Lees ook
Het stikstofplan blijkt te voorzien in vrijwilligheid. In plaats van gedwongen uitkopen, hoopt de minister dat ammoniak uitstotende boeren zich vrijwillig aanmelden om te stoppen. Daarom stelt Van der Wal extra veel geld beschikbaar. Gaan ze niet in op haar royale aanbod in, dan zullen ze later worden uitgekocht.

Dat is de essentie van een 24 pagina's tellende brief aan de Tweede Kamer.

In mei aanstaande presenteert de minister haar 'quick-scan natuurdoelanalyse'. Daarin wordt voor alle Nederlandse natuurgebieden in het kader van N2000 bepaald waar snel moet worden ingegrepen om natuurverlies tegen te gaan. Pas dan zal Van der Wal duidelijkheid kunnen geven over opkoopregelingen voor boerenbedrijven. Wel zal ze de grootste stikstofuitstotende bedrijven het snelst verzoeken zich te laten uitkopen.

Van der Wal wil geen standaardregeling. Ze laat de uitkoopwaarde per bedrijf verschillen omdat een boer verschillende keuzen kan maken. Een boer kan onder meer gaan voor meer grond, minder dieren of natuurbeheer. De mogelijke keuzen bepalen de waarde van de regelingen voor zijn bedrijf.

In volgens de scan te sterk aangetaste natuurgebieden waar te weinig boeren vrijwillig stoppen, zal de minister tot gedwongen uitkoop overgaan. De 'natuurdoelanalyses' zijn tussen eind 2022 en april 2023 klaar. Bedrijven die volgens de doelen dan echt moeten verdwijnen, zullen dat in die periode te horen krijgen. Uiterlijk in juli 2023 moet voor elk gebied duidelijkheid zijn.

De Leeuwarder Courant wist vrijdagmorgen al te melden dat de stikstofuitstoot in een groot deel van Zuidoost-Friesland met 60 tot 70% omlaag moet. Naar schatting 110 boerenbedrijven moeten worden opgekocht. Het getal vloeit voort uit de plannen van gedeputeerde Klaas Fokkinga. Hij presenteerde donderdag het Uitvoeringsprogramma Stikstof Fryslân 2030, waarin hij uiteenzette hoe het bestuur van de provincie Friesland aan de landelijke stikstofdoelen wil voldoen. Ook Fokkinga benadrukte vrijwilligheid met gedwongen uitkoop als stok achter de deur als boeren niet vrijwillig thuis geven om hun bedrijven te staken.

Over gedwongen uitkoop van industriële uitstoters van stikstofoxiden spreekt de minister niet
Niet alleen boeren
Niet alleen de landbouw moet bijdragen, maar ook de industrie, verkeer, zee- en luchtvaart. Daarover zegt de minister: "In het klimaatakkoord is bijvoorbeeld vastgelegd dat alle nieuwe personenauto’s die in 2030 op de markt komen 100% elektrisch moeten zijn. Ook gaat het om steeds verder aangescherpte Europese emissienormen voor mobiliteit en industrie en internationale afspraken voor de scheepvaart. Nederland zet actief in op de verdere aanscherping van de Europese emissie-eisen. In het coalitieakkoord is een klimaatfonds van 35 miljard euro aangekondigd om de klimaatdoelen te halen. De ministers voor Klimaat en Energie en van Financiën werken dit fonds gezamenlijk uit. Ook volgt er een beleidsprogramma Klimaat en Energie. Bij het ontwerp en uitvoering van maatregelen ter verduurzaming van industrie en mobiliteit willen we zo effectief mogelijk zowel de klimaat- als de stikstofambities realiseren. Het is onze ambitie daarbij potentiële knelpunten zoals het gebrek aan stikstofruimte weg te nemen. Vanuit mijn verantwoordelijkheid zet ik mij in voor het realiseren van deze samenhang. Daarnaast worden de bronmaatregelen stikstof, zoals uit de structurele aanpak stikstof, voortgezet. Waar dit effectief is, is er aanvullend ruimte in de gebiedsprocessen voor maatwerk, bijvoorbeeld ten aanzien van lokale piekbelasting, zowel in de agrarische als industriële sector." Van gedwongen uitkoop van industriële uitstoters van stikstofoxiden spreekt de minister niet.

Vollenbroek zegt zich niet tegen woningbouwprojecten te willen verzetten, mits de overheid andere bouwtrajecten niet uitsluit van de verplichting om ze te toetsen aan de natuurdoelen die ons land zich gesteld heeft
Lange neus
Vandaag werd bekend dat stikstofstrijder Johan Vollenbroek van MOB opnieuw een lange neus maakt naar de overheid. Eerder deze week diende hij via de rechter een zaak in tegen de bouw van het Porthos-project. Het miljarden kostende bouwproject moet CO2 in lege gasbellen onder de Noordzee opslaan. Bij de bouw komt stikstof vrij, terwijl de overheid daar volgens de Europese regelgeving geen vrijstelling voor kan verlenen maar dat wel heeft gedaan. Dat is juridisch onhoudbaar volgens Vollenbroek.

Naar verwachting heeft Vollenbroek een goede kans om de zaak te winnen. Hij is om twee redenen tegen Porthos. Het project maakt extra uitstoot mogelijk door die af te vangen en op te slaan. Vollenbroek wil minder uitstoot in plaats van meer maar afgevangen koolstofuitstoot.

Daarnaast wil Vollenbroek de overheid laten zien dat ze een potje maakt van haar beleid omdat het juridisch lek is op basis van de EU Habitatrichtlijn. In Den Haag wordt gevreesd dat Vollenbroek bij winst tegen de bouw van Porthos, iedere bouwvergunning juridisch aanvechtbaar maakt. Dat betekent dat de miljarden kostende uitkopen die Van der Wal met haar vrijwilligheids- en later dwangbeleid realiseert niet kunnen worden omgezet in de Nederlandse bedrijvigheid dienende bouwprojecten. Met zoveel woorden zegt Vollenbroek in De Telegraaf zich niet tegen woningbouwprojecten te willen verzetten, mits de overheid andere bouwtrajecten niet uitsluit van de verplichting om ze te toetsen aan de natuurdoelen die ons land zich gesteld heeft.

Net als Rutte III lijkt ook Rutte IV zich niet te realiseren met hoeveel juridische kracht Vollenbroek Nederland kan stilleggen, zolang het kabinet niet besluit zich te voegen naar zijn natuurbeleid of dat aan te passen. Meer smaken zijn er niet, maar het kabinet blijft treuzelen voor de drempel naar een van die twee paden.

Update, 2 april, 10u00

In OP1 legde de minister uit dat de boeren met extra veel geld vrijwillig tot uitkoop worden verleid* omdat we huizen moeten bouwen en wegen willen aanleggen. Het land kan zich niet permitteren tijd te verliezen. Met dat argument motiveert ze haar plan primair. In tweede instantie zijn ook de rode kleuren op de kaart van Nederland een argument voor die snelheid en zegt ze 'we gaan uit van de natuur die er echt heel slecht aan toe is'. Het punt van Vollenbroek is nu juist dat het tweede punt correct is, maar nog meer wegeninfrastructuur en daarachter verscholen bedrijvigheid niet de bedoeling zijn. Daarom geen Porthos. En geen Hoogovens, geen biomassacentrales, geen Saint-Gobain, geen luchthaven Lelystad en krimp van Schiphol - enkele andere van zijn doelen om de overheid te treffen.

* Vrijwilligheid voorkomt langjarig juridisch verzet tegen gedwongen onteigening.



Hoewel de minister spreekt over de 'onontkoombaarheid' van haar beleid, is het eerder onwaarschijnlijk dan waarschijnlijk dat de natuurdoelen van het beleid gehaald zullen worden. Dat komt omdat de Nederlandse wetgever de zogenoemde Kritische Depositiewaarde (KDW) als benaderende variabele voor succesvol beleid heeft gekozen. Die variabele zegt echter niets over het feitelijke succes van het herstel van soorten of ecosystemen. De KDW mag beschouwd worden als een vorm van greenwashing door de wetgever.



Het voormalig Brabantse Statenlid Hermen Vreugdenhil (CU) en inmiddels directeur van het Collectief Rivierenland was en blijft kritisch omdat de lasten van de stikstofaanpak volgens hem niet eerlijk verdeeld worden:


Dit artikel afdrukken