‘Dijksma dreigt de Moeder van de Melkvee-industrie te worden’

Gisteren sprak ik Wouter van der Weijden. Hij klonk ongebruikelijk scherp en vertelde me dat hij de nieuwe Melkveewet een draak vindt en dat ook Foodlog lezers daarover meer zouden moeten horen. Waarom?

'Geen grondloze groei'
Vandaag ageer je in Boerderij Magazine tegen het wetsontwerp Melkveewet. Ook spreek je je in Trouw samen met oud-minister Cees Veerman, Herman Wijffels en een melkveehouder uit tegen die wet. Wat motiveert je om zo fors uit te halen?
De melkveehouderij is om drie redenen een fantastische sector: ze levert een mooi landschap, ze laat de meeste koeien in de wei en ze is grondgebonden, dus grotendeels gebaseerd op korte, lokale kringlopen (gras-mest-gras). De sector is populair en wordt zelfs door een kritische club als Wakker Dier met rust gelaten.
Al dit moois komt in gevaar met de Melkveewet zoals die er nu ligt. Veehouders mogen namelijk volop intensiveren mits ze, als ze boven de fosfaatnorm zitten, de extra mest laten verwerken of exporteren. Tja, dan worden de korte kringlopen verbroken, blijven steeds meer koeien op stal en wordt het landschap saaier. De melkveehouderij gaat dan in rap tempo op de varkenshouderij lijken. Overigens bekritiseren we beslist niet de hele wet - want die is echt nodig omdat de melkquotering per 1 april verdwijnt - maar slechts één onderdeel: de ontsnappingsroute via mestverwerking. Groei mag, maar grondloze groei niet.

'Nog nooit vertoond!'
Jij vindt dat de melkveehouderij grondgebonden moet blijven. Maar waarom vindt de overheid dat er best een soort varkenshouderij - meer stront dan grond - maar dan met koeien mag komen?
Ik ga er van uit dat ook de overheid dat niet vindt. Juist daarom ben ik verbijsterd. Zelfs LTO en de zuivelindustrie willen het grondgebonden karakter en de weidegang behouden. Zij hebben nota bene staatssecretaris Dijksma gevraagd om aanscherping van deze milieuwet. Dat is nog nooit vertoond! Dijksma zou dat met beide handen moeten aangrijpen, maar laat dat na. Zij zegt dat ze zelf weidegang en grondgebondenheid ook belangrijk vindt, maar regelt daar in haar wet helemaal niets voor. Integendeel, ze zet de deur naar intensivering wagenwijd open.
Vervolgens kondigt ze met droge ogen een actieprogramma aan om grondgebondenheid en weidegang te bevorderen. Ze geeft de veehouders dus eerst groeiruimte en vraagt vervolgens hun organisaties die ruimte weer in te perken. Dat kun je toch niet maken! Ze had de sector nooit in deze onmogelijke positie mogen brengen.

'Nog 10% groei mogelijk'
Maar waarom doet ze het dan toch?
Dat ze de mestproductie aan het met Brussel afgesproken plafond wil binden is terecht. Doet ze dat niet, dan kan de mestproductie na het verdwijnen van de melkquotering door het plafond te schieten. En dan kan Brussel de bemestingsnormen voor Nederland aanscherpen. In de Nitraatrichtlijn staat een norm van 170 kilo stikstof per hectare grasland. Omdat Nederland hoogproductief grasland heeft, heeft ons land een zgn. “derogatie” gekregen waardoor onze veehouders 250 kilo per ha mogen uitrijden. Maar wordt het fosfaatplafond overschreden, dan gaat dat getal omlaag naar 230 kilo of nog minder. En dan heeft Nederland er in één klap een groot mestoverschot bij. Dat overschot kunnen we niet verwerken, dus moet de veestapel krimpen.
Grondgebondenheid is iets anders. Dat hoeft niet van Brussel, maar wel van milieuorganisaties, dierenbescherming, waterbedrijven en de sector zelf. Waarom Dijksma dat niet in de wet wil regelen snap ik echt niet. Ik zou het nog kunnen snappen als grondgebondenheid zou inhouden dat de melkproductie helemaal niet meer kan groeien. Maar dat is niet zo. Binnen de fosfaatnormen is nog zeker 10% groei mogelijk, zo hebben mijn collega’s bij het CLM berekend.
Begrijp me goed, ik vind Dijksma een prima staatssecretaris, maar hier lijkt ze het spoor bijster. Met dit wetsontwerp loopt ze het risico de geschiedenis in te gaan als de Moeder van de Melkvee-industrie en ik weet zeker dat ze dat niet wil. Misschien staat ze onder druk van de VVD, die geen extra milieuregels wil. Maar in het regeerakkoord staat dat het kabinet streeft naar een circulaire economie. Daar mag ze ook de VVD aan houden.

Ik heb begrepen dat de onderzoekers van CLM werken aan een rapport dat raakt aan deze problematiek. Is dat al uit en wat concluderen zij daarin?
Dat rapport is klaar, maar nog niet vrijgegeven door het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het beschrijft negen opties om grondgebondenheid te definiëren en toetst die aan een handvol criteria. Drie opties scoren goed, maar welke dat zijn mag ik nog niet zeggen.

Mestaffaires
Stel dat grondgebondenheid niet in de wet komt, welke consequenties heeft dat dan?
Ik noemde al drie gevolgen. Daarnaast groeit het mestoverschot en dus de druk op de mestmarkt. Op die markt komt nu al een hoop fraude voor en dat kan volgend jaar alleen maar toenemen. Dan komen er mestaffaires. Door zulke affaires en door het krimpend aantal koeien in de wei raakt het imago van de melkveehouderij en de zuivel beschadigd, terwijl dat nergens voor nodig is omdat grondgebondenheid ook groeimogelijkheden biedt maar wildgroei eenvoudig uitsluit. Laat de sector grondgebonden blijven, dan kan ze wegblijven uit de mestmarkt en hopelijk de koeien in de wei houden.

Fotocredits: bange luchten, FaceMePLS