Interview Jan Cees Vogelaar: ‘Nederlanders willen zo graag deugen’

Dat en meer zegt Jan Cees Vogelaar in een gesprek over zijn co-kandidatuur als voorzitter van boerenkoepel LTO Nederland, zijn mogelijke ministerschap voor landbouw namens Forum en de verloren verbinding tussen boeren en boerenbestuurders die hij wil herstellen.

Het gesprek vond plaats op zijn manege Maverick Stables bij Lelystad naar aanleiding van een opmerking mijnerzijds op 31 juli: Vogelaar heeft geen strategie waarmee hij zijn achterban op lange termijn tevreden kan stellen. Die heeft hij wel degelijk, zei hij. Reden voor het gesprek.

Vogelaar schroomt niet een aantal hoogleraren in de hoek te zetten. Als ze een renpaard waren, zegt hij, zou hij ze naar de slacht doen omdat ze "niet over het hout heenkomen". Met hetzelfde gemak waarmee hij hun kennis en autoriteit afvoert, merkt hij op dat een goede paardenslager voor een ongemerkte dood zorgt en dat een van zijn dochters hem daar naartoe zou willen brengen als hem leed bespaard zou moeten worden. Wie Vogelaar kent, herkent zijn stijl: snel, direct en zonder filter om gevoelens te sparen.

'Stikstofcrisis'
Nederland gaat gebukt onder de stikstofcrisis. De natuur lijdt en de bouw ligt plat. Volgens Vogelaar gaat echter het prima met de Nederlandse natuur. Die ziet er mooi groen uit en dat wil de burger. Echte natuur hebben we hier niet meer, want zo'n beetje alles is gecultiveerd. Zelfs onze bossen zijn aangeplant. Daar heeft hij feitelijk gelijk in. Hij verbindt die waarheid met een oordeel: waarom dan zo moeilijk doen over stikstof die een paar zeldzame soorten planten, insecten en vogels bedreigt die er in 1750 waren, terwijl we nu in 2020 leven? En tegen wie beweert dat de bouw in Nederland op zijn gat ligt, zegt Vogelaar: heb je op weg hierheen niet gezien hoeveel bouwkranen gewoon iedere dag druk aan het werk zijn? Ook het bouwprobleem is volgens hem een Haagse werkelijkheid.

Vogelaar moet je horen om onder zijn zwaar bestekelde bolster de kleur van zijn pit te kunnen ontdekken.


De kern van het gesprek gaat over de vraag wat Vogelaar gaat doen als co-voorzitter van LTO Nederland. Hij duikt eerst in de processen. Hij wil de verbinding met de achterban herstellen door de boeren te vragen wat zij willen. Pas daarna gaat hij naar Den Haag. Zal dat geen clash opleveren met de politiek, behalve in het geval van een kabinet geheel over rechts? Welke kabinetten kunnen er komen en wat zijn daarin de kansen voor boeren?

'Korte metten'
Vogelaars meest opvallende uitspraak in het gesprek: we moeten het hebben over het land waarin we willen wonen en dat vragen aan het publiek. Het beeld dat oprijst: bestuurders in Den Haag en Brussel hebben de werkelijkheid overgenomen en maken theoretische keuzes zonder voldoende verstand van de praktijk en de keuzen die mensen die er dagelijks mee omgaan zouden maken. In een tussenzin in het gesprek merkt Vogelaar op dat het bestuurlijk ideaal zou zijn als hij minister zou zijn en Jaap Haanstra voorzitter van LTO. "Dan was het snel geregeld."

Recent hoorde een groep vertegenwoordigers van boerenorganisaties op het ministerie van landbouw dat de regering hun stikstofemissies streng gaat aanpakken, tenzij ze snel met een plan komen. In die Haagse realiteit moet Vogelaar opereren als hij voorzitter van LTO wordt. Als minister van Landbouw zou hij er korte metten mee maken. Terecht wat hem betreft, want het is tijd voor gezond verstand én, zegt hij, Nederlanders moeten niet zo willen 'deugen'.

Vogelaars oplossing voor de boer en Nederland is wellicht samen te vatten als een recept voor een proces: vraag jezelf wat je wilt, gebruik je boerenverstand, maak niet van die bange deugkeuzen en heb het er gewoon over.