Dames en Heren,
De nieuwe Schijf van Vijf is een flinke stap vooruit: veel meer verse groenten en ook noten, zaden en peulvruchten zijn onmisbaar voor een gezonde leefstijl. Bewerkte industriële voedingsproducten worden ontraden.
Hou toch op
Des te vreemder dat de twee Vinkjes, de meest verwarrende logo’s ooit, nog steeds worden omarmd door het Voedingscentrum. Bedacht door de Stichting Ik Kies Bewust, die door voedselgiganten werd opgericht als onderdeel van een miljard euro kostende lobby tegen heldere stoplichtetiketten. Heel slim bedacht, maar buitengewoon kwalijk. De criteria opgesteld door ‘bevriende wetenschappers’ zijn ondoorgrondelijk. Een blauw of groen Vinkje moet je als fabriek voor veel geld kopen. Onderzoek toont aan dat de consument er niks van begrijpt: ‘bewuste’ en ‘gezonde’ keuze zaaien verwarring. De komkommer met een Vinkje doet chemische fantasievla met een Vinkje gezond lijken. Vitaminwater met een flinke bak suiker en een Vinkje lijkt gezonder dan thee zonder suiker en zonder Vinkje. Hou toch op.
Goede handel, slechte voorlichting
Wij (diëtisten, voedingswetenschappers, publicisten, journalisten en anderen met een hart voor goed en gezond eten) pikken het niet langer. Ook de Consumentenbond is het zat. Om de boel te sussen en te kanaliseren, heeft Stichting Ik Kies Bewust (postadres Unilever en bemand door PR-bureau Schuttelaar) bedacht om op 21 april een debat te organiseren. Enkele ondertekenaars zijn benaderd, maar lenen zich niet voor zo’n showproces. Georkestreerd, gecommuniceerd en gepromoot door Schuttelaar & Partners, specialisten in greenwashing. De conclusie is ongetwijfeld al voorgekookt in hun persbericht: ‘Ondanks stevige kritiek verdienen de Vinkjes een tweede kans’.
Want—verrassend!- het Vinkje zelf vindt de Vinkjes helemaal niet verwarrend. “Liefst 70% van de consumenten koppelen Vinkjes aan gezondere producten”, klinkt het
daar. Precies. Goede handel, maar slechte voorlichting. Alleen de voedingsindustrie heeft baat heeft bij deze vage Vinkjes.
De sjoemelsoftware van de voedingsindustrie
Elke volgende generatie Nederlander wordt dikker en zieker door een slecht voedingspatroon. We hebben eerlijke, duidelijke richtlijnen nodig, die door onafhankelijke instanties worden geformuleerd en gecontroleerd. Etiketten en keurmerken moeten onafhankelijk en helder zijn. En voor alle producenten en producten gelijk. Anders valt er niks te vergelijken.
Het Voedingscentrum wint aan geloofwaardigheid en autoriteit als het met onmiddellijke ingang afscheid van het Vinkje neemt. Parlementariërs moeten eindelijk inzien dat het publieke belang hier keihard botst met bedrijfsbelangen. De motieven erachter zijn onzuiver, ze dienen een ander doel. De Vinkjes zijn daarmee de sjoemelsoftware van de voedingsindustrie. Ze houden het volk dik en dom. En niet alleen in Nederland, straks ook op Europees niveau. Onder de naam ‘Choices’ is Schuttelaar al bezig die vermaledijde Vinkjes Europees uit te rollen.
Geraffineerde corporate lobby
Gezondheid is ons grootste goed. Dat is niet veilig in de handen van een geraffineerde corporate lobby, die als doel heeft om maximaal winst te maken. Ondernemers moeten ondernemen, maar wel binnen de regels die de democratische overheid stelt en controleert: zelfregulering is een wassen neus.
Voedingscentrum en politiek: neem je verantwoordelijkheid en stop met de Vinkjes. Burgers, laat je niet langer bedotten: laat vanaf vandaag alles met een Vinkje in het schap liggen. Doe je boodschappen met de nieuwe Schijf van Vijf in je achterhoofd. Da’s een stuk gezonder en veel lekkerder.
1. Greet van den Berg, diëtist
2. Yvette van Boven, kookboekauteur en televisiekok
3. Gerrit Jan Groothedde, Eetschrijver
4. Jonathan Karpathios, chefkok Vork & Mes
5. Teun van de Keuken, programmamaker
6. Onno Kleyn, culinair journalist en auteur
7. Arjen Lubach, cabaretier
8. Karin Luiten, culinair journalist en kookboekenschrijfster
9. Janet Noome, diëtist
10. Scato van Opstall, Keet Smakelijk
11. Veerle Slegers, activist voedseltransitie
12. Jack Stroeken, voorzitter Slow Food Nederland
13. Jean-Marc van Tol, cartoonist
14. Dr. Peter J. Voshol, medisch fysioloog
15. Doris Voss, Tijd voor Eten
16. Janneke Vreugdenhil, culinair journalist en auteur
17. Sylvia Witteman, columnist
Tevens maakte de Volkskrant een analyse van vier aspecten waarop het Vinkje zou falen. Het Vinkje 'gaat niet over gezondheid', 'is te ingewikkeld', 'is niet onafhankelijk' en 'er zijn betere systemen beschikbaar'.
Vanavond vindt in Leiden (Museum Boerhaave, 19.30h) het grote Vinkje debat in het openbaar plaats; voor de laatste plaatsen kun je nu nog inschrijven.
Fotocredits: bewust ijs dat je op zijn woord zou geloven, Albert Heijn
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ook de Consumentenbond laat zich vanmorgen horen:
Strijd tegen Vinkje gaat onverminderd door
21 april 2016
Donderdag 21 april spreekt de Consumentenbond op het debat: ‘Hoe verder met Vinkje?’. De Consumentenbond zal hier pleiten voor het afschaffen van het Vinkje en niet langer door te modderen met dit onbegrijpelijke voedselkeuzelogo.
Het debat wordt georganiseerd op verzoek van Stichting Ik Kies Bewust, de organisatie achter het Vinkje. De Stichting wil ‘openbaar in debat met zijn criticasters, diëtisten, voedingswetenschappers, consumenten en bedrijven die het keurmerk voeren. Vinkje wil horen of en hoe het beter kan’. De Consumentenbond vreest dat tegenstanders weliswaar aan het woord komen in het debat, maar dat er uiteindelijk weinig wordt gedaan met de kritiek. Bart Combée, directeur Consumentenbond: ‘Onze ervaring is helaas dat de voedingsindustrie vaak mooie beloftes doet, waar uiteindelijk bar weinig van terecht komt. Hopelijk wordt dit debat niet alleen gevoerd voor de bühne, maar wordt er nu eens daadwerkelijk geluisterd.’
Misleidend
Uit onderzoek van de Consumentenbond in 2016 blijkt dat ruim driekwart van de consumenten het Vinkje onduidelijk vindt. De Consumentenbond startte daarop de campagne ‘Weg met het Vinkje!’ die inmiddels door bijna 12.000 consumenten wordt gesteund. Combée: ‘Niet alleen vindt een overgrote meerderheid van de consumenten het Vinkje onduidelijk, maar het zet consumenten ook veelvuldig op het verkeerde been. Het blauwe Vinkje, de bewuste keuze, geeft ongezonde producten met veel vet, suiker of zout onterecht een gezond imago. Het Vinkje aanpassen is slechts een lapmiddel. Wat ons betreft verdwijnt het Vinkje zo snel mogelijk van de verpakkingen.’
Bij het ter perse gaan van de krant hebben zich nog enkele extra ondertekenaars gemeld die wij nog niet zagen bij het opmaken van deze krant. Voor de volledigheid voeg ik ze toe: Volkert Engelsman, directeur Eosta / Nature & More, Bavo van den Idsert, Bionext en Mieke van Stigt, socioloog en publicist.
Lekker briefje.
Het is in ieder geval prachtig hoe de messen geslepen worden. Het Voedingscentrum reageerde ook alweer op de briefschrijvers.
Het is een hele lap tekst:
ia een ingezonden brief in de Volkskrant vraagt een groep publicisten en diëtisten ons om onmiddellijk afscheid van het Vinkje van stichting Ik Kies Bewust te nemen, omdat deze niet langer in lijn is met de Schijf van Vijf. De nieuwe Schijf van Vijf is volgens de schrijvers een flinke stap vooruit, daarom zou het Voedingscentrum nu zijn positie ten opzichte van het Vinkje moeten veranderen.
Wij streven ernaar dat mensen gaan eten volgens de Schijf van Vijf. Een logo kan daarbij helpen, maar daar gelden randvoorwaarden voor, zoals hieronder in 2014 al beschreven. We begrijpen dat zoiets niet over een nacht ijs gaat, maar hoe lang kun je een logo ondersteunen dat (nog) niet voldoet aan de randvoorwaarden? We gaan hier vanavond over in debat in museum Boerhaave in Leiden.
- Originele tekst -
Een logo op de voorkant van een verpakking (front of pack labelling) kan consumenten helpen om gezondere keuzes te maken.
Randvoorwaarden voor succes
De wetenschappelijke consensus over dit onderwerp is, dat er twee randvoorwaarden zijn voor het succes van een gezonde keuze bevorderend logo:
Er doen zo veel mogelijk producenten en winkels mee.
De consument moet begrijpen wat het logo betekent.
De randvoorwaarden staan los van de vorm. Of het nu het Vinkje is of een stoplicht: als consumenten het maar begrijpen en als er maar zo veel mogelijk producenten meedoen. Zweden heeft bijvoorbeeld een sleutelgat als symbool voor gezondere producten. In Engeland hanteren ze een stoplicht en in Polen, Tsjechië en Nederland wordt het Vinkje gebruikt. Het succes van elk model hangt van de randvoorwaarden af.
Enige officiële voedselkeuzelogo
Het Vinkje is het enige logo voor gezondere voeding dat door de Nederlandse overheid is toegelaten. De Europese Commissie heeft het Vinkje goedgekeurd voor gebruik en de eisen voor het keurmerk zijn in de Nederlandse Warenwet opgenomen.
Gehanteerde criteria
De criteria die stichting Ik Kies Bewust gebruikt, waren geharmoniseerd met de oude richtlijnen van het Voedingscentrum. Het Voedingscentrum heeft sinds maart 2016 nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf. De richtlijnen zijn nu dusdanig anders dat de criteria voor Het Vinkje en de richtlijnen van het Voedingscentrum niet meer met elkaar geharmoniseerd zijn.
Dit komt doordat het Vinkje en het Voedingscentrum verschillende uitgangspunten gebruiken. Het Voedingscentrum bekijkt of voedingsmiddelen passen in het totaal van een gezond voedingspatroon. Daarbij zijn de type voedingsmiddelen en de hoeveelheid die iemand ervan eet van belang.
Het Vinkje is erop gericht om in één oogopslag duidelijk te maken welke producten binnen een productgroep minder suiker, zout of verzadigd vet of juist meer vezel bevatten. Hiermee stimuleert de Stichting Ik Kies Bewust producenten om hun product te verbeteren.
De Wetenschappelijke Commissie van Stichting Ik Kies Bewust zal de verschillen tussen het Vinkje en de richtlijnen Schijf van Vijf van het Voedingscentrum bestuderen en met een voorstel komen hoe er met deze verschillen kan worden omgegaan, en óf en op welke termijn de criteria van het Vinkje en de richtlijnen van het Voedingscentrum weer geharmoniseerd zullen worden.
Begrijpelijk voor consumenten
Het Voedingscentrum vindt het belangrijk dat het Vinkje als gezondheidslogo succesvol wordt. Fabrikanten willen graag het Vinkje voeren op de verpakking en verbeteren daarom de productsamenstelling. Daardoor bevatten vernieuwde producten minder zout, minder vet of minder suiker. Daarnaast kan het Vinkje de consument helpen makkelijker te kiezen. Belangrijk hiervoor is dat zo veel mogelijk producenten en winkels er aan meedoen. Op steeds meer producten staat het Vinkje. Daarnaast moeten consumenten het Vinkje begrijpen, om zodoende een gezondere keuze te kunnen maken.
Communicatie verbeteren
De verantwoordelijkheid voor het voldoen aan de randvoorwaarden voor succes ligt bij de stichting Ik Kies Bewust, dus ook voor de communicatie naar consumenten toe. Voor deze communicatie heeft het Voedingscentrum aan de stichting IKB geadviseerd dat over vijf jaar minimaal 50% van alle Nederlanders het verschil tussen de groene en het blauwe variant van het Vinkje goed moet kunnen uitleggen. Dit advies is door het IKB overgenomen en zij nemen deze doelstelling mee in haar communicatiecampagne.
Het Voedingscentrum is blij met deze commitment van IKB. Het succes van Het Vinkje staat of valt namelijk met of consumenten het Vinkje begrijpen.
We hebben de brief aandachtig gelezen. Wij streven ernaar dat mensen gaan eten volgens de Schijf van Vijf. Een logo kan daarbij helpen, maar daar gelden randvoorwaarden voor: er doen zo veel mogelijk producenten en winkels mee en de consument moet begrijpen wat het logo betekent. We begrijpen dat zoiets niet over een nacht ijs gaat, maar hoe lang kun je een logo ondersteunen dat (nog) niet voldoet aan de randvoorwaarden? We gaan hier vanavond over in debat in museum Boerhaave in Leiden.