6 min
De redelijk conservatieve Washington Post schreef onlangs dat volvette kaas gezond is, en niet slecht zoals de Amerikaanse bevolking een halve eeuw is voorgehouden. Maar met dat misverstand uit de wereld is het er niet eenvoudiger op geworden. Waarom groeit de markt voor vegan-kaas terwijl dat een aantoonbaar ongezonde kaasvervanger is? ‘Fat is back’, schrijft ook voedselinnovator NIZO op de website. Maar de kaas die ze ontwikkelen voor de diepvriespizza’s van Nestlé bevat juist minder vet, want dat is gezonder.
De nationale trots van enkele landen, een schitterende manier om melk te conserveren, onovertroffen in culinaire rijkdom, dagelijkse kost voor de halve wereldbevolking, maar belast door schuldgevoel. Hoe vaak hoor je niet ‘kaas is mijn guilty pleasure’ of ‘ík weet dat het slecht is, maar ik kan het niet laten staan’? Nederlanders eten gemiddeld ongeveer 25 kilo kaas per persoon per jaar, meer dan het Europese moyenne. We zijn dan ook de Kaaskoppen. Integreren in de Nederlandse samenleving heet ‘verkazen’. Kaas zit diep bij ons.
Kaas kreeg een slechte naam toen verzadigd vet de boosdoener werd, een halve eeuw van reductionistisch voedingsonderzoek geleden. Dat was slecht voor het hart, evenals het vele zout. Kaas moest ook light worden. Daar zijn we redelijk aan gewend geraakt. Zelfs aan de analoogkaas, wat helemaal geen kaas is.
De holistische kijk op voeding die de laatste jaren in het vakgebied van nutrition opgeld doet, heeft kaas echter bevrijd van die slechte naam. Kaas maakt, met alle andere dagelijkse voedingsmiddelen, deel uit van wat de ‘voedselmatrix’ is gaan heten. In een onderzoeksartikel van Ierse voedingsdeskundigen uit 2018 wordt het mooi verwoord: “Zuivelvet, gegeten in de vorm van kaas, blijkt de bloedlipiden anders te beïnvloeden dan dezelfde bestanddelen die in verschillende matrices worden gegeten, waarbij een aanzienlijk lager totaal cholesterolgehalte wordt waargenomen wanneer alle nutriënten in een kaasmatrix worden geconsumeerd.”
Daar staat ongeveer dat chemische stoffen verschillende effecten op de gezondheid kunnen hebben (bloedlipiden zijn vetstoffen in het bloed, zoals cholesterol), afhankelijk van welk voedingsmiddel ze deel uitmaken. Dat is een betrekkelijk nieuw inzicht, dat het onderzoek naar voeding en gezondheid realistischer, maar niet eenvoudiger heeft gemaakt. En ook lastig naar het algemene publiek te vertalen is.
Het verzadigde vet uit zuivel is helemaal niet schadelijk en volgens sommige studies zelfs beschermend voor hart en vaten. Zuivel bevat bovendien een hele reeks nuttige (micro)nutriënten, die andere levensmiddelen niet hebben. Kaas is gefermenteerd en bevat bacteriën (soms ook heel vieze), die gunstig kunnen zijn. Verrijking van ons darmmicrobioom is in deze tijden van slechte voeding zeer gewenst. Er gaan zelfs stemmen op om yoghurt (en dan ook verwante kazige zuivelproducten als kwark, skyr, fromage frais/blanc ed.) apart in voedingsadviezen op te nemen.
Er zijn mensen (zoals schrijver dezes) die hun hele leven maar niet kunnen wennen aan de geur van kaas en het daarom hooguit in kleine hoeveelheden en alleen verwerkt in gerechten kunnen waarderen. Er zijn ook grootverbruikers van alle mogelijk exquise kazen (zoals de echtgenote van schrijver dezes), bij wie de culinaire hobby niet te onderscheiden is van een regelrechte kaasverslaving. Ook in de Nederlands gastronomie is kaas geliefd en wijst de ober graag met de pink aan in welke volgorde de brokjes kaas op het plankje gesavoureerd dienen te worden, weggespoeld met oude port. Hij vertelt er desgewenst bij wie de producteur en wie de affineur van die mooie kazen zijn.
Nadruk
Het zal de echte kaasliefhebber worst zijn wat de Washington Post schrijft, maar als een van de meest gezaghebbende (en redelijk conservatieve) kranten ter wereld kopt ‘Good news about cheese — it’s much healthier than you thought’, dan belooft dat een stuk te dekken dat iets anders beweert dan algemeen wordt aangenomen.
Het artikel, dat gebaseerd is op gesprekken met deskundigen en recente onderzoeksliteratuur, laat niets heel van de gangbare opvattingen en misverstanden over kaas en gezondheid. Het vet, het zout en de calorieën kunnen geen kwaad, heel anders dan wat de U.S. dietary guidelines altijd beweerden. Door de fermentatie ontstaan nuttige stoffen, zoals vitamine K. Lactose wordt omgezet in melkzuur, dus dat kan ook geen kwaad meer. Kaas verzadigt goed en vermindert de eetlust, waardoor je minder eet. Hart- en vaatziekten, diabetes en hoge bloeddruk: kaas is neutraal en volgens sommige studies zelfs gunstig.
“Het ouderwetse denken over voeding was gericht op individuele voedingsstoffen - zoals vetten of eiwitten - die ziekten veroorzaken of voorkomen. Het is niet duidelijk of dit de verkeerde aanpak is, maar voedingsdeskundigen leggen nu meer nadruk op het hele voedingsmiddel en hoe de structuur, voedingsstoffen, enzymen en andere bestanddelen met elkaar samenwerken,” aldus The Post.
En daar is-ie weer: als onderdeel van een mediterraan dieet is kaas helemaal gezond, zeker als het vlees vervangt, bijvoorbeeld in een salade. Kleine porties, alles met mate natuurlijk.
Geen enkele reden dus om kaas te laten staan. Tenzij je geen dierlijke producten wilt eten. Koeien overleven het dagelijks melken weliswaar en voor een geitenkaasje is ook geen dier gestorven, maar er zijn legitieme argumenten tegen de zuivelindustrie te bedenken. Die beginnen voor steeds meer consumenten te gelden en dat heeft een groeimarkt opgeleverd voor diervrije voedingsmiddelen. Ook voor melkloze kaas. En aangezien vegan een sterk verhaal heeft gekregen, moet koevrije kaas aan de hoogste eisen voldoen.
Allemaal prima en heel legitiem, maar is vegankaas wel een vooruitgang, los van het verbeterde lot van productiedieren? Het aanbod is groot en divers. Grote en kleine producenten hebben hun geheime recepten en productiemethoden, die zonder uitzondering geavanceerd zijn. Want om van plantaardig vet, zetmeel, smaakstoffen en andere natuurlijke additieven een product te maken dat de specifieke eigenschappen van de diverse kaassoorten emuleert, dat valt nog helemaal niet mee.
En dan bemoeit de Consumentenbond zich er ook weer mee: “Wij bekeken 6 soorten vegan kazen. Geen enkele van deze kaasvervangers heeft een gezonde samenstelling”. Geen van alle zijn goede alternatieven voor echte kaas, meent de Bond. Er wordt gesproken in termen van het ‘minst ongezond’. Te weinig eiwitten, calcium en vitamine B12, te veel zout.
En vooral te veel verzadigd vet, meestal kokosvet en palmolie, die beide het cholesterol verhogen, hetgeen met hart- en vaatziekten is geassocieerd. Vegankazen op basis van cashewnoten kwamen er in een Amerikaans onderzoek nog het best af. Dat onderzoek waarschuwde ervoor geen vegankaas aan kinderen te geven, omdat het weinig tot geen eiwitten bevat.
Signalen
De industrie trekt zich niets aan van dergelijke signalen. Nog niet tenminste. Recent kwam het bericht dat de razend populaire kaasdriehoekjes van La Vache qui Rit een plantaardige variant krijgen op basis van amandelmelk, wat altijd nog beter is dan kokos- en palmolie.
De vegan-kaasmarkt is een niche, maar wel eentje die hard groeit en diversifieert. Een enorme groeimarkt is die van geraspte kaas(achtigen), dankzij de toenemende vraag naar diepvriespizza’s. Kaas voor op een pizza moet goed raspbaar zijn, goed smelten, niet te snel verbranden, elastisch blijven en ook nog smakelijk zijn. Het meeste in het diepvriesvak lijkt in de verste verte niet op (buffel)mozzarella, dat qua shreddability en meltability onovertroffen is en van een pizza een echte pizza maakt. En daarom veel wordt geïmiteerd.
Gesmolten geraspte kaas stelt heel andere eisen dan kaas voor op brood of bij de borrel. De hybride kaassoorten die op de diepvriespizza gaan, zijn niet te tellen. Veel is analoogkaas, in Angelsaksische landen komt op de pizza meestal een soort cheddar te liggen. Maar er is ook zoiets als met palmolie ‘verrijkte’ gemalen mozzarella uit Oekraïne. Het smaakt meestal naar niets, die witrubberen laag die alleen voor de beleefdheid op de kartonnige pizzabodem lijkt te liggen.
Edammer
De zoektocht naar de beste en smakelijkste geraspte pizzakaas bracht Nestlé, een van de grootste producenten van diepvriespizza’s ter wereld, in contact met het Nederlandse NIZO, groot in voedselinnovatie. De vraag van Nestlé was om een kaassoort voor de diepvriespizza’s te ontwikkelen die minder vet en zout bevat, maar wel met de smaak van Edammer, die zeer gewild is op pizza’s.
“De omschakeling van een volvette naar een Edammer met minder vet bood Nestlé een uitstekende gelegenheid om het assortiment diepvriespizza's gezonder te maken,” aldus de website van NIZO, waarop ook “fat is back” te lezen staat. De gezonde diepvriespizza, met vetarme Edammer, ligt kennelijk binnen het bereik van de voedingsmiddelengigant. Zo gemakkelijk gaat dat echter niet, die health washing, volgens de Washington Post: "Er is een groot verschil tussen het verkruimelen van wat blauwe kaas over een salade en het serveren van een pepperoni pizza met extra kaas."
Om de verwarring compleet te maken hebben enkele producenten van vegankaas ook nog (verholen) gezondheidsclaims, “voor een gezond metabolisme”. Was echte kaas voorheen slecht voor het hart, nu doet vegankaas, ondanks het gezonde imago dat plantaardige producten hebben, niets goeds voor de gezondheid. Te veel zout, te veel verzadigd vet. Een merk dat vijf soorten ‘shredded cheese’ voert heet Follow your Heart. Daar is heel goed of helemaal niet over nagedacht.
Dit artikel afdrukken
Nederlanders eten gemiddeld ongeveer 25 kilo kaas per persoon per jaar, meer dan het Europese moyenne. We zijn dan ook de KaaskoppenKaasmatrix
Kaas kreeg een slechte naam toen verzadigd vet de boosdoener werd, een halve eeuw van reductionistisch voedingsonderzoek geleden. Dat was slecht voor het hart, evenals het vele zout. Kaas moest ook light worden. Daar zijn we redelijk aan gewend geraakt. Zelfs aan de analoogkaas, wat helemaal geen kaas is.
De holistische kijk op voeding die de laatste jaren in het vakgebied van nutrition opgeld doet, heeft kaas echter bevrijd van die slechte naam. Kaas maakt, met alle andere dagelijkse voedingsmiddelen, deel uit van wat de ‘voedselmatrix’ is gaan heten. In een onderzoeksartikel van Ierse voedingsdeskundigen uit 2018 wordt het mooi verwoord: “Zuivelvet, gegeten in de vorm van kaas, blijkt de bloedlipiden anders te beïnvloeden dan dezelfde bestanddelen die in verschillende matrices worden gegeten, waarbij een aanzienlijk lager totaal cholesterolgehalte wordt waargenomen wanneer alle nutriënten in een kaasmatrix worden geconsumeerd.”
Daar staat ongeveer dat chemische stoffen verschillende effecten op de gezondheid kunnen hebben (bloedlipiden zijn vetstoffen in het bloed, zoals cholesterol), afhankelijk van welk voedingsmiddel ze deel uitmaken. Dat is een betrekkelijk nieuw inzicht, dat het onderzoek naar voeding en gezondheid realistischer, maar niet eenvoudiger heeft gemaakt. En ook lastig naar het algemene publiek te vertalen is.
Het verzadigde vet uit zuivel is helemaal niet schadelijk en volgens sommige studies zelfs beschermend voor hart en vatenGeur
Het verzadigde vet uit zuivel is helemaal niet schadelijk en volgens sommige studies zelfs beschermend voor hart en vaten. Zuivel bevat bovendien een hele reeks nuttige (micro)nutriënten, die andere levensmiddelen niet hebben. Kaas is gefermenteerd en bevat bacteriën (soms ook heel vieze), die gunstig kunnen zijn. Verrijking van ons darmmicrobioom is in deze tijden van slechte voeding zeer gewenst. Er gaan zelfs stemmen op om yoghurt (en dan ook verwante kazige zuivelproducten als kwark, skyr, fromage frais/blanc ed.) apart in voedingsadviezen op te nemen.
Er zijn mensen (zoals schrijver dezes) die hun hele leven maar niet kunnen wennen aan de geur van kaas en het daarom hooguit in kleine hoeveelheden en alleen verwerkt in gerechten kunnen waarderen. Er zijn ook grootverbruikers van alle mogelijk exquise kazen (zoals de echtgenote van schrijver dezes), bij wie de culinaire hobby niet te onderscheiden is van een regelrechte kaasverslaving. Ook in de Nederlands gastronomie is kaas geliefd en wijst de ober graag met de pink aan in welke volgorde de brokjes kaas op het plankje gesavoureerd dienen te worden, weggespoeld met oude port. Hij vertelt er desgewenst bij wie de producteur en wie de affineur van die mooie kazen zijn.
Nadruk
Het zal de echte kaasliefhebber worst zijn wat de Washington Post schrijft, maar als een van de meest gezaghebbende (en redelijk conservatieve) kranten ter wereld kopt ‘Good news about cheese — it’s much healthier than you thought’, dan belooft dat een stuk te dekken dat iets anders beweert dan algemeen wordt aangenomen.
Het artikel, dat gebaseerd is op gesprekken met deskundigen en recente onderzoeksliteratuur, laat niets heel van de gangbare opvattingen en misverstanden over kaas en gezondheid. Het vet, het zout en de calorieën kunnen geen kwaad, heel anders dan wat de U.S. dietary guidelines altijd beweerden. Door de fermentatie ontstaan nuttige stoffen, zoals vitamine K. Lactose wordt omgezet in melkzuur, dus dat kan ook geen kwaad meer. Kaas verzadigt goed en vermindert de eetlust, waardoor je minder eet. Hart- en vaatziekten, diabetes en hoge bloeddruk: kaas is neutraal en volgens sommige studies zelfs gunstig.
“Het ouderwetse denken over voeding was gericht op individuele voedingsstoffen - zoals vetten of eiwitten - die ziekten veroorzaken of voorkomen. Het is niet duidelijk of dit de verkeerde aanpak is, maar voedingsdeskundigen leggen nu meer nadruk op het hele voedingsmiddel en hoe de structuur, voedingsstoffen, enzymen en andere bestanddelen met elkaar samenwerken,” aldus The Post.
En daar is-ie weer: als onderdeel van een mediterraan dieet is kaas helemaal gezond, zeker als het vlees vervangt, bijvoorbeeld in een salade. Kleine porties, alles met mate natuurlijk.
Geen enkele reden dus om kaas te laten staan. Tenzij je geen dierlijke producten wilt etenArgumenten
Geen enkele reden dus om kaas te laten staan. Tenzij je geen dierlijke producten wilt eten. Koeien overleven het dagelijks melken weliswaar en voor een geitenkaasje is ook geen dier gestorven, maar er zijn legitieme argumenten tegen de zuivelindustrie te bedenken. Die beginnen voor steeds meer consumenten te gelden en dat heeft een groeimarkt opgeleverd voor diervrije voedingsmiddelen. Ook voor melkloze kaas. En aangezien vegan een sterk verhaal heeft gekregen, moet koevrije kaas aan de hoogste eisen voldoen.
Allemaal prima en heel legitiem, maar is vegankaas wel een vooruitgang, los van het verbeterde lot van productiedieren? Het aanbod is groot en divers. Grote en kleine producenten hebben hun geheime recepten en productiemethoden, die zonder uitzondering geavanceerd zijn. Want om van plantaardig vet, zetmeel, smaakstoffen en andere natuurlijke additieven een product te maken dat de specifieke eigenschappen van de diverse kaassoorten emuleert, dat valt nog helemaal niet mee.
En dan bemoeit de Consumentenbond zich er ook weer mee: “Wij bekeken 6 soorten vegan kazen. Geen enkele van deze kaasvervangers heeft een gezonde samenstelling”. Geen van alle zijn goede alternatieven voor echte kaas, meent de Bond. Er wordt gesproken in termen van het ‘minst ongezond’. Te weinig eiwitten, calcium en vitamine B12, te veel zout.
En vooral te veel verzadigd vet, meestal kokosvet en palmolie, die beide het cholesterol verhogen, hetgeen met hart- en vaatziekten is geassocieerd. Vegankazen op basis van cashewnoten kwamen er in een Amerikaans onderzoek nog het best af. Dat onderzoek waarschuwde ervoor geen vegankaas aan kinderen te geven, omdat het weinig tot geen eiwitten bevat.
Signalen
De industrie trekt zich niets aan van dergelijke signalen. Nog niet tenminste. Recent kwam het bericht dat de razend populaire kaasdriehoekjes van La Vache qui Rit een plantaardige variant krijgen op basis van amandelmelk, wat altijd nog beter is dan kokos- en palmolie.
De vegan-kaasmarkt is een niche, maar wel eentje die hard groeit en diversifieert. Een enorme groeimarkt is die van geraspte kaas(achtigen), dankzij de toenemende vraag naar diepvriespizza’s. Kaas voor op een pizza moet goed raspbaar zijn, goed smelten, niet te snel verbranden, elastisch blijven en ook nog smakelijk zijn. Het meeste in het diepvriesvak lijkt in de verste verte niet op (buffel)mozzarella, dat qua shreddability en meltability onovertroffen is en van een pizza een echte pizza maakt. En daarom veel wordt geïmiteerd.
Gesmolten geraspte kaas stelt heel andere eisen dan kaas voor op brood of bij de borrel. De hybride kaassoorten die op de diepvriespizza gaan, zijn niet te tellen. Veel is analoogkaas, in Angelsaksische landen komt op de pizza meestal een soort cheddar te liggen. Maar er is ook zoiets als met palmolie ‘verrijkte’ gemalen mozzarella uit Oekraïne. Het smaakt meestal naar niets, die witrubberen laag die alleen voor de beleefdheid op de kartonnige pizzabodem lijkt te liggen.
Edammer
De zoektocht naar de beste en smakelijkste geraspte pizzakaas bracht Nestlé, een van de grootste producenten van diepvriespizza’s ter wereld, in contact met het Nederlandse NIZO, groot in voedselinnovatie. De vraag van Nestlé was om een kaassoort voor de diepvriespizza’s te ontwikkelen die minder vet en zout bevat, maar wel met de smaak van Edammer, die zeer gewild is op pizza’s.
“De omschakeling van een volvette naar een Edammer met minder vet bood Nestlé een uitstekende gelegenheid om het assortiment diepvriespizza's gezonder te maken,” aldus de website van NIZO, waarop ook “fat is back” te lezen staat. De gezonde diepvriespizza, met vetarme Edammer, ligt kennelijk binnen het bereik van de voedingsmiddelengigant. Zo gemakkelijk gaat dat echter niet, die health washing, volgens de Washington Post: "Er is een groot verschil tussen het verkruimelen van wat blauwe kaas over een salade en het serveren van een pepperoni pizza met extra kaas."
Om de verwarring compleet te maken hebben enkele producenten van vegankaas ook nog (verholen) gezondheidsclaims, “voor een gezond metabolisme”. Was echte kaas voorheen slecht voor het hart, nu doet vegankaas, ondanks het gezonde imago dat plantaardige producten hebben, niets goeds voor de gezondheid. Te veel zout, te veel verzadigd vet. Een merk dat vijf soorten ‘shredded cheese’ voert heet Follow your Heart. Daar is heel goed of helemaal niet over nagedacht.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 29 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Geitenvlees idd erg lekker, heel mooi stoofvlees (met bot) ipv sukadelappen... ook in soepen. Afghanen vlakbij (mocht meegenieten) specialist in bereiding en kruiden (maar jeneverbes en mosterd, balsamico, kennen ze niet ;).
Geitenkaasjes veel meer mee mogelijk dan nu in ons land - meestal - gebeurt (al ken ik wat heel goede, zijn er echt Goddelijke buitenlandse).... Hetzelfde verhaal voor schapenzuivel/vlees (en die genieten in ons land meer vrijheid dan geiten... en lam mag 1,5 jaar worden.... een bok wordt bijna meteen al afgevoerd, vaak zelfs tot dierenvoer vermalen... terwijl zuiglam een specialiteit is, is dat - markt bepaalde 'waardeloze' - vlees dat ook.... en ook voor al die lekkere vrije wilde ganzen en duiven in overschot is geen markt). (het viel me trouwens op dat de vogelgriep een enorme slachting aanrichtte bij eenden... maar niet zo bij ganzen)
Schapenwol toch echt fijner dragend dan geitenwol (opbrengst ook veel hoger)... of polyester met onafbreekbare PFAS waterafstotendheid...
Uit al dat direct wat geld opleverende 'snoeihout' (vaak gezonde grote bomen) voor biomassa (verbrandings)centrales met hun schadelijke uitstoot - meer dan bruinkool - kan ook cellulose voor kleding gewonnen worden. Of verwerkt in bouwmateriaal (CO2 vastlegging). Het restproduct vergist.
Mooi stuk en goed nieuws, het tij lijkt hiermee langzaam te keren. Ik ben ook met de jaren steeds meer kaas gaan eten. Vooral veel geitenkaas. Zo kwam ik eens jaren terug bij een geitenboer die klaagde over de stadsmensen die in zijn winkeltje zien dat hij naast kaas ook geitenvlees verkoopt. De mensen denken dat er bij het maken van geitenkaas geen doden vallen. Die vallen er wel, in tegenstelling tot wat je in het stuk schrijft. Wil je geitenkaas, dan heb je geiten nodig, wordt er een bokje geboren, dan is deze geen lang leven beschoren en eindigt deze als geitenbiefstuk op je bord. En er worden nogal wat bokjes geboren. Dus iedereen die denkt diervriendelijker bezig te zijn door geitenkaas of -melk te consumeren doet mee aan de slachting van de bokjes. Het is mij persoonlijk om het even, ik vind geitenvlees ook erg lekker, maar dus wel een kleine correctie over de zin "voor een geitenkaasje is ook geen dier gestorven". En nu eerst een lekker stukje kaas.
In dat breder perspectief getrokken: wat behelst dat brood waarbij je die goede kaas gebruikt? Geldt daar niet evenzo voor dat fermentatie heel belangrijk is? (het antwoord is ja ;)... en ja het traditionele stokbrood is desem gemaakt ook.... het traditionele Franse landbrood van deeg dat 2-3 dagen heeft gestaan.... boerenwijsheid zonder kennis van PDS ontwikkeling, fytinezuur, acryl amide e.a....)
Goede kaas met voorgesneden brood uit een plastic zak sowieso al een affront (bij de Ekoplaza in Nijmegen is bijna alles al zo bestickerd verpakt!... alleen op bestelling heel in papier verkrijgbaar, dat wordt compleet ontmoedigd - niemand in de broodafdeling nodig -... en dan nog krijg je een sticker ipv dat de prijs erop geschreven wordt, of bij de kassa bekend/ gesitueerd... de meeste verse dranken ook al in weg-gooi plastic met hormoonverstoorders verpakt... in recyclede plastic nog meer... daar is karton met folie binnenlaag en dop heilig bij - al liever zonder dop... ik heb daar niet om gevraagd... dat heeft de industrie in haar wijsheid besloten).
Daar waar een traditionele keuken in de loop van vele jaren (eeuwen) is ontwikkeld tref je meestal een gezonde keuken aan die is ontstaan uit pure ervaring. De steeds weer wisselende adviezen vanuit de voedingswetenschap laten zien dat de voeding ontstaan uit lange ervaring veel betrouwbaarder is dan wat de voedingswetenschap- en industrie ons voorzet. De franse kaasjes ( au lait cru) als onderdeel van het traditionele franse menu is zo'n voorbeeld, net als de traditionele Indiase (vedische) keuken die kan bogen op een 6000 jaar oude traditie waarbij (lichamelijke - geestelijke ) gezondheid voorop staat. Die keuken wordt nog steeds gekoesterd door o.a. de Krishna's. Goed proeven en navoelen wat voedsel met je lichaam doet is m.i. nog steeds de meest betrouwbare methode om te ervaren wat goed voor je is.
Mooi artikel dit kaas artikel.
#3: een waarheid als een koe ;) Uiteraard zijn er ook nog verschillen in de weides zelf (Engels gras of niet, ziltigheid, bodemmineralen, kruiden bij zaaien indien nodig (ook hard nodig voor het insectenleven) - misschien in stroken, om te kunnen combineren met Engels gras?.... En vaak grote verschillen toch tussen heerlijke rauwmelkse boerenkazen en veel minder goede.... die ik dan eerder wijt aan de kaasmaker (al zijn van mijn persoonlijke top 3, 2 biologisch ;)... de boerenkaasverkiezing van het jaar is er niet meer Dick Veerman ? Of is dat aan mijn aandacht ontsnapt?