de transities in de landbouwsector en gebruik €25 miljard voor de transities in vervoer en verkeer sector, energiesector en woningbouw sector.

Om de vergunningencrisis op te heffen, zal op heel korte termijn iets moeten gebeuren om de NOx en ammoniakuitstoot te verminderen. Verlaging van de maximumsnelheden is natuurlijk onpopulair maar is misschien de enige manier om onmiddellijk het gewenste effect te realiseren.

Opkoopregeling boeren nuttig
Verder kan het nuttig zijn de opkoopregeling voor boeren die willen stoppen uit te breiden. Andere maatregelen om het mestoverschot te verminderen en de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren, zullen hun volle effect pas over vijf tot tien jaar hebben

Tot slot mijn oproep aan Premier Rutte en het Kabinet. Maak gebruik van de negatieve rente op staatsobligaties. Creëer een fonds om projecten uit te voeren die goed zijn voor Nederland, maar die u nu nog vooruit schuift omdat ze niet passen binnen het regeerakkoord en de financiële afspraken. Breek het open. Durf. Gebruik uw visie en verstand. Maak Nederland schoner, gezonder en mooier.

Begin juli organiseerden Foodlog en de provinciale organisaties Natuur en Milieu Gelderland en Overijssel een richtinggevend debat over het weggevallen Programma Aanpak Stikstof (PAS). Aan het debat namen deel wethouder Evelien Vreugdenhil van de gemeente Ede, Wim van Opbergen (Stichting Behoud de Peel), Johan Vollenbroek (MOB), Lambert Polinder (Agrifirm Exlan), Matthijs Nijboer (Natuur en Milieu Overijssel) en Paul Bodden (Hekkelman Advocaten, Nijmegen).


deel II en een verslag van de bijeenkomst door Jan Braakman zijn hier te vinden

Het gesprek leidde tot de conclusie dat Nederland moet kiezen: wil het zijn Natura 2000 afspraken nakomen of wil ons land daar - deels - aan ontsnappen met een - juridisch gezien mogelijk - beroep op ontsnapping via de zogeheten ADC-toets? Als Nederland duidelijk kiest voor natuur, moet het dat integraal doen. Daar zou vervolgens de toepassing van de Omgevingswet een belangrijke rol in moeten spelen.

Indien Nederland een maatschappelijk belang groter vindt dan de gestelde natuurdoelen, dan kan ons land die ontsnappingsroute inroepen. Dat betekent echter wel dat daar een politiek besluit voor nodig is. Jurist Paul Bodden maakte daarom duidelijk dat Nederland voor een politieke keuze staat en dat bestaande wetten en regels afdoende zijn om juridische conflicten over natuurvergunningen te kunnen beslechten nadat er eindelijk duidelijke politieke besluiten zijn genomen. Hij raadde nadrukkelijk af om politieke keuzen in nieuwe wet- en regelgeving te verstoppen.

Maakt ons land geen politieke keuze, dan lopen de activiteiten van ondernemers en burgers het risico steeds weer opnieuw op slot te worden gezet door juridische protesten op allerlei fronten. Experts kunnen zo'n keuze niet maken omdat het primaat daarvoor aan het parlement, c.q. de provinciale en lokale politiek toekomt.

Mogelijk komt volgende week het advies van de experts van de Commissie Remkes al naar buiten. Logisch gezien, zou daar in moeten staan dat ons land een duidelijke politieke keuze moet maken, dat - zoals ook Wim van Opbergen van werkgroep De Peel en Johan Vollenbroek van MOB benadrukken (naar de redactie van dit blad) - woningbouwprojecten ontziet. De maximumsnelheid op onze autowegen en stikstof emitterende energieopwekking behoren met name wat MOB betreft tot de integrale keuzen die wel degelijk gemaakt moeten worden. Vollenbroek zegt over snelheidsbeperking: "wil je met 130 snel thuis zijn of gun je iemand een woning; dat is van 2-en één."

Afgelopen week stelde stikstofdeskundige Jan Willem Erisman voor, alle sectoren die verantwoordelijk zijn voor stikstofuitstoot in procentueel gelijke mate hun emissies gefaseerd te laten verminderen.
Dit artikel afdrukken