7 min
De opmars van de specialty coffee is niet meer bij te houden, ook niet door de wetenschap. Koffie is gezond verklaard door de hoogste instanties. Het is misschien wel de belangrijkste dagelijkse leverancier van antioxidanten, omdat we zo weinig groente en fruit eten. Maar hebben we niet geleerd dat veel koffie drinken slecht was? En wat doet melk eigenlijk met de koffiemoleculen?
“Doe nooit koude melk in hete koffie. Nooit. We kunnen dit echt niet genoeg benadrukken. Het verpest de smaak van de koffie, smoort de subtielere flavours van je brouwsel en verpest eerlijk gezegd wat een heerlijk kopje koffie zou moeten zijn.”
Dat adviseert de website ‘Milk & Coffee: How to do it right’. Het is een van de vele, vele online-uitingen van koffie-enthousiastelingen en ethische koffiemerkjes. De artisanale microkoffiebranderijen schieten als paddenstoelen uit de grond, coffeeshops verkopen weer koffie in alle soorten en maten.
Starbucks begon in een schuurtje in Seattle (zelf gezien destijds). Het is inmiddels de grootste keten van koffietentjes ter wereld en loopt heel listig binnen door aan de franchises gebruiksrechten voor de recepten te berekenen over de vele koffievarianten. Die royalty’s zijn vrijwel onbelast in Nederland-Belastingparadijs, waar Starbucks fiscaal zetelt.
De menulijst van Starbucks werd het voorbeeld voor alle koffieketens die volgden. Niet zomaar drie soorten koffie met een koekje, maar ruime keuze uit toetje-achtige concocties met shotjes espresso, siropen en melkschuim, en een vitrine vol baksels.
“West krijgt er weer een koffiezaak bij,” kopte De Westkrant, de leuke online buurtkrant van Amsterdam-West. Wakuli heet de nieuwe onderneming, die ook pakken koffie thuisbezorgt, “lichter geroosterd om alle spannende smaken te versterken”, maar dan in het Engels natuurlijk. “Iets verderop, richting de Kinkerstraat, klotst de koffie ook tegen de plinten,” aldus De Westkrant. Weg zijn de ijzerwarenwinkel, de slager, de groenteboer, gelukkig is er nog één viswinkel.
Specialty coffee is duidelijk al een tijd hot. En dan hebben we het nog niet eens over de Nescafécupjesmanie en de nieuwe futuristische koffieautomaten met beeldschermen. Het dagelijkse bakkie heeft een enorme luxueuze upgrade meegemaakt in de afgelopen jaren. Op de koop toe blijkt koffie ook nog eens gezond te zijn.
Maar het was toch algemene wijsheid dat je niet te veel koffie moest drinken? Door te veel cafeïne (of coffeïne, caffeïne) te nuttigen krijg je hartkloppingen en hoge bloeddruk, dat merk je als je een paar koppen sterke koffie drinkt. Dat kan niet goed zijn. Caffeïne, “dat is een vergiftige stof,” aldus Wat wij allen van de huishouding moeten weten, een ‘leerboekje voor landbouwhuishoudscholen en huishoudscholen’ uit 1938. “Het voortdurend zeer hoge gebruik van koffie kan voor bepaalde personen wel nadelig zijn,” lezen we in De voeding van elke dag (De Wijn en Van Staveren) uit 1986. Het kan leiden tot “hogere bloedsuikerwaarden en ook hogere vetzurenspiegels”. Dat soort voorlichting blijft hangen.
In 1995 publiceerden onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam, onder wie Martijn Katan en Rob Urgert (die later bekendheid kreeg als cabaretier), een gedetailleerd onderzoek naar de stoffen cafestol en kahweol die in koffiebonen voorkomen. De uitkomst was dat deze zogeheten diterpenen het cholesterol in het bloed verhoogden en daarmee het risico op atherosclerose (aderverkalking) vergrootten.
Risicofactor
Het onderzoek wordt nog geregeld geciteerd en komt ook terug in de huidige Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad. Het advies is: “Vervang ongefilterde door gefilterde koffie.” Commissies van de Gezondheidsraad evalueren alle onderzoek en waarderen de kwaliteit van het bewijs. Over koffie en cholesterol bestond geen twijfel: ”De commissie concludeert dat overtuigend is aangetoond op basis van RCT’s dat ongefilterde koffie het LDL-cholesterol verhoogt, wat een causale risicofactor is voor coronaire hartziekten.”
In 1990 werd door wereldberoemde deskundigen als Eric B. Rimm, Walter Willett en Meir Stampfer echter al beweerd: “[Onze] bevindingen ondersteunen niet de hypothese dat koffie- of cafeïneconsumptie het risico op coronaire hartziekten of beroerte verhoogt.”
Maar ja, dat was epidemiologisch onderzoek, en geen RCT’s. In de zin die volgt in het hierboven genoemde advies van de Gezondheidsraad staat: “Het gebruik van koffie hangt in cohortonderzoek samen met een lager risico op coronaire hartziekten, beroerte en diabetes. De cohortonderzoeken betroffen overwegend gefilterde koffie.” Het goeie ouwe Melittafilter (een 17e -eeuwse Franse uitvinding) zou ons dus moeten vrijwaren van een cardiovasculaire aandoening door koffiedrinken. Ook koffiepads zijn gefilterd. Van koffiecupjes is het onduidelijk. Koffie uit de espressomachine, de doordrukcafetière of het mokapotje is niet gefilterd.
Acrylamide
In 1991 kreeg koffie nog een douw toen de World Health Organisation koffie op de lijst van ‘mogelijk carcinogene’ stoffen plaatste. Koffie bevat dan weliswaar veel antioxidanten, die mogelijk ook preventief werken tegen kanker, maar door het branden wordt acrylamide gevormd. Zoals bij elk ander proces van bakken, frituren, roosteren etc. acrylamide gevormd wordt, als aminozuren en suikers door de hitte versmelten tot nieuwe moleculen.
Die zijn inderdaad kankerverwekkend voor muizen. En (dus) voor de mens ook, alleen dat kon met een experiment nooit hard worden aangetoond (zou onethisch zijn). Het Voedingscentrum legt niet echt bevredigend uit waarom geen duidelijke normen voor acrylamide gesteld kunnen worden en waarom we het moeten doen met een algemene waarschuwing. Eet er zo min mogelijk van. Echt?
Rechtszaak
Pas in 2016 voerde de WHO koffie van de zwarte lijst af. Een onderzoekscommissie spitte meer dan duizend studies door en concludeerde dat er geen verband te leggen is tussen koffieconsumptie en welke vorm van kanker ook. Het werd zo geformuleerd: “Het drinken van koffie [kan] niet als kankerverwekkend voor de mens […] worden aangemerkt.”
In 2018 besliste een rechter in Californië in een rechtszaak tegen Starbucks niettemin dat op alle koffiebekers een waarschuwing moest komen. In 2019 werd dat weer teruggedraaid door een andere rechter: het bewijs tegen acrylamide in koffie was te zwak. Lekker duidelijk voor de consument. Wat namelijk ook meespeelt bij de vorming van acrylamide is de mate van branden. Na twee minuten verdwijnt de meeste acrylamide uit het proces en medium geroosterde bonen worden drie minuten verhit.
De cafeïne doet, in tegenstelling tot wat vaak verondersteld wordt, weinig goed of kwaad. Immers, decaf-koffie waaruit de cafeïne verwijderd is blijkt net zo bioactief te zijn als gewone koffie. Koffie is een rijke bron van polyfenolen, plantaardige stoffen waarvan er duizenden bestaan, vele daarvan met antioxidante eigenschappen. Onderzoekers vergelijken de voordelen van koffie met die van groente, waar we allemaal te weinig van eten. De inname van drie tot vijf standaard kopjes koffie per dag wordt in verband gebracht met een verminderd risico op verschillende chronische ziekten.
In tegenstelling tot wat we in Nederland moesten geloven, is in de loop van de geschiedenis door een berg onderzoek naar alle aspecten een overwegend positieve waardering van koffie gegroeid. Tegenwoordig lijken koffie en gezondheid dichter bij elkaar te staan dan ooit.
Cafeïne is het meest gebruikte (psycho)stimulerende middel. Het geeft niet alleen een lekkere opkikker, maar verbetert ook de prestaties van (duur)sporters. Daar schreef The New York Times recent over: “Bij correct gebruik kan cafeïne u helpen meer te tillen, sneller te rennen en verder te fietsen.” Cafeïne maakt calciumionen vrij, waardoor de spieren krachtiger samentrekken.
Hóe koffie gezond is, is ook voor een deel ontrafeld. Zoals andere fytochemicaliën zetten de polyfenolen bepaalde genen aan tot het beschermen van cellen, het opruimen van afvalstoffen en produceren van enzymen. “Wij concluderen dat koffie dezelfde wegen van gezondheidseffecten bewandelt als andere groenten en fruit. Koffiebonen kunnen worden beschouwd als gezond plantaardig voedsel en een belangrijke leverancier van fytochemicaliën uit de voeding,” aldus Duitse onderzoekers in 2020.
Een belangrijk bestanddeel in koffiebonen is ook het zeer bioactieve chlorogeenzuur (waar geen chloor in zit overigens). Dat beperkt de glucose-afgifte in het bloed en kan daardoor remmend werken op de ontwikkeling van diabetes type 2.
Artisanaal
Het meeste onderzoek richt zich op zwarte koffie, zonder suiker, melk, room, karamelsaus of andere topping. Er wordt gewerkt met gestandaardiseerde porties, want in een kop filterkoffie zitten weer andere, en meer of minder, bestanddelen dan in een espressootje. Bovendien is de intensiteit van branden ook van invloed op de samenstelling, net als uiteraard de soort bonen.
De samenstelling van de koffie kan per artisanaal branderijtje en koffieketen verschillen. De Britse consumentenorganisatie Which? deed een onderzoek onder populaire koffieketens in Londen en vond heel grote verschillen in sterkte van de normale cappucino’s. In die van de keten Costa zat vijf keer zoveel als in die van Starbucks, 325 mg respectievelijk 66 mg.
Dat vestigt de aandacht op een olifantje in de kamer. Hoeveel cafeïne, hoeveel van de gezonde polyfenolen zit er in uw kopje ochtendkoffie? Geen flauw idee, toch? Als je koffie beschouwt als een voedingssupplement, of op zijn minst als een vast onderdeel van een gezond voedingspatroon, dan zou je toch op zijn minst moeten weten hoeveel je dagelijks binnenkrijgt om in ieder geval de illusie te hebben dat je goed bezig bent? Hoe kan ieder voor zich die inschatting maken? Dan moeten we eerst weten hoe het zit met de doses van cafeïne, polyfenolen, cafestol en kawheol, en acrylamide.
Toevoegen van melk heeft een neutraliserend effect op koffie, in ieder geval op de werking van cafeïne. Vandaar dat koffie met melk vaak slap smaakt. Klopt dat? Heeft melk een nadelig effect op de bioactiviteit van cafeïne en andere bestanddelen? Neemt het lichaam de polyfenolen niet of minder op door die plens melk? Nee, daar is geen bewijs voor. Koffie met melk is net zo goed als zwarte koffie. En koffie met suiker is ook net zo goed, behalve dat het suiker bevat. Maar of die paar lepeltjes suiker per dag nou zoveel kwaad kunnen.
De bevestiging van het neutrale effect op de bioactiviteit van het toevoegen van melk komt van een Zweeds onderzoek. Maar er is meer. Koffie met melk krijgt misschien wel bijzondere anti-inflammatoire eigenschappen, als je de publiciteit rond het onderzoek mag geloven. “Onderzoekers zeggen dat de combinatie van polyfenolen en eiwitten de ontstekingsremmende eigenschappen in immuuncellen verdubbelt,” aldus een persbericht over het onderzoek.
In het onderzoek zelf komt koffie slechts zijdelings aan bod. Het artikel in het vakblad Food Chemistry beschrijft een bijzonder fenomeen: de spontane vorming van zogenoemde adducten tussen polyfenolen en eiwitten in allerlei soorten voeding. Hier komt weer het toverbegrip ‘voedingsmatrix’ om de hoek kijken. Adducten zijn sterke, covalente bindingen tussen moleculen, die enkele elektronen delen en zo nieuwe moleculen vormen, die heel andere (antioxidante) eigenschappen kunnen hebben dan de moleculen waaruit ze gevormd zijn.
Is er zoiets als een koffie-met-een-wolkje-melk-matrix, waardoor ook de flat white, de latte en de frappucino levensverlengende versnaperingen zijn? Daar lijkt het wel op. Althans, in het laboratorium. In de conclusie van dit biochemische onderzoek wordt met geen woord gerept over koffie met melk. Laat staan hoeveel shotjes je bij hoeveel opgeschuimde melk moet doen voor een optimaal effect.
Als het maar geen koude melk is.
Dit artikel afdrukken
Dat adviseert de website ‘Milk & Coffee: How to do it right’. Het is een van de vele, vele online-uitingen van koffie-enthousiastelingen en ethische koffiemerkjes. De artisanale microkoffiebranderijen schieten als paddenstoelen uit de grond, coffeeshops verkopen weer koffie in alle soorten en maten.
Starbucks begon in een schuurtje in Seattle (zelf gezien destijds). Het is inmiddels de grootste keten van koffietentjes ter wereld en loopt heel listig binnen door aan de franchises gebruiksrechten voor de recepten te berekenen over de vele koffievarianten. Die royalty’s zijn vrijwel onbelast in Nederland-Belastingparadijs, waar Starbucks fiscaal zetelt.
De menulijst van Starbucks werd het voorbeeld voor alle koffieketens die volgden. Niet zomaar drie soorten koffie met een koekje, maar ruime keuze uit toetje-achtige concocties met shotjes espresso, siropen en melkschuim, en een vitrine vol baksels.
“West krijgt er weer een koffiezaak bij,” kopte De Westkrant, de leuke online buurtkrant van Amsterdam-West. Wakuli heet de nieuwe onderneming, die ook pakken koffie thuisbezorgt, “lichter geroosterd om alle spannende smaken te versterken”, maar dan in het Engels natuurlijk. “Iets verderop, richting de Kinkerstraat, klotst de koffie ook tegen de plinten,” aldus De Westkrant. Weg zijn de ijzerwarenwinkel, de slager, de groenteboer, gelukkig is er nog één viswinkel.
Specialty coffee is duidelijk al een tijd hot. En dan hebben we het nog niet eens over de Nescafécupjesmanie en de nieuwe futuristische koffieautomaten met beeldschermen. Het dagelijkse bakkie heeft een enorme luxueuze upgrade meegemaakt in de afgelopen jaren. Op de koop toe blijkt koffie ook nog eens gezond te zijn.
Het dagelijkse bakkie heeft een enorme luxueuze upgrade meegemaakt in de afgelopen jaren. Op de koop toe blijkt koffie ook nog eens gezond te zijnHartkloppingen
Maar het was toch algemene wijsheid dat je niet te veel koffie moest drinken? Door te veel cafeïne (of coffeïne, caffeïne) te nuttigen krijg je hartkloppingen en hoge bloeddruk, dat merk je als je een paar koppen sterke koffie drinkt. Dat kan niet goed zijn. Caffeïne, “dat is een vergiftige stof,” aldus Wat wij allen van de huishouding moeten weten, een ‘leerboekje voor landbouwhuishoudscholen en huishoudscholen’ uit 1938. “Het voortdurend zeer hoge gebruik van koffie kan voor bepaalde personen wel nadelig zijn,” lezen we in De voeding van elke dag (De Wijn en Van Staveren) uit 1986. Het kan leiden tot “hogere bloedsuikerwaarden en ook hogere vetzurenspiegels”. Dat soort voorlichting blijft hangen.
In 1995 publiceerden onderzoekers van de Vrije Universiteit in Amsterdam, onder wie Martijn Katan en Rob Urgert (die later bekendheid kreeg als cabaretier), een gedetailleerd onderzoek naar de stoffen cafestol en kahweol die in koffiebonen voorkomen. De uitkomst was dat deze zogeheten diterpenen het cholesterol in het bloed verhoogden en daarmee het risico op atherosclerose (aderverkalking) vergrootten.
Risicofactor
Het onderzoek wordt nog geregeld geciteerd en komt ook terug in de huidige Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad. Het advies is: “Vervang ongefilterde door gefilterde koffie.” Commissies van de Gezondheidsraad evalueren alle onderzoek en waarderen de kwaliteit van het bewijs. Over koffie en cholesterol bestond geen twijfel: ”De commissie concludeert dat overtuigend is aangetoond op basis van RCT’s dat ongefilterde koffie het LDL-cholesterol verhoogt, wat een causale risicofactor is voor coronaire hartziekten.”
In 1990 werd door wereldberoemde deskundigen als Eric B. Rimm, Walter Willett en Meir Stampfer echter al beweerd: “[Onze] bevindingen ondersteunen niet de hypothese dat koffie- of cafeïneconsumptie het risico op coronaire hartziekten of beroerte verhoogt.”
Maar ja, dat was epidemiologisch onderzoek, en geen RCT’s. In de zin die volgt in het hierboven genoemde advies van de Gezondheidsraad staat: “Het gebruik van koffie hangt in cohortonderzoek samen met een lager risico op coronaire hartziekten, beroerte en diabetes. De cohortonderzoeken betroffen overwegend gefilterde koffie.” Het goeie ouwe Melittafilter (een 17e -eeuwse Franse uitvinding) zou ons dus moeten vrijwaren van een cardiovasculaire aandoening door koffiedrinken. Ook koffiepads zijn gefilterd. Van koffiecupjes is het onduidelijk. Koffie uit de espressomachine, de doordrukcafetière of het mokapotje is niet gefilterd.
Acrylamide
In 1991 kreeg koffie nog een douw toen de World Health Organisation koffie op de lijst van ‘mogelijk carcinogene’ stoffen plaatste. Koffie bevat dan weliswaar veel antioxidanten, die mogelijk ook preventief werken tegen kanker, maar door het branden wordt acrylamide gevormd. Zoals bij elk ander proces van bakken, frituren, roosteren etc. acrylamide gevormd wordt, als aminozuren en suikers door de hitte versmelten tot nieuwe moleculen.
Die zijn inderdaad kankerverwekkend voor muizen. En (dus) voor de mens ook, alleen dat kon met een experiment nooit hard worden aangetoond (zou onethisch zijn). Het Voedingscentrum legt niet echt bevredigend uit waarom geen duidelijke normen voor acrylamide gesteld kunnen worden en waarom we het moeten doen met een algemene waarschuwing. Eet er zo min mogelijk van. Echt?
Rechtszaak
Pas in 2016 voerde de WHO koffie van de zwarte lijst af. Een onderzoekscommissie spitte meer dan duizend studies door en concludeerde dat er geen verband te leggen is tussen koffieconsumptie en welke vorm van kanker ook. Het werd zo geformuleerd: “Het drinken van koffie [kan] niet als kankerverwekkend voor de mens […] worden aangemerkt.”
In 2018 besliste een rechter in Californië in een rechtszaak tegen Starbucks niettemin dat op alle koffiebekers een waarschuwing moest komen. In 2019 werd dat weer teruggedraaid door een andere rechter: het bewijs tegen acrylamide in koffie was te zwak. Lekker duidelijk voor de consument. Wat namelijk ook meespeelt bij de vorming van acrylamide is de mate van branden. Na twee minuten verdwijnt de meeste acrylamide uit het proces en medium geroosterde bonen worden drie minuten verhit.
De cafeïne doet, in tegenstelling tot wat vaak verondersteld wordt, weinig goed of kwaadWaardering
De cafeïne doet, in tegenstelling tot wat vaak verondersteld wordt, weinig goed of kwaad. Immers, decaf-koffie waaruit de cafeïne verwijderd is blijkt net zo bioactief te zijn als gewone koffie. Koffie is een rijke bron van polyfenolen, plantaardige stoffen waarvan er duizenden bestaan, vele daarvan met antioxidante eigenschappen. Onderzoekers vergelijken de voordelen van koffie met die van groente, waar we allemaal te weinig van eten. De inname van drie tot vijf standaard kopjes koffie per dag wordt in verband gebracht met een verminderd risico op verschillende chronische ziekten.
In tegenstelling tot wat we in Nederland moesten geloven, is in de loop van de geschiedenis door een berg onderzoek naar alle aspecten een overwegend positieve waardering van koffie gegroeid. Tegenwoordig lijken koffie en gezondheid dichter bij elkaar te staan dan ooit.
Cafeïne is het meest gebruikte (psycho)stimulerende middel. Het geeft niet alleen een lekkere opkikker, maar verbetert ook de prestaties van (duur)sporters. Daar schreef The New York Times recent over: “Bij correct gebruik kan cafeïne u helpen meer te tillen, sneller te rennen en verder te fietsen.” Cafeïne maakt calciumionen vrij, waardoor de spieren krachtiger samentrekken.
Hóe koffie gezond is, is ook voor een deel ontrafeld. Zoals andere fytochemicaliën zetten de polyfenolen bepaalde genen aan tot het beschermen van cellen, het opruimen van afvalstoffen en produceren van enzymen. “Wij concluderen dat koffie dezelfde wegen van gezondheidseffecten bewandelt als andere groenten en fruit. Koffiebonen kunnen worden beschouwd als gezond plantaardig voedsel en een belangrijke leverancier van fytochemicaliën uit de voeding,” aldus Duitse onderzoekers in 2020.
Een belangrijk bestanddeel in koffiebonen is ook het zeer bioactieve chlorogeenzuur (waar geen chloor in zit overigens). Dat beperkt de glucose-afgifte in het bloed en kan daardoor remmend werken op de ontwikkeling van diabetes type 2.
Artisanaal
Het meeste onderzoek richt zich op zwarte koffie, zonder suiker, melk, room, karamelsaus of andere topping. Er wordt gewerkt met gestandaardiseerde porties, want in een kop filterkoffie zitten weer andere, en meer of minder, bestanddelen dan in een espressootje. Bovendien is de intensiteit van branden ook van invloed op de samenstelling, net als uiteraard de soort bonen.
De samenstelling van de koffie kan per artisanaal branderijtje en koffieketen verschillen. De Britse consumentenorganisatie Which? deed een onderzoek onder populaire koffieketens in Londen en vond heel grote verschillen in sterkte van de normale cappucino’s. In die van de keten Costa zat vijf keer zoveel als in die van Starbucks, 325 mg respectievelijk 66 mg.
Dat vestigt de aandacht op een olifantje in de kamer. Hoeveel cafeïne, hoeveel van de gezonde polyfenolen zit er in uw kopje ochtendkoffie? Geen flauw idee, toch? Als je koffie beschouwt als een voedingssupplement, of op zijn minst als een vast onderdeel van een gezond voedingspatroon, dan zou je toch op zijn minst moeten weten hoeveel je dagelijks binnenkrijgt om in ieder geval de illusie te hebben dat je goed bezig bent? Hoe kan ieder voor zich die inschatting maken? Dan moeten we eerst weten hoe het zit met de doses van cafeïne, polyfenolen, cafestol en kawheol, en acrylamide.
Is er zoiets als een koffie-met-een-wolkje-melk-matrix, waardoor ook de 'flat white', de 'latte' en de 'frappucino' levensverlengende versnaperingen zijn?Bioactiviteit
Toevoegen van melk heeft een neutraliserend effect op koffie, in ieder geval op de werking van cafeïne. Vandaar dat koffie met melk vaak slap smaakt. Klopt dat? Heeft melk een nadelig effect op de bioactiviteit van cafeïne en andere bestanddelen? Neemt het lichaam de polyfenolen niet of minder op door die plens melk? Nee, daar is geen bewijs voor. Koffie met melk is net zo goed als zwarte koffie. En koffie met suiker is ook net zo goed, behalve dat het suiker bevat. Maar of die paar lepeltjes suiker per dag nou zoveel kwaad kunnen.
De bevestiging van het neutrale effect op de bioactiviteit van het toevoegen van melk komt van een Zweeds onderzoek. Maar er is meer. Koffie met melk krijgt misschien wel bijzondere anti-inflammatoire eigenschappen, als je de publiciteit rond het onderzoek mag geloven. “Onderzoekers zeggen dat de combinatie van polyfenolen en eiwitten de ontstekingsremmende eigenschappen in immuuncellen verdubbelt,” aldus een persbericht over het onderzoek.
In het onderzoek zelf komt koffie slechts zijdelings aan bod. Het artikel in het vakblad Food Chemistry beschrijft een bijzonder fenomeen: de spontane vorming van zogenoemde adducten tussen polyfenolen en eiwitten in allerlei soorten voeding. Hier komt weer het toverbegrip ‘voedingsmatrix’ om de hoek kijken. Adducten zijn sterke, covalente bindingen tussen moleculen, die enkele elektronen delen en zo nieuwe moleculen vormen, die heel andere (antioxidante) eigenschappen kunnen hebben dan de moleculen waaruit ze gevormd zijn.
Is er zoiets als een koffie-met-een-wolkje-melk-matrix, waardoor ook de flat white, de latte en de frappucino levensverlengende versnaperingen zijn? Daar lijkt het wel op. Althans, in het laboratorium. In de conclusie van dit biochemische onderzoek wordt met geen woord gerept over koffie met melk. Laat staan hoeveel shotjes je bij hoeveel opgeschuimde melk moet doen voor een optimaal effect.
Als het maar geen koude melk is.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Complimenten Huib voor dit stuk dat laat zien wat wetenschap is: voortschrijdend inzicht dat niet lineair verloop en soms weer helemaal van voren af aan begint.
Maar ook leert: complexiteit kun je niet via stofjes analyseren en de optelsom van stofjes is nog niet het echte leven. Alles draait om bescheidenheid.
Hieruit blijkt maar weer we kunnen iets ook dood analyseren.
Wel een mooi overzicht zo.
Geniet lekker van een “bakkie pleur”, want de onderzoekers zijn er nog lang niet uit, misschien moeten ze het naast onderzoeken ook eens nuttigen.
Hallo wij hebben op het werk van die instant koffie, hoe zit het daarmee?
groet Eric
Mooi overzicht. Merci.
Niet de koffie, maar wel wat je er bij nuttigt is vaak ongezond. Het kleine koekje of chocolade koffieboontje vinden we tegenwoordig niet genoeg en bestellen er vaak automatisch gebak bij.