2 min
Waarom richten we de economie niet op het creëren van bestaanszekerheid? Dat vraagt Frans van der Steen zich af.
Het milieu voorziet in vrijwel al onze primaire behoeften zoals voldoende voedsel en water, kleding, energie en tal van grondstoffen. Het wereldecosysteem is de basis van het leven èn van de economie. Het is de kip met de gouden eieren. Die kip zijn we collectief aan het slachten. Hoe hebben we het zover laten komen? Hoe kan het dat in de adviezen van topeconomen en binnen de politiek maatregelen om milieu te herstellen niet met stip bovenaan staan?
Harde wetenschap is niet ‘ook maar een mening’. Klimatologen en biologen tonen keer op keer overtuigend aan dat de mens het milieu, en daarmee zijn eigen bestaansgrond, in sneltreinvaart aan het ondergraven is. Met ernstige, meestal onomkeerbare gevolgen: smeltende polen, zeespiegelstijging, aanhoudende droogte, supersnel verlies van biodiversiteit, vervuiling en verzuring van oceanen, meer en sterkere orkanen, vernietiging van oerwouden, schrijnende watertekorten, afname van bodemvruchtbaarheid en vluchtelingenstromen door voedseltekorten en daarmee samenhangende conflicten. Terwijl de urgentie voor stevige maatregelen enorm is, is wat gedaan wordt niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Hoe kan dat?
Dat heeft alles te maken met de drijvende krachten achter de huidige economie. Die krachten staan haaks op het behoud van ons milieu. Dat begint al met de manier waarop we onze welvaart meten: de groei van het Bruto Binnenlands Product. Bij het BBP heeft alleen dat waarde wat in geld uitgedrukt kan worden, maar de waarde van het milieu valt niet in geld uit te drukken. Het BBP zegt bovendien niets over de kwaliteit van producten; niets over de kwaliteit van voedsel; niets over de kwaliteit van bestuur, onderwijs, zorg of veiligheid en niets over de kwaliteit van het milieu. Ook zegt het niets over de ongelijke verdeling van koopkracht en vermogen; niets over het delen van zeggenschap en kennis. En niets over de scheve verdeling van werk. Voor welvaart zijn juist die kwaliteit en eerlijker delen cruciaal. Echte welvaart biedt bestaanszekerheid en zorgt dus voor voldoende banen en een veerkrachtig milieu. Waarom ging het bij de Algemene Politieke Beschouwingen nauwelijks over die innige verwevenheid van milieu en economie?
Circulaire economie
Of neem het beleid van de Europese Centrale Bank. Die pompt maandelijks 80 miljard euro (!) in financiële markten die daarmee nieuwe luchtbellen blazen die tot een nieuwe economische crisis kunnen leiden. Terwijl die miljarden ook geïnvesteerd kunnen worden in een duurzame, circulaire economie. Dergelijke investeringen zijn een zegen voor het milieu en scheppen direct honderdduizenden banen in arbeidsintensieve sectoren als milieueducatie, kennis en innovatie, duurzame landbouw, isolatie van huizen, groene energie, hergebruik en recycling, elektrisch vervoer, duurzame bouwmaterialen enzovoort.
Om de huidige crisis te bezweren is er dringend behoefte aan economen, politici en bestuurders die, vanuit een breder welvaartsbegrip, doodlopende economische paden durven te verlaten en zo milieu en economie weer met elkaar in evenwicht brengen. Kansen zijn er zoals geschetst volop. Daarbij gaat het niet om groei maar om bestaanszekerheid. Dit lijkt de enige manier om de kip met de gouden eieren te koesteren en onze economie toekomstbestendig te maken.
Frans van der Steen is bestuurslid van Platform Duurzame en Solidaire Economie, degrotetransitie.nl en voorzitter van de Landbouwgroep van de Vereniging Voor Milieuprofessionals. Deze opinie verscheen op De Grote Transitie.
Dit artikel afdrukken
Terwijl de urgentie voor stevige maatregelen enorm is, is wat gedaan wordt niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Hoe kan dat?Onomkeerbare gevolgen
Harde wetenschap is niet ‘ook maar een mening’. Klimatologen en biologen tonen keer op keer overtuigend aan dat de mens het milieu, en daarmee zijn eigen bestaansgrond, in sneltreinvaart aan het ondergraven is. Met ernstige, meestal onomkeerbare gevolgen: smeltende polen, zeespiegelstijging, aanhoudende droogte, supersnel verlies van biodiversiteit, vervuiling en verzuring van oceanen, meer en sterkere orkanen, vernietiging van oerwouden, schrijnende watertekorten, afname van bodemvruchtbaarheid en vluchtelingenstromen door voedseltekorten en daarmee samenhangende conflicten. Terwijl de urgentie voor stevige maatregelen enorm is, is wat gedaan wordt niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Hoe kan dat?
Dat heeft alles te maken met de drijvende krachten achter de huidige economie. Die krachten staan haaks op het behoud van ons milieu. Dat begint al met de manier waarop we onze welvaart meten: de groei van het Bruto Binnenlands Product. Bij het BBP heeft alleen dat waarde wat in geld uitgedrukt kan worden, maar de waarde van het milieu valt niet in geld uit te drukken. Het BBP zegt bovendien niets over de kwaliteit van producten; niets over de kwaliteit van voedsel; niets over de kwaliteit van bestuur, onderwijs, zorg of veiligheid en niets over de kwaliteit van het milieu. Ook zegt het niets over de ongelijke verdeling van koopkracht en vermogen; niets over het delen van zeggenschap en kennis. En niets over de scheve verdeling van werk. Voor welvaart zijn juist die kwaliteit en eerlijker delen cruciaal. Echte welvaart biedt bestaanszekerheid en zorgt dus voor voldoende banen en een veerkrachtig milieu. Waarom ging het bij de Algemene Politieke Beschouwingen nauwelijks over die innige verwevenheid van milieu en economie?
Circulaire economie
Of neem het beleid van de Europese Centrale Bank. Die pompt maandelijks 80 miljard euro (!) in financiële markten die daarmee nieuwe luchtbellen blazen die tot een nieuwe economische crisis kunnen leiden. Terwijl die miljarden ook geïnvesteerd kunnen worden in een duurzame, circulaire economie. Dergelijke investeringen zijn een zegen voor het milieu en scheppen direct honderdduizenden banen in arbeidsintensieve sectoren als milieueducatie, kennis en innovatie, duurzame landbouw, isolatie van huizen, groene energie, hergebruik en recycling, elektrisch vervoer, duurzame bouwmaterialen enzovoort.
Het gaat niet om groei maar om bestaanszekerheidEen laatste voorbeeld. In de huidige economie is er geen eerlijk speelveld met effectieve regels rond milieu en werk die voor iedereen gelden. Doordat die ontbreken, leidt concurrentie op kostprijs tot een race naar de bodem met slurpend gebruik van schaarse energie en grondstoffen, het wegsluizen van productie naar lagelonenlanden met weinig milieuwetgeving en tot robotisering, digitalisering, automatisering en flexibilisering. Zonder die regels leidt economische groei niet tot meer maar tot minder banen en tot toenemende druk op het milieu. Waarom willen veel economen en politici dit maar niet inzien?
Om de huidige crisis te bezweren is er dringend behoefte aan economen, politici en bestuurders die, vanuit een breder welvaartsbegrip, doodlopende economische paden durven te verlaten en zo milieu en economie weer met elkaar in evenwicht brengen. Kansen zijn er zoals geschetst volop. Daarbij gaat het niet om groei maar om bestaanszekerheid. Dit lijkt de enige manier om de kip met de gouden eieren te koesteren en onze economie toekomstbestendig te maken.
Frans van der Steen is bestuurslid van Platform Duurzame en Solidaire Economie, degrotetransitie.nl en voorzitter van de Landbouwgroep van de Vereniging Voor Milieuprofessionals. Deze opinie verscheen op De Grote Transitie.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 30 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 30 december krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_s_c1.png)
Hans daar kunnen we een behoorlijke boom over opzetten. Er was eerst ruilhandel en toen een economisch model. Er was eerst hebzucht en toen een financiële crisis. Zat in geeneen model. In de meeste economische theorie en modellen zit weinig menselijkheid of mensen.
We leren niet van de geschiedenis Dick, vooral omdat ie zich steeds weer anders voordoet. Elke keer lijkt het een unieke situatie die voor ons ligt. Waar ik perspectief uithaal is dat toch steeds meer mensen het anders willen en doen.
Dat is geen herstart Hans, maar een doorstart. En best wel romantisch. Niet die van de 19de eeuw. Maar de nieuwe romantiek, die van morgen.
Qua letterlijke betekenis heeft Hans gelijk, economie (en alles wat op nomie eindigt) gaat niet om natuurwetten, maar om normen en sturend gedrag. Ecologie houdt zich wel met natuurwetten bezig. Het grappige is dat nu juist bij die ecologie steeds meer sturing komt kijken (de panda doet het nu weer goed, dankzij veel menselijke inspanningen), en dat helaas de economie aan het afzakken is tot het stadium van kijken wat er gebeurt, opruimen van handelsbeperkingen en modellen opstellen van wat----als (elasticiteiten uitrekenen bijv.: hoeveel meer gaan mensen aan vlees uitgeven bij zo en zoveel hoger inkomen)! Adam Smith was nog een moralist (zie #9), ondanks die invisible hand. Het toenemende populisme versterkt een en ander nog eens (de nationale vogel de grutto gaat nog steeds achteruit, want de invisible hand regeert (in de essentials) in zuivel en weidebeheer, en niet de sturende hand).
#12, Jan Peter, dat is een gitzwart beeld, al correspondeert het wel met wat de geschiedenis laat zien. Toch is er hoop: wie weet kunnen we ditmaal wél leren van de geschiedenis.
Jan Peter#11
“Maar eerder denk ik dat economie gewoon volgt wat er gebeurt.”
Indien je bedoelt dat economie niet bedreven wordt, ga ik een eindje mee, maar als je denkt dat economie een weerslag is van wat ‘gebeurt’, maar dat is te kort door de bocht.
Nog steeds is er een grote variëteit aan economische modellen, die onderling zeer sterk verschillen, ook naar de gevolgen voor het milieu, welzijn en welstand.
Van ruilhandel, tot de strakke dictatoriaal beheerste economieën die niet succesvol bleken (1989) tot dictatoriale die verlicht, maar zwaar gecontroleerd succesvol zijn (China).
Opvallende is dat de meest succesvolle qua productie en innovatie (Westerse modellen, verre Oosten) tevens dé motor zijn voor uitstoot en hoog verbruik van natuurlijke bronnen.
Dat zou je in de verleiding kunnen brengen te herstarten, wat absoluut onmogelijk is, op basis van bekende economieën waar eenvoud in harmonie is met de natuur. Een romantische vergissing.
De cumulatieve bevolkingsgroei en de menselijke genen die een onstuitbare vorm van onderzoek èn ‘toe te passen wetenschappen’ najagen (onze HTS heet nu University of Applied Sciences), nopen ons door te gaan met technische innovatie en productie.
Binnen ons model is duidelijk, dat de huidige economische groei- en productiemodellen desastreuze gevolgen hebben en blijven hebben.
Tenzij we economie actief en mondiaal door handelsverdragen gaan modelleren en herzien, op een wijze die juist intelligentere innovatie aanjaagt, en de ‘stupid’ (zie titel topic) productie doet stoppen.
Economie als een relatief minder controleerbaar gevolg van handelsbewegingen zien, in plaats van een wetenschap die juist actief handelsbewegingen kan structureren, staat gelijk met capitulatie.
Dick #7 ik doe een gooi: oorlog, honger, natuurrampen.