7 min
Professor Edith Lammerts van Bueren, buitengewoon hoogleraar Biologische Plantenveredeling aan de Wageningen Universiteit, nam begin december 2017 afscheid. Foodlog heeft het genoegen om haar afscheidsrede - Plantenveredeling: nieuwe dimensies aan veerkracht - in drie delen te publiceren. In het eerste deel verhaalt Lammerts van Bueren hoe de biologische veredeling op de academische agenda kwam. Deel twee zoomde in op het overbruggen van de kloof tussen biologische boeren in de praktijk en academisch onderzoek, waar zij zich voor inzette. Vandaag het laatste deel, waarin ze pleit voor veredeling binnen een totaalvisie op landbouw en samenleving.
Om de verandering in de tijd van plantenveredeling in verschillende oriëntaties te analyseren, hebben we een analysekader ontwikkeld (Lammerts van Bueren et al. 2017). Dit raamwerk definieert vier veredelingsoriëntaties die voortkomen uit verschillende combinaties van subjectivisme en objectivisme enerzijds en van holisme en reductionisme anderzijds en wordt geïllustreerd in Figuur 2. Deze vier oriëntaties hebben verschillende denkstijlen. We noemen ze: 1) community-based veredelen, 2) ecosystem-based veredelen, 3) trait-based veredelen, en 4) corporate-based veredelen.
Figuur 2. Vier veredelingsoriëntaties als functie van verschillende posities tussen subjectivisme en objectivisme, en tussen holisme en reductionisme. (naar Lammerts van Bueren et al. 2017)
De oriëntatie in het kwadrant linksboven in de figuur (community-based) kan worden beschouwd als een innovatieve herinterpretatie van de voormalige informele veredeling- en zaadsystemen zoals die momenteel bestaan in ontwikkelingslanden onder kleine boerengemeenschappen. Deze benaderingen zijn verfijnd in recente veredelings- en zaadallianties als onderdeel van nieuwe voedselsystemen in verschillende delen van de wereld. Er zijn steeds meer voorbeelden van dergelijke multiactorbenaderingen, georganiseerd of ondersteund door ngo’s in westerse landen die de veredeling verbeteren voor regionale rassen die zijn aangepast aan lokale, circulaire economieën, zoals de Organic Seed Alliance in de Verenigde Staten van Amerika en Réseau Semences Paysannes in Frankrijk.
De oriëntatie in de rechterbovenhoek van de figuur (ecosystem-based) wordt vertegenwoordigd door internationale initiatieven zoals het CG-systeem in de jaren 1960 tot 1980, resulterend in technologiepakketten (nieuwe zaden met kunstmest en irrigatie), en momenteel opnieuw uitgevonden met een sterkere focus op pakketten van ecosysteemdiensten. Maar tot nu toe is dit meer in het onderzoek opgepakt dan in de praktische veredeling. Deze twee bovenste oriëntaties zijn nog steeds in statu nascendi en nog niet volledig geïnstitutionaliseerd.
De twee reductionistische paradigmatische posities (corporate-based en trait-based veredelingsoriëntaties) in het onderste deel van de figuur vormen de momenteel dominante denkstijlen in de meeste geïndustrialiseerde landen en worden vertegenwoordigd door commerciële veredelingsmultinationals. De oriëntatie in het kwadrant linksonder streeft naar specifieke wensen en behoeften van de markt, terwijl de oriëntatie in het kwadrant rechtsonder gericht is op raseigenschappen die de samenleving dienen en op het analyseren van de genetica achter gewenste eigenschappen.
Terwijl de twee veredelingsoriëntaties aan de linkerkant van de figuur sterk worden bepaald door subjectieve doelstellingen van individuele commerciële bedrijven (corporate-based) of individuele gemeenschappen (community-based), worden de twee oriëntaties aan de rechterkant van de figuur gedreven door objectieve doelen die betere prestaties van gewassen ondersteunen door eigenschappen te ontleden in onderliggende componenten op zoek naar betere voorspelbaarheid en controleerbaarheid (trait-based) of zich richten op diversificatie door rassen aan te passen aan de juiste omgeving (ecosystem-based).
Elk van deze vier veredelingsoriëntaties heeft zijn sterke en zwakke punten. Bovendien hebben de vier oriëntaties elk verschillende waarden die leiden tot verschillende keuzes en beslissingen over afwegingen en risico’s. Geen van de vier oriëntaties is inherent goed of slecht. Geen van hen alleen kan volledig en van harte bijdragen aan de realisatie van een productieve, werkelijk duurzame landbouw. Elk van de oriëntaties begrijpt, interpreteert en operationaliseert de zes beleidsdoelen: agrobiodiversiteit, ecosysteemdiensten, klimaatrobuustheid, voedselzekerheid en veiligheid, voedselsoevereiniteit en sociale rechtvaardigheid op verschillende manieren.
Om een veredelingssysteem te creëren dat alle zes doelen haalt en veredelingsproducten levert die kunnen voldoen aan de uiteenlopende eisen van alle actoren in de voedselwaardeketen en de samenleving als geheel, is het noodzakelijk om meer te doen dan het combineren van de sterke punten en waardevolle troeven van de verschillende paradigmatische posities. Dit vereist een nieuw type denken in de vorm van een overkoepelende, integratieve, vijfde denkstijl, die we ‘systems-based breeding’ hebben genoemd, zie Figuur 3.
Figuur 3 Systems-based breeding als een vijfde overkoepelende veredelingsoriëntatie die de positieve elementen van de vier eerdergenoemde veredelingsoriëntaties integreert. (Naar Lammerts van Bueren et al. 2017)
Deze op systeem-gebaseerde veredelingsoriëntatie moet de synergie tussen de sterke punten van de vier benaderingen maximaliseren en nieuwe manieren ontwikkelen om plantenveredeling zodanig te organiseren dat de toekomstige uitdagingen gerealiseerd kunnen worden.
‘Systeem’ wordt hier gedefinieerd als de ruimte die verschillende met elkaar verbonden en onderling afhankelijke componenten van het gehele systeem omvat, waaronder:
• het maatschappelijk veld (met zijn diversiteit aan culturele normen en waarden);
• het beleid;
• de natuur;
• de landbouw (inclusief de diversiteit van agro-ecosystemen en landbouwsystemen);
• en de diverse waardeketens en markten
Vereiste mentaliteitsverandering
Systeem-gebaseerde veredeling moet systeemgericht zijn, zowel door zijn focus op de holistische beleidsdoelen als door zijn methodologie die holistische en reductionistische benaderingen integreert.
Om alle spelers in staat te stellen vanuit systeemdenken te handelen, is er een mentaliteitswijziging nodig van particuliere bedrijven, producenten, burgers en beleidsmakers. Dit vereist meer maatschappelijk verantwoord ondernemen, het toepassen van circulaire economie en waarachtige kostenberekening (true-cost accounting), en ondersteuning met eerlijk en groen beleid.
Er zijn al uitgangspunten om op voort te borduren. Er zijn voorbeelden van het opnemen van aspecten van sociale rechtvaardigheid door een deel van de winst te delen door medewerkers binnen het veredelingsbedrijf uit te nodigen aandeelhouder te worden (zoals bij Rijk Zwaan). Maar er is ook een voorbeeld dat verder gaat, b.v. in de VS bij het veredelingsbedrijf Johnny’s, dat onlangs voor de volle 100% in handen van de werknemers is gekomen.
Het zal een uitdaging zijn om veredelingsactiviteiten te organiseren volgens de vereiste mentaliteitsverandering. We moeten leren rassen te ontwikkelen die de ecologische en maatschappelijke kosten van de veredeling en haar producten kunnen verminderen.
Van mentaliteitsverandering naar actie
Er is ook behoefte aan factoren die ons van houding naar actie brengen, zoals kennisontwikkeling en -integratie, veredelingsstrategieën en -hulpmiddelen en ondernemerschap. Het ontwikkelen van een op systeem-gebaseerde veredelingsoriëntatie kan alleen werken wanneer alle actoren in het voedselsysteem het voedselsysteem als geheel beschouwen, hun eigen rol in het systeem correct interpreteren en de rol van de andere spelers in het systeem begrijpen, inclusief de relevantie van interacties en synergiën. In de literatuur wordt dit ‘eco-geschoold’ genoemd (Capra 1997). Maar er zijn ook nieuwe ondernemingen vereist, inclusief alle vaardigheden om gezonde ondernemingsmodellen in de veredeling en zaadproductie te ontwikkelen die geschikt zijn voor diverse kleine en grote waardeketens en markten.
Van actie naar resultaat
En dan tenslotte van actie naar resultaat. Het doel van systeem-gebaseerd veredelen is de ecologische en maatschappelijke veerkracht te verbeteren door de eerder genoemde doelen op te nemen: voedselzekerheid, -kwaliteit en -veiligheid, voedsel en zaadsoevereiniteit, en sociale rechtvaardigheid zonder de duurzaamheid van de ecologische context op lange termijn in gevaar te brengen door agrobiodiversiteit, ecosysteemdiensten en klimaatrobuustheid te verbeteren. Veel van deze doelen zijn onderling verbonden. Sociale rechtvaardigheid kan bijvoorbeeld niet worden gerealiseerd zonder ecologische duurzaamheid (Coote 2014).
We hoeven niet helemaal opnieuw te beginnen om systeem-gebaseerd veredelen te ontwikkelen. Reeds onder druk van consumentenorganisaties zijn bedrijven gedwongen een maatschappelijk relevant doel (‘Purpose’) te tonen waarnaar zij streven naast de drie reeds bekende P’s van People, Planet, Profit. We hebben laten zien dat de plantenveredelingssector vooruitgang moet en kan boeken door wezenlijk bij te dragen aan Purpose in de zin van de zes eerder genoemde beleidsdoelen.
Gevoel voor urgentie nodig
Systeem-gebaseerde plantenveredeling, zoals wij het hebben gedefinieerd, vereist een transitie op basis van een goed georkestreerde hervorming van de landbouwproductie en haar instellingen. Deze lezing beoogt niet om een complete routekaart te bieden voor een dergelijke hervorming. Maar zoals ik in mijn beschouwing over de geschiedenis van de biologische zaadteelt en plantenveredeling liet zien, is er behoefte aan een breed gedeeld besef van urgentie om verandering te initiëren.
Diversiteit nodig
Om te evolueren naar een systeem-gebaseerde plantenveredeling is een diversiteit aan veredelingsinitiatieven vereist. Initiatieven kunnen beginnen bij diegenen die enthousiaste koplopers willen zijn, voorbeelden in de niche kunnen genereren en ervaring kunnen opdoen hoe obstakels te overwinnen. Er is behoefte aan diversiteit aan agro-ecologische systemen die samen de variatie van functies op meerdere schalen bewerkstelligen die nodig is om echte veerkracht te creëren. Geen enkel op zichzelf staand mechanisme kan het behoud van veerkracht garanderen. Dit geldt zeker voor plantenveredeling. Afhankelijk van de ecologische en culturele context worden verschillende keuzes gemaakt en worden afwegingen anders gemaakt. In de plantenveredeling impliceert het creëren van agrobiodiversiteit tevens een diversiteit aan veredelingsbenaderingen (Louwaars et al. 2011).
Ik hoop dat een systeemgerichte plantenveredelingsoriëntatie, zoals wij hebben gedefinieerd, plantenveredelaars in staat zal stellen niet alleen een inhaalslag te maken, maar ook om leidend te worden in het ecologisch en maatschappelijk veerkrachtiger maken van de landbouw.
Klik hier voor de literatuurlijst en het overzicht van de sponsoren.
Dit artikel afdrukken
Figuur 2. Vier veredelingsoriëntaties als functie van verschillende posities tussen subjectivisme en objectivisme, en tussen holisme en reductionisme. (naar Lammerts van Bueren et al. 2017)
De oriëntatie in het kwadrant linksboven in de figuur (community-based) kan worden beschouwd als een innovatieve herinterpretatie van de voormalige informele veredeling- en zaadsystemen zoals die momenteel bestaan in ontwikkelingslanden onder kleine boerengemeenschappen. Deze benaderingen zijn verfijnd in recente veredelings- en zaadallianties als onderdeel van nieuwe voedselsystemen in verschillende delen van de wereld. Er zijn steeds meer voorbeelden van dergelijke multiactorbenaderingen, georganiseerd of ondersteund door ngo’s in westerse landen die de veredeling verbeteren voor regionale rassen die zijn aangepast aan lokale, circulaire economieën, zoals de Organic Seed Alliance in de Verenigde Staten van Amerika en Réseau Semences Paysannes in Frankrijk.
De oriëntatie in de rechterbovenhoek van de figuur (ecosystem-based) wordt vertegenwoordigd door internationale initiatieven zoals het CG-systeem in de jaren 1960 tot 1980, resulterend in technologiepakketten (nieuwe zaden met kunstmest en irrigatie), en momenteel opnieuw uitgevonden met een sterkere focus op pakketten van ecosysteemdiensten. Maar tot nu toe is dit meer in het onderzoek opgepakt dan in de praktische veredeling. Deze twee bovenste oriëntaties zijn nog steeds in statu nascendi en nog niet volledig geïnstitutionaliseerd.
De twee reductionistische paradigmatische posities (corporate-based en trait-based veredelingsoriëntaties) in het onderste deel van de figuur vormen de momenteel dominante denkstijlen in de meeste geïndustrialiseerde landen en worden vertegenwoordigd door commerciële veredelingsmultinationals. De oriëntatie in het kwadrant linksonder streeft naar specifieke wensen en behoeften van de markt, terwijl de oriëntatie in het kwadrant rechtsonder gericht is op raseigenschappen die de samenleving dienen en op het analyseren van de genetica achter gewenste eigenschappen.
Terwijl de twee veredelingsoriëntaties aan de linkerkant van de figuur sterk worden bepaald door subjectieve doelstellingen van individuele commerciële bedrijven (corporate-based) of individuele gemeenschappen (community-based), worden de twee oriëntaties aan de rechterkant van de figuur gedreven door objectieve doelen die betere prestaties van gewassen ondersteunen door eigenschappen te ontleden in onderliggende componenten op zoek naar betere voorspelbaarheid en controleerbaarheid (trait-based) of zich richten op diversificatie door rassen aan te passen aan de juiste omgeving (ecosystem-based).
Om een veredelingssysteem te creëren dat kan voldoen aan de uiteenlopende eisen van alle actoren in de voedselwaardeketen en de samenleving als geheel, is het noodzakelijk om meer te doen dan het combineren van de sterke punten en waardevolle troeven van de verschillende paradigmatische posities. Dit vereist een nieuw type denken in de vorm van een overkoepelende, integratieve, vijfde denkstijl, die we ‘systems-based breeding’ hebben genoemdNaar een vijfde veredelingsoriëntatie: ‘systems-based breeding’
Elk van deze vier veredelingsoriëntaties heeft zijn sterke en zwakke punten. Bovendien hebben de vier oriëntaties elk verschillende waarden die leiden tot verschillende keuzes en beslissingen over afwegingen en risico’s. Geen van de vier oriëntaties is inherent goed of slecht. Geen van hen alleen kan volledig en van harte bijdragen aan de realisatie van een productieve, werkelijk duurzame landbouw. Elk van de oriëntaties begrijpt, interpreteert en operationaliseert de zes beleidsdoelen: agrobiodiversiteit, ecosysteemdiensten, klimaatrobuustheid, voedselzekerheid en veiligheid, voedselsoevereiniteit en sociale rechtvaardigheid op verschillende manieren.
Om een veredelingssysteem te creëren dat alle zes doelen haalt en veredelingsproducten levert die kunnen voldoen aan de uiteenlopende eisen van alle actoren in de voedselwaardeketen en de samenleving als geheel, is het noodzakelijk om meer te doen dan het combineren van de sterke punten en waardevolle troeven van de verschillende paradigmatische posities. Dit vereist een nieuw type denken in de vorm van een overkoepelende, integratieve, vijfde denkstijl, die we ‘systems-based breeding’ hebben genoemd, zie Figuur 3.
Figuur 3 Systems-based breeding als een vijfde overkoepelende veredelingsoriëntatie die de positieve elementen van de vier eerdergenoemde veredelingsoriëntaties integreert. (Naar Lammerts van Bueren et al. 2017)
Deze op systeem-gebaseerde veredelingsoriëntatie moet de synergie tussen de sterke punten van de vier benaderingen maximaliseren en nieuwe manieren ontwikkelen om plantenveredeling zodanig te organiseren dat de toekomstige uitdagingen gerealiseerd kunnen worden.
‘Systeem’ wordt hier gedefinieerd als de ruimte die verschillende met elkaar verbonden en onderling afhankelijke componenten van het gehele systeem omvat, waaronder:
• het maatschappelijk veld (met zijn diversiteit aan culturele normen en waarden);
• het beleid;
• de natuur;
• de landbouw (inclusief de diversiteit van agro-ecosystemen en landbouwsystemen);
• en de diverse waardeketens en markten
Vereiste mentaliteitsverandering
Systeem-gebaseerde veredeling moet systeemgericht zijn, zowel door zijn focus op de holistische beleidsdoelen als door zijn methodologie die holistische en reductionistische benaderingen integreert.
Om alle spelers in staat te stellen vanuit systeemdenken te handelen, is er een mentaliteitswijziging nodig van particuliere bedrijven, producenten, burgers en beleidsmakers. Dit vereist meer maatschappelijk verantwoord ondernemen, het toepassen van circulaire economie en waarachtige kostenberekening (true-cost accounting), en ondersteuning met eerlijk en groen beleid.
Er zijn al uitgangspunten om op voort te borduren. Er zijn voorbeelden van het opnemen van aspecten van sociale rechtvaardigheid door een deel van de winst te delen door medewerkers binnen het veredelingsbedrijf uit te nodigen aandeelhouder te worden (zoals bij Rijk Zwaan). Maar er is ook een voorbeeld dat verder gaat, b.v. in de VS bij het veredelingsbedrijf Johnny’s, dat onlangs voor de volle 100% in handen van de werknemers is gekomen.
We moeten leren rassen te ontwikkelen die de ecologische en maatschappelijke kosten van de veredeling en haar producten kunnen verminderenCirculaire economie en True Cost Accounting zijn relatief nieuwe benaderingen. Onlangs (2017) behaalde Volkert Engelsman, de CEO van de grootste Nederlandse biologische handelsorganisatie van groenten en fruit Eosta, de eerste plaats in Trouw’s Duurzame Top 100. Hij ontwikkelde een methodologie voor True Cost Accounting die de werkelijke ecologische en maatschappelijke kosten van zijn fruitproducten laat zien (Eosta et al. 2017).
Het zal een uitdaging zijn om veredelingsactiviteiten te organiseren volgens de vereiste mentaliteitsverandering. We moeten leren rassen te ontwikkelen die de ecologische en maatschappelijke kosten van de veredeling en haar producten kunnen verminderen.
Van mentaliteitsverandering naar actie
Er is ook behoefte aan factoren die ons van houding naar actie brengen, zoals kennisontwikkeling en -integratie, veredelingsstrategieën en -hulpmiddelen en ondernemerschap. Het ontwikkelen van een op systeem-gebaseerde veredelingsoriëntatie kan alleen werken wanneer alle actoren in het voedselsysteem het voedselsysteem als geheel beschouwen, hun eigen rol in het systeem correct interpreteren en de rol van de andere spelers in het systeem begrijpen, inclusief de relevantie van interacties en synergiën. In de literatuur wordt dit ‘eco-geschoold’ genoemd (Capra 1997). Maar er zijn ook nieuwe ondernemingen vereist, inclusief alle vaardigheden om gezonde ondernemingsmodellen in de veredeling en zaadproductie te ontwikkelen die geschikt zijn voor diverse kleine en grote waardeketens en markten.
Van actie naar resultaat
En dan tenslotte van actie naar resultaat. Het doel van systeem-gebaseerd veredelen is de ecologische en maatschappelijke veerkracht te verbeteren door de eerder genoemde doelen op te nemen: voedselzekerheid, -kwaliteit en -veiligheid, voedsel en zaadsoevereiniteit, en sociale rechtvaardigheid zonder de duurzaamheid van de ecologische context op lange termijn in gevaar te brengen door agrobiodiversiteit, ecosysteemdiensten en klimaatrobuustheid te verbeteren. Veel van deze doelen zijn onderling verbonden. Sociale rechtvaardigheid kan bijvoorbeeld niet worden gerealiseerd zonder ecologische duurzaamheid (Coote 2014).
Een systeemgerichte plantenveredelingsoriëntatie kan plantenveredelaars in staat stellen niet alleen een inhaalslag te maken, maar ook om leidend te worden in het ecologisch en maatschappelijk veerkrachtiger maken van de landbouwConclusies
We hoeven niet helemaal opnieuw te beginnen om systeem-gebaseerd veredelen te ontwikkelen. Reeds onder druk van consumentenorganisaties zijn bedrijven gedwongen een maatschappelijk relevant doel (‘Purpose’) te tonen waarnaar zij streven naast de drie reeds bekende P’s van People, Planet, Profit. We hebben laten zien dat de plantenveredelingssector vooruitgang moet en kan boeken door wezenlijk bij te dragen aan Purpose in de zin van de zes eerder genoemde beleidsdoelen.
Gevoel voor urgentie nodig
Systeem-gebaseerde plantenveredeling, zoals wij het hebben gedefinieerd, vereist een transitie op basis van een goed georkestreerde hervorming van de landbouwproductie en haar instellingen. Deze lezing beoogt niet om een complete routekaart te bieden voor een dergelijke hervorming. Maar zoals ik in mijn beschouwing over de geschiedenis van de biologische zaadteelt en plantenveredeling liet zien, is er behoefte aan een breed gedeeld besef van urgentie om verandering te initiëren.
Diversiteit nodig
Om te evolueren naar een systeem-gebaseerde plantenveredeling is een diversiteit aan veredelingsinitiatieven vereist. Initiatieven kunnen beginnen bij diegenen die enthousiaste koplopers willen zijn, voorbeelden in de niche kunnen genereren en ervaring kunnen opdoen hoe obstakels te overwinnen. Er is behoefte aan diversiteit aan agro-ecologische systemen die samen de variatie van functies op meerdere schalen bewerkstelligen die nodig is om echte veerkracht te creëren. Geen enkel op zichzelf staand mechanisme kan het behoud van veerkracht garanderen. Dit geldt zeker voor plantenveredeling. Afhankelijk van de ecologische en culturele context worden verschillende keuzes gemaakt en worden afwegingen anders gemaakt. In de plantenveredeling impliceert het creëren van agrobiodiversiteit tevens een diversiteit aan veredelingsbenaderingen (Louwaars et al. 2011).
Ik hoop dat een systeemgerichte plantenveredelingsoriëntatie, zoals wij hebben gedefinieerd, plantenveredelaars in staat zal stellen niet alleen een inhaalslag te maken, maar ook om leidend te worden in het ecologisch en maatschappelijk veerkrachtiger maken van de landbouw.
Tot slot
Biologisch veredeling is niet zozeer veredelen voor een andere markt, als wel veredelen voor een ander managementsysteem dat gericht is op het verbeteren van de ecologische veerkracht van de landbouwsystemen terwijl het onafhankelijk is van externe chemische inputs.
Zowel biologische als gangbare veredeling zullen ook andere gebieden van duurzaamheid moeten ontwikkelen die met sociale veerkracht samenhangen en dat vraagt een integrale aanpak.
Ik hoop dat een systeemgerichte plantenveredelingsoriëntatie, zoals hier is gedefinieerd, plantenveredelaars in staat zal stellen leidend te worden in het ecologisch en maatschappelijk veerkrachtiger maken van de landbouw.
Klik hier voor de literatuurlijst en het overzicht van de sponsoren.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
beste Tom, ik ben minder pessimistisch dan jij. Ik ben het met je eens om niet meteen radicale veranderingen bij de grote veredelingsbedrijven te verwachten maar zij kunnen wel met bijvoorbeeld een spider chart (spin diagram) binnen hun eigen bedrijf een huidige score voor de twaalf begrippen invoeren die in de figuur van systems-based veredelen staan en ook aangeven op welke punten zij in bijvoorbeeld in de komende vijf jaar zouden kunnen of willen staan binnen hun bedrijf. Ik heb veredelaars van grote bedrijven gesproken die dit concept wel herkennen als toekomstbeeld maar nog wel veel beren op de weg zien om er te komen. Verder zullen er kleine initiatieven zijn die grotere stappen (in het klein) zullen gaan maken in deze richting, zij het eerst als niche, maar dat is wellicht juist beter want dan kunnen allerlei obstakels getackeld worden voor het mainstream gaat worden, maar dat we als veredelingssector stappen zullen moeten zetten richting maatschappelijke veerkracht en daar andere passende business modellen voor moeten ontwikkelen staat voor mij vast. Er is immers geen ecologische duurzaamheid zonder maatschappelijke duurzaamheid en veerkracht!
Henric, kun je Edith aangeven wat je niet snapt?
Edith, Henric is tuinder: bloemen. Een innovatieve, die zoveel als hij maar kan de natuur ipv de spuit voor zich laat werken.
Dick #3, jij snapt misschien de heren niet, ik snap heel eerlijk gezegd heel weinig van deze drie artikelen. Zal vast aan mij liggen, ik ben maar een simpele veredelaar. Jammer, het gaat wel over mijn vak.
#5 Edith, ik denk dat je niet de holistisch denkende en werkende partijen aan een tafel kunt zetten met de reductionistisch denkende en werkende partijen. De holistische benadering is de systeembenadering, de reductionistische benadering is dat niet. Het zijn wetenschappelijke labels die we plakken op de twee systemen, maar in feite, doorredenerend, stel je leven, holisme, tegenover dood, de natuur als productiemiddel waarop geen onderhoud hoeft te worden gepleegd, de bodem als medium dat pas tot productie komt na toevoeging van chemicaliën. En wat komt daaruit voort? Zombienatuur, zoals prof. Siepel onlangs stelde? Het gaat niet alleen over zaden, het gaat juist ook over de bodem waarin het leven ervoor moet zorgen dat die zaden gaan groeien. Het gaat er ook om dat ander leven weer ruimte moet krijgen op het platteland. Ik denk dat de vernieuwing het snelst zal gaan als bepaalde grote partijen met nadruk niet aan tafel worden uitgenodigd en snel helemaal uit beeld verdwijnen. Deze grote partijen hebben totaal andere doelstellingen die niet verenigbaar zijn met de holistische uitgangspunten, en we moeten ook niet de illusie hebben dat ze deze doelstellingen ooit gaan bijstellen. Wat zei Einstein ook weer? Zoiets als: we can't solve the problems with the same state of mind that created them.
Dank voor de reacties zover. Ik snap dat dit nieuwe concept van systems-based veredelen nog niet meteen landt en de discussie kan ook mij helpen om meer vlees op deze botten te brengen van dit raamwerk dat we in een 20 pagina artikel hebben opgebouwd dat nog ‘’under review’’ is en hopelijk deze zomer gepubliceerd wordt.
Het helpt mogelijk als ik mijn intenties nader verklaar. Ik ben een bruggenbouwer en wil met dit concept de verschillende veredelingswerelden een gemeenschappelijke stip aan de horizon geven. Ik zie dat enerzijds de reguliere veredelingswereld enorm investeert in steeds snellere technieken om sneller met nieuwe rassen op de markt te komen om de ratrace met concurrenten voor te blijven en om nog slimmer hun technieken en dus hun rassen met patenten af te schermen van het opnieuw gebruiken door concullega’s in de verdere veredeling, iets wat het kwekersrecht nog wel toelaat. Maar, ik zie ook dat ze draagvlak verliest bij de maatschappij, want consumenten zetten vraagtekens bij nieuwe technieken, bij patenten, bij de toenemende machtsconcentraties, verlies aan biodiversiteit omdat voor kleine gewassen geen plaats meer is, etc. Anderzijds zie ik mensen als Vandana Shiva open source seed systems bepleiten (zie ook Jack Kloppenburg in USA) daar zit een kern van waarheid in (zou passen in mijn mijn cirkel van community based breeding). Ik ben erg voor het participatieve element maar de neiging is conservatief te blijven en daar is geen plaats voor innovaties, en de vraag welke technologie/kennis dienstbaar zou kunnen zijn aan een dergelijke veredeling wordt nauwelijks aangegaan. Maar ik zie ook dat biologische of duurzame landbouw in het algemeen op mogelijke alternatieven vanuit een ecologisch perspectief vastloopt omdat het veredelingsbedrijfsleven het nog niet oppakt. Bijvoorbeeld, zolang stikstof via kunstmest zonder groene tax goedkoop is zal de veredeling geen aandacht besteden aan stikstof-efficiënte rassen want geen economische noodzaak, en blijft de dreiging hangen van teveel N gebruik in het milieu en afhankelijkheid van fossil-fuel based industrie. Ander voorbeeld: Biologische en gangbare boeren willen graag persistente klaverrassen om hun meerjarige graslanden van vrije stikstofbinding te voorzien, maar de veredeling zegt heel duidelijk, dat is niet in ons belang want wij willen elk jaar zaad verkopen…..Dus aan ecologisch noodzakelijke alternatieven ontbreekt aan een nieuw verdienmodel.
Kortom, ik maak me daardoor zorgen over de toekomst van de veredeling die een cruciale rol zou moeten kunnen spelen in een duurzame en veerkrachtige maatschappij en landbouw. Maar de veredeling zit nog niet aan tafel waar de discussie gaat over de vraag wat voor een landbouw of maatschappij willen wij in de toekomst? Dus ik zoek een nieuw concept die de goede elementen van alle vier door mij genoemde stromingen integreert. Dat is een raamwerk maar niet een blauwdruk voor 1 oplossing in de praktijk want we zullen een diversiteit aan initiatieven nodig hebben vanuit verschillende (combinaties van) waarden. In deze complexe wereld en ecosystemen, zal niet 1 model een antwoord kunnen geven en de noodzakelijke veerkracht kunnen geven. Dat kan alleen met een diversiteit aan initiatieven/modellen en diversiteit is juist een sleutelelement voor een duurzame veredeling. Maar het kan alleen goed gaan werken in het licht van die, in mijn ogen noodzakelijke, stip aan de horizon, als iedereen beter snapt wat ecologie (de leer der samenhangen) inhoudt om vanuit die samenhang uit vrije creativiteit naar een diversiteit aan oplossingsmodellen te werken die per gewas of maatschappij zullen verschillen, en elkaar zullen aanvullen. Ook al komt de biologische landbouw op een aantal aspecten al een heel eind, toch zal ook zij op tal van gebieden moeten doorontwikkelen om meer in de richting van zo’n totaal concept als systems-based veredeling te komen.