Lees ook
Het Centraal Planbureau berekende dat de Nederlandse levensmiddelenindustrie het meest te lijden zal hebben van de sentimenten van de 'gewone' Brit tegen het bureaucratisch verworden project Europa.

Wat gisteren in het Verenigd Koninkrijk is gebeurd, wilde niemand geloven. "Een land stort zich toch niet vrijwillig in een economische crisis?", hoorde ik gisteren een commentator op de radio zeggen.

Dat is dus toch gebeurd. "We zijn vanmorgen wakker geworden in een ander land", schrijft The Guardian. De krant probeert aan de hand van een demografische analyse uit te leggen hoe het heeft kunnen gebeuren.

voters brexit
(klik op het plaatje om naar de analyse zelf te gaan)

Mensen met een hogere opleiding stemden tegen Brexit. In gevallen waar lager opgeleiden tegen Brexit stemden, was dat meestal in Schotland (dat in meerderheid pro-Europa stemde). Schotland wordt gekenmerkt door stevige sentimenten tegen wat het beschouwt als overheersing door Londen.

Het boek van Van Rossem verdient het vandaag gelezen te worden door de verzamelde EU-leiders in Brussel. Zullen ze zich realiseren dat ze iets aan die vervreemding moeten doen? Vermoedelijk niet. Wie zelf de kern van het probleem is, kan dat doorgaans niet zien
Vervreemding en de boze burger
Wie het plaatje analyseert, zou moeten concluderen dat de 'gewone man en vrouw' zich verlaten voelen door de politiek en zich daar bedreigd door voelen. De politiek is vervreemd van hun belangen en toont onvoldoende zorg. Ze verliezen de grip op hun lot en raken sociale en financiële zekerheden kwijt aan nieuwkomers in wat ze graag willen blijven beschouwen als hun samenleving. Ze voelen zich in toenemende mate uitgesloten van de toekomst. "De burger is boos", waarschuwen sociologen al minstens twee decennia. In Nederland legde Maarten van Rossem uit waarom de burger boos is en waarom ook Nederland gekenmerkt wordt door de opkomst van populistische politiek, die strekt van Pim Fortuyn tot Geert Wilders met daartussen Rita Verdonk.
PVV-leider Geert Wilders riep vanmorgen vroeg op tot een referendum over Nexit, een Nederlands einde aan het EU-lidmaatschap.

Het boek van Van Rossem verdient het vandaag gelezen te worden door de verzamelde EU-leiders in Brussel. Zullen ze zich realiseren dat ze iets aan die vervreemding moeten doen? Vermoedelijk niet. Wie zelf de kern van het probleem is, kan dat doorgaans niet zien. Om die reden gaan mensen die zich niet senang voelen in therapie. Maar hoe krijg je 28 EU-regeringsleiders, hun ministers van buitenlandse zaken en de Europese Commissie in therapie?

Vertrouwenscrisis
Onderwijl zit onder meer onze levensmiddelenindustrie met de gebakken peren. Het is een van de kernsectoren waar de Nederlandse economie op draait en die als agro-food complex voor 10% van de Nederlandse werkgelegenheid zorgt. Opvallend genoeg zit juist die sector - net als de bankensector - ook met een vertrouwenscrisis onder het publiek: wat halen die lui uit met ons eten? is een vraag die inmiddels niet alleen meer door populistische (maar toch veelal hoogopgeleide) foodies op tafel wordt gepoetst, maar die pakt onder steeds bredere lagen van de bevolking. Mensen willen de greep op hun leven terug omdat ze verwachten dat hun belangen niet goed worden verzorgd door 'het systeem' dat hen als koop- en stemvee gebruikt voor zijn eigen doelen. Brexit laat zien dat ze uit kunnen breken en dat die sentimenten niet gemakkelijk onderschat kunnen worden.

Update 11:30h: Donald Trump, die mogelijk president van de VS wordt, speelt op exact dezelfde vertrouwensbreuk die ik hierboven probeerde te duiden. Hij is zojuist in Schotland aangekomen (was al gepland) en toont zich heel verheugd over Brexit (en maakte nog een domme fout ook). Mijn oordeel: de wereld is sinds gisteren een stuk minder veilig geworden. Mijn andere oordeel: maar het is wel goed dat het nu duidelijk is. Mijn vrees: de mensen die in therapie moeten, zitten nog steeds in de ontkenningsfase.






Dit artikel afdrukken