In de Volkskrant - Het Betoog, p. 1 en via het volkskrantblog - toonde gistermorgen professor Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer aan de VU, populair gezegd aan dat een kroket gezond is en fruit niet.
Laat de stelling even op je inwerken en denk aan al het gepraat over gezondheid vanuit overheid, het Voedingscentrum, verzekeringsmaatschappijen en - niet te vergeten - schoolgruiten.
Ik dacht nog even dat Katan via het Kwekkeboom/Van Dobbe-imperium een pact had gesloten met Johannes van Dam. De laatste onthulde onlangs dat de kroket koninklijk is. Nu bleek dat er juist één zonder het paardenvlees, dat Katan - pace Wakker Dier - nou juist wél zo graag in de kroket wil. Het paardenvlees is mooi mager en helpt menstruerende vrouwen hun ijzergehalte op peil te houden. Toch geen pact dus, denk ik.
Wat dan wel? Waarom dit spitsvondige maar politiek-incorrecte stuk tekst? Als argeloze gewone brave Nederlandse Volkslezer wrijf je toch even je ogen uit. De overheid, het Voedingscentrum, schoolgruiters- en lunch4kids doen gezond. Zelfs Unilever doet eraan mee en kwam met Knorr Vie.
En nou is het weer ongezond?
Een eetprofessor die gezond eten demystificeert. Daar hou ik van. We doen hier niet anders.
Maar waarom doet hij dit? En waarom zo?
We hebben in Nederland drie 'high profile' eetprofessoren. En verdomd, ze zijn kort na elkaar allemaal kritisch het bos van hun laboratoria en studeerkamers uitgerend.
Eerst kwam Prof. Jaap Seidell, die zich roerde als waakhond van de IKB-normen. Het moest geen commercieel spelletje blijven. En hij kwam een redelijk eind, hoewel het probleem blijft dat mensen hun verstand moeten uitschakelen.
Seidell liep een half jaar voor op Prof. Frans Kok. Die moest dan ook een flink standpunt innemen om zijn hooggeleerde maar ook strategisch intelligente kant te laten zien. Hij adviseerde de Gezondheidsraad de normen voor gezonde voeding flink aan te scherpen en voegde daar ijskoud aan toe dat we eigenlijk niets weten. Voortaan iedere 5 jaar herijken dus.
Met beide heren was ik het volstrekt eens. Seidell deed er goed aan gezondheid geen feestje van de industrie te laten; dat gevaar is immers levensgroot. Een praktische en politiek bewuste man.
Frans Kok neem ik regelmatig in de maling, maar hij was wel zo fair te stellen dat voedingsleer zo complex is dat het wetenschappelijk statuut veel zachter is dan dat van bijv. de natuurkunde. Het vak is wel wetenschappelijk, het weet alleen niet veel. Sterker nog: er is nauwelijks sprake van een solide body of knowledge. Zoals iedere wetenschapshistoricus je kan vertellen, is dat precies de reden dat zoveel dames en heren het in die sector met elkaar oneens zijn. Om nog even gemeen te prikken: denk terug aan het Becel/linolzuur debat, waarin ik voor het eerst kennis maakte met de kreet 'Katanic Verses' die Katan als een fatwa op Melchior Meijer en de zijnen pleegde los te laten.
Kok staat inmiddels fors voor op Seidell. Hij is de strijd aangegaan met de zoutpot van de voedingsindustrie en de medicalisering van ons eten. Of zijn analyses en oplossingen juist zijn is wat anders, maar het scoort lekker.
Nu dus Katan. Hij kon natuurlijk niet achterblijven en moest als derde aap het veld op om zijn positie te bevestigen. Hij was immers de grote academische voorvechter van de eerste wereldwijde 'functional', Becel. Maar wat heeft hij te melden?
Niets. Hij herhaalt het punt dat Kok al had gemaakt. We weten maar weinig. Maar, lijkt hij ook te willen zeggen, we ontdekken wel dat wat we dachten dat gezond was, dat niet is.
Wetenschap dient in zijn visie kennelijk vooral om erachter te komen, dat 'populaire ideeën over gezonde voeding [...] achterhaald zijn'. En dan? Helemaal niets, behalve iets kwalijks.
Katan begint zijn analyse met het bekende verhaal uit de oude leerboeken. Scheurbuik werd voorkomen met fruit. Dat dachten de 17e eeuwse zeelieden tenminste. Mis, want het kwam door de vitamine C en die zat in niets wat zeelieden aan voordien boord hadden. Voortaan was fruit dus het wondermiddel. Vers vlees, melk of aardappelen waren echter ook prima geweest. Maar wisten zij veel.
Nou snappen we het. Het Voedingscentrum, de schijf van vijf en Schoolgruiten zijn gebaseerd op kennis die nog stamt uit de 17e eeuw. En Katan's moderne voedingsleer dan? Die heeft volgens deze hooggeleerde niets bij te dragen. Zoals Katan in zijn laatste regels zegt: 'Het probleem van onze tijd heet niet scheurbuik maar vetbuik, en daarvoor is geen simpele boosdoener te vinden.'
Wat Katan bereikt is dat hij zich als laatste aap van het trio publiek op de borst klopt, maar niets bereikt. Behalve dan dat het Volkspubliek nu definitief de schouders ophaalt over gezondheid.
Gezondheid is wel degelijk een issue, alleen niet zoals het gebracht wordt. Helemaal eens met Katan en alle reden om je daarover op te winden. Maar de verhalen die hij gisteren ophing zijn goedkoop en publiek kwalijk. Ik heb geen enkel probleem met ijdelheid, maar wel met loze. Je hebt iets te vertellen of je hebt het niet.
Ik zou zeggen: Katan, doe mij dan maar een kroket zónder slim broodje luchtaap ;-)
Dit artikel afdrukken
Laat de stelling even op je inwerken en denk aan al het gepraat over gezondheid vanuit overheid, het Voedingscentrum, verzekeringsmaatschappijen en - niet te vergeten - schoolgruiten.
Ik dacht nog even dat Katan via het Kwekkeboom/Van Dobbe-imperium een pact had gesloten met Johannes van Dam. De laatste onthulde onlangs dat de kroket koninklijk is. Nu bleek dat er juist één zonder het paardenvlees, dat Katan - pace Wakker Dier - nou juist wél zo graag in de kroket wil. Het paardenvlees is mooi mager en helpt menstruerende vrouwen hun ijzergehalte op peil te houden. Toch geen pact dus, denk ik.
Wat dan wel? Waarom dit spitsvondige maar politiek-incorrecte stuk tekst? Als argeloze gewone brave Nederlandse Volkslezer wrijf je toch even je ogen uit. De overheid, het Voedingscentrum, schoolgruiters- en lunch4kids doen gezond. Zelfs Unilever doet eraan mee en kwam met Knorr Vie.
En nou is het weer ongezond?
Een eetprofessor die gezond eten demystificeert. Daar hou ik van. We doen hier niet anders.
Maar waarom doet hij dit? En waarom zo?
We hebben in Nederland drie 'high profile' eetprofessoren. En verdomd, ze zijn kort na elkaar allemaal kritisch het bos van hun laboratoria en studeerkamers uitgerend.
Eerst kwam Prof. Jaap Seidell, die zich roerde als waakhond van de IKB-normen. Het moest geen commercieel spelletje blijven. En hij kwam een redelijk eind, hoewel het probleem blijft dat mensen hun verstand moeten uitschakelen.
Seidell liep een half jaar voor op Prof. Frans Kok. Die moest dan ook een flink standpunt innemen om zijn hooggeleerde maar ook strategisch intelligente kant te laten zien. Hij adviseerde de Gezondheidsraad de normen voor gezonde voeding flink aan te scherpen en voegde daar ijskoud aan toe dat we eigenlijk niets weten. Voortaan iedere 5 jaar herijken dus.
Met beide heren was ik het volstrekt eens. Seidell deed er goed aan gezondheid geen feestje van de industrie te laten; dat gevaar is immers levensgroot. Een praktische en politiek bewuste man.
Frans Kok neem ik regelmatig in de maling, maar hij was wel zo fair te stellen dat voedingsleer zo complex is dat het wetenschappelijk statuut veel zachter is dan dat van bijv. de natuurkunde. Het vak is wel wetenschappelijk, het weet alleen niet veel. Sterker nog: er is nauwelijks sprake van een solide body of knowledge. Zoals iedere wetenschapshistoricus je kan vertellen, is dat precies de reden dat zoveel dames en heren het in die sector met elkaar oneens zijn. Om nog even gemeen te prikken: denk terug aan het Becel/linolzuur debat, waarin ik voor het eerst kennis maakte met de kreet 'Katanic Verses' die Katan als een fatwa op Melchior Meijer en de zijnen pleegde los te laten.
Kok staat inmiddels fors voor op Seidell. Hij is de strijd aangegaan met de zoutpot van de voedingsindustrie en de medicalisering van ons eten. Of zijn analyses en oplossingen juist zijn is wat anders, maar het scoort lekker.
Nu dus Katan. Hij kon natuurlijk niet achterblijven en moest als derde aap het veld op om zijn positie te bevestigen. Hij was immers de grote academische voorvechter van de eerste wereldwijde 'functional', Becel. Maar wat heeft hij te melden?
Niets. Hij herhaalt het punt dat Kok al had gemaakt. We weten maar weinig. Maar, lijkt hij ook te willen zeggen, we ontdekken wel dat wat we dachten dat gezond was, dat niet is.
Wetenschap dient in zijn visie kennelijk vooral om erachter te komen, dat 'populaire ideeën over gezonde voeding [...] achterhaald zijn'. En dan? Helemaal niets, behalve iets kwalijks.
Katan begint zijn analyse met het bekende verhaal uit de oude leerboeken. Scheurbuik werd voorkomen met fruit. Dat dachten de 17e eeuwse zeelieden tenminste. Mis, want het kwam door de vitamine C en die zat in niets wat zeelieden aan voordien boord hadden. Voortaan was fruit dus het wondermiddel. Vers vlees, melk of aardappelen waren echter ook prima geweest. Maar wisten zij veel.
Nou snappen we het. Het Voedingscentrum, de schijf van vijf en Schoolgruiten zijn gebaseerd op kennis die nog stamt uit de 17e eeuw. En Katan's moderne voedingsleer dan? Die heeft volgens deze hooggeleerde niets bij te dragen. Zoals Katan in zijn laatste regels zegt: 'Het probleem van onze tijd heet niet scheurbuik maar vetbuik, en daarvoor is geen simpele boosdoener te vinden.'
Wat Katan bereikt is dat hij zich als laatste aap van het trio publiek op de borst klopt, maar niets bereikt. Behalve dan dat het Volkspubliek nu definitief de schouders ophaalt over gezondheid.
Gezondheid is wel degelijk een issue, alleen niet zoals het gebracht wordt. Helemaal eens met Katan en alle reden om je daarover op te winden. Maar de verhalen die hij gisteren ophing zijn goedkoop en publiek kwalijk. Ik heb geen enkel probleem met ijdelheid, maar wel met loze. Je hebt iets te vertellen of je hebt het niet.
Ik zou zeggen: Katan, doe mij dan maar een kroket zónder slim broodje luchtaap ;-)
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Neeneenee, er staat precies wat er staat in het stuk van Katan. Waar Kok nog in het wilde weg een periode van vijf jaar verzon waarna we weer eens moesten kijken of we nog wel even goed snik zijn op voedingsgebied als vijf jaar geleden, pleit Katan voor meteen opnieuw beginnen. En wat zo aangenaam is bij hem: met niet al te hoge verwachtingen.
Ik zie geen komma ijdelheid in het artikel.
Oh Wouter, inhoudelijk ben ik het meteen met je eens. Ik begrijp niet waar Kok de euvele moed vandaan haalt om doodleuk te zeggen dat we niets weten om vervolgens vrolijk richtlijnen voor te stellen. Ik begrijp nog minder uit welke lieden het gremium bestaat dat ze accepteert. Tussen 'pragmatisch' en 'praktisch zijn' zitten tenslotte nog een heleboel tinten grijs.
Maar nou de communicatieve. Een kroket is net zo gezond als een stuk fruit en - het staat er niet, maar het is natuurlijk zo - een haring. Nou snap jij dus waarom het Voedingscentrum komend jaar een waardige vervanger voor Frideale de Jaarprijs Goede Voeding gaat geven. Het publiek zal zeggen, ja logisch, zegt Katan ook.
En dan naar de wetenschappelijke. Even naar de laatste regels van de tekst:
De moraal: dankzij de vooruitgang in de voedingswetenschap wordt vroeg of laat elke voedingswijsheid achterhaald. Wat gezond was, zoals kaas, wordt minder gezond omdat we er teveel van zijn gaan eten. Wat slecht was, zoals kroketten, wordt goed omdat de producenten de samenstelling aanpassen aan nieuwe inzichten. Veel populaire ideeën over gezonde voeding zijn dan ook achterhaald. Het probleem van onze tijd heet niet scheurbuik maar vetbuik, en daarvoor is geen simpele boosdoener te vinden.
Natuurlijk snap ik wat daar staat: 'we weten niks, dus beste collega's niet zo'n grote mond over gezonde voeding graag'. Die mag Kok in zijn zak steken (hij krijgt er hier keer op keer van langs, juist op dat punt). Katan vindt dus niet alleen jou maar ook mij (als hij daar blij mee is) onmiddellijk aan zijn kant.
Dan naar de wetenschapstheoretische (waar natuurlijk mijn probleem weer zit). Voedingsleer - onderdeel van de life sciences - is zo complex dat het in vergelijking tot de natuurwetenschappen een nauwelijks noemenswaardige body of knowledge heeft. Het is mathematisch bovendien weinig waarschijnlijk dat het 'opnieuw beginnen' waar je optimistisch voor pleit solidere resultaten zal opleveren.
De kennis die er wél is wordt volledig onterecht gesimplificeerd en als 'zeker' gepresenteerd. Ik zie natuurlijk dat Katan dat punt óók probeert te maken, maar verwacht van iemand met zijn ervaring dat hij een stap verder gaat:
hoe kunnen we varen met een lekke boot (om de metafoor van Neurath maar weer eens te noemen) in plaats van alleen maar weer te zeggen dat de boot lek is? Er moet immers gevaren worden. De mensheid heeft vetrollen als nooit te voren, tot in ontwikkelingslanden aan toe.
Tot slot dus de ijdelheid. Om de zojuist genoemde reden geeft het voor mij geen pas en is het zelfs kwalijk om het punt dat Katan wil maken te maken op de manier waarop hij dat doet. Afbreken is makkelijk (ik doe niet anders), maar graag ook suggesties over hoe het dan wel moet (probeer ik tenminste, jij ook). Juist van iemand met zijn status, ervaring en reflectie op de grenzen van zijn vak.
IJdel is voor mij die grote mokerslag op iets dat al zo plat als een dubbeltje is, zonder te komen met het vervolg daarop. Nu heeft zijn tekst een wisecrakerig misplaatst accent. Toegegeven: het is uiterst plezierig om die columnistisch geschreven beschuldiging zo te kunnen nuanceren ;-)
Mijn vraag luidt dus: Professor Katan, wat is uw alternatief voor 'vetbuik'? Of blijft u wisecrackend aan de kant staan, met een zuivere maar onmachtige wetenschap?
Je begreep al dat mijn vraag aan Kok juist die andere was: waarom doet u dat met die kennis?
Het interessante van het debat zit in het gat tussen die 2 vragen. Misschien krijgen we eindelijk het probleem inzichtelijk: er wordt maar wat aan gerotzooid van 2 kanten. Hoe kan Tom Poes slim zijn en een list verzinnen?
Nog een stap verder: als de wetenschap onmachtig is in die zin dat zij geen zekere kennis kan produceren (ik vermoed dat we daarop uitkomen), wat betekent dat dan, cq. kunnen we dan niets?
Dick: "Mijn vraag luidt dus, professor Katan, wat is uw alternatief voor 'vetbuik'?'.
Daar heeft Katan recentelijk een paar keer het simpele antwoord op gegeven: fietsen.
Net als Midas Dekkers. Gebaseerd op de simpele wetten van de thermodynamica : niet verbrande brandstof wordt opgeslagen.
Wedervraag: waarom zegt hij dat dan niet in zijn tekst. Er viel toch een leuke tekst van te maken? Mooie structuur van zijn bijdrage aan het debat tussen de wetenschappers: "Ze zoeken het allemaal in het eten, maar het antwoord ligt erbuiten."
Ik vond het wel een grappig verhaal zij het inderdaad niet nieuw. Wel ergerlijk is de simplificatie van de wetenschap. Het belang van vitamine C is immers evident. Dat je er geen kanker mee kunt voorkomen en dat je verkoudheden er ook niet sneller door overgaan was al lang bekend. Als je als "wetenschapper" dan keihard stelt dat "elke wijsheid uit de voedingswetenschap achterhaald wordt" is nogal treurig.
Het belang van heel veel andere voedingsbestanddelen is wetenschappelijk heel goed beschreven en onomstreden. Er is ook veel onbekend maar daarnaar wordt dan ook onderzoek gedaan. (graag meer geld daarheen, dank u...). Kennis ontwikkelt zich nu eenmaal en sommige dingen zijn best lastig om te begrijpen.
Wat mij ergert is dat lacunes in onze kennis gebruikt worden om de hele wetenschap in een slecht daglicht te zetten.