Mudde zou nodeloos hebben gepolariseerd en hebben gedaan alsof het boek nieuws bevatte, aldus de Ombudsvrouw. In vele eerdere artikelen was al behandeld dat E-nummers niet gevaarlijk zijn, toont ze aan. De NRC deed het beter, zegt de Volkskrantombudsvrouw. Die krant deed niet wetenschappelijk en ging voor zijn zaterdageditie van vorige week uit lunchen met Hertzberger. Interviewer Jannetje Koelewijn liet haar praten en drukte het bonnetje van McDonald's bij het gesprek af. Luchtig en niet al te serieus. Volkskrant bracht het interview daarentegen in het wetenschappelijke deel van het katern Sir Edmund. Fout, vindt de Ombudsvrouw, want zo emotioneer en verblind je als krant de lezer maar.
Hertzberger is een branie die het eerste populaire boek wilde maken over nu eens niet de na- maar de voordelen van E-nummers'Kloof dichten'
Aan welke uitspraken in het wetenschappelijke katern stoort de ombudsvrouw zich? Deze bijvoorbeeld: om kleine biologische supermarkten hangt een zweem van 'o-wat-zijn-we-toch-goed-bezig-voor-de-planeet', maar 'ondertussen verkopen ze belachelijk duur brood dat de volgende dag al zo hard is dat je het niet meer kunt eten'. Of deze, over zelf koken: 'Waarom zou je leven als een holbewoner en zelf je kip willen slachten en je pompoen in stukjes willen hakken?' De drang om zelf te koken zou de emancipatie van vrouwen in de weg staan: 'Laten we nu ook de kant-en-klaarmaaltijd en de magnetron omarmen.'
De krant had moeten helpen om de kloof tussen kennis en geloof te dichten. Niet om die te vergroten in een tweede stukje op dinsdag, zegt de Ombudsvrouw over deze op effect gerichte formuleringen.
NRC deed het wel wetenschappelijk
Later in de week deed de NRC wel degelijk aan wetenschap rond Hertzberger. De krant testte afgelopen woensdag een aantal magnetronmaaltijden en concludeerde dat geen daarvan voldoet aan de eisen van het Voedingscentrum. Ze waren te zout en bevatten teveel dikmakers. De krant zette de columniste voor haar eigen lezers te kijk. Ze had immers beweerd dat kant-en-klaar magnetron-eten veel gezonder is dan zelf koken.
NRC-wetenschapsjournalist Wim Köhler besprak het boek van Hertzberger naast het magnetrontestje van de krant. Hij blijkt zich vaak te ergeren aan de 'rechtse' Hertzberger, maar constateert een nuance die ik in andere stukjes over het boek niet heb gelezen. In haar boek wijst Hertzberger op de gevaren van suiker, vet en zout die we juist via industriële voeding teveel binnen zouden krijgen. Grappig dus dat Bionext-baas Bavo van den Idsert van de Volkskrant in de loop van de week onterecht de ruimte kreeg om erop te wijzen dat Hertzberger daar niets over zei. Het foutje ontging zowel de redactie als de ombudsvrouw van de krant.
Wat noch de Volkskrant, noch de NRC zagen en ook Hertzberger in haar boek mist, is het voorlopige feit dat zoutreductie door de industrie geen bewijsbare invloed heeft gehad op de zoutinname van de gemiddelde Nederlander. Mogelijk hebben we met een heel ander fenomeen te maken dan we denken. Mensen blijken al decennia hun zoutinname op hetzelfde peil te houden. Als dat zo is, wordt denkbaar dat ze - wat de industrie ook doet - onbewust zelf in staat zijn hun zoutniveau te reguleren. Let wel, dit is geen zekerheid, maar een relevante hypothese. Gek genoeg, we hebben het tenslotte over koele wetenschap, verwees een hoogleraar die naar de prullenmand. Dat duidt op een geloof in andere oorzaken.
Het gesprek dat volgde ging doodordinair over onze gemengde relatie met de moderniteit, het experiment in vooruitgang waar we sinds de Industriële Revolutie allemaal graag gebruik van maken en ook altijd weer even bang voor zijnRecht op geloof
Waarom praatte Nederland een week lang over een boek over E-nummers? Volgens Marjoleine de Vos, ook al in de NRC, raakte Hertzberger mensen in hun ziel. "Niets is onverdraaglijker dan aangetast te worden in je geloof of in je liefde", schrijft De Vos. En dat deed de graag provocerende Hertzberger teveel. Ieder mens heeft recht op zijn geloof, lijkt De Vos te zeggen, maar ze wil ook graag goed voorgelicht worden. "Bijvoorbeeld door Rosanne Hertzberger", bekent De Vos. De ombudsvrouw van de Volkskrant lijkt daarentegen te geloven dat er nog veel gelovige mensen zijn die haar krant rustig aan en niet provocerend moet helpen te ontkerkelijken.
Alweer een tijd geleden verscheen op Foodlog een tekstje dat een lang debat over E-nummers afsloot. Het beargumenteerde waarom vrolijke wetenschap veel serieuzer is dan wat feiten en tests die de veiligheid van E-nummers aantonen. Een wetenschapper had bedacht dat hij in ferme taal maar eens duidelijk moest maken dat E-nummers veilig zijn omdat ze uitgebreid getest zijn. Hij vergat erbij te vertellen dat ze slechts veilig zijn binnen de beperkingen waarmee die tests gedaan zijn. Die tests kunnen niet alles uitsluiten omdat het onmogelijk is alle effecten te testen van alle mogelijke contexten waarin E-nummers ons leven binnenkomen. Zo vertellen ze bijvoorbeeld niets over zogenaamde stapeleffecten en ook niets over de effecten die de extra aantrekkelijkheid van fel gekleurd snoep (door de E-nummers) heeft op de buikomvang van een kind. Ook vertellen die tests niet hoe de conserveringsmogelijkheden van voedsel voor een geheel nieuwe voedselomgeving hebben gezorgd. Alles is overal beschikbaar tegen een prijs die iedereen kan betalen.
De vastgestelde veiligheid heeft dan ook zijn evidente beperkingen. De wetenschapper in kwestie was niet onbetrouwbaar, maar trok een te grote broek aan en verspeelde daarmee zijn krediet als zinvolle voorlichter in de praktijk.
De hoogleraar die een mogelijk autonoom zoutreguleringsmechanisme zonder onderzoek afwijst, getuigt net zo goed van geloof als de kruidenvrouwtjes en bio's die Hertzberger zo genadeloos op hun ziel trapteVallen, leren en opstaan
Elk nadeel heb se voordeel, zei Cruyff treffend en kort. Er is altijd een enerzijds en een anderzijds, maar we willen slechts één kant zien omdat we de wereld kennelijk graag in goed en fout indelen en geen oog hebben voor het feit dat die twee voortdurend stuivertje wisselen. We vergeten te lachen over ons serieuze gebrek aan kennis en de inschatting van risico's terwijl we doorgaan met uitvinden van steeds weer nieuwe dingen die het leven leuker en makkelijker maken. Dat gaat gepaard met vallen, leren en opstaan.
De innovatie van voeding is een voortdurend en steeds sneller experiment waarin we risico nemen. Niemand weet van tevoren zeker hoe groot die precies zijn. Industrieel voedsel en de versnacking van ons dagelijks eten hebben ons moddervet gemaakt en zorgen daarom voor welvaartsziekten. Komt dat door de E-nummers of de dikmakers en het zout? Het is waarschijnlijker dat het door de betaalbaarheid en verleidelijkheid van het gemak en de smaak komt. Het is heerlijk om met een magnetronmaaltijd en vervolgens nog een zak chips en bier of frisdrank de hele avond achter je scherm te kruipen. Maar wat heeft dat nadeel te maken met de zegeningen die levensmiddelentechnologie onmiskenbaar ook heeft gebracht? Niets natuurlijk.
Moderniteit
Hertzberger is een branie die het eerste populaire boek wilde maken over nu eens niet de na- maar de voordelen van E-nummers. Dat deed ze in de media met een provocerende stroom overstatements, net zoals de tegenstanders dat doen. Natuurlijk was ze zich bewust van de publiciteit die het zou opleveren. Het gesprek dat volgde ging doodordinair over onze gemengde relatie met de moderniteit, het experiment in vooruitgang waar we sinds de Industriële Revolutie allemaal graag gebruik van maken en ook altijd weer even bang voor zijn. Die angst is soms terecht en soms niet. Dat is nu eenmaal de aard van experimenten. Het is slim om ze net als je eigen geloof met kritische humor te blijven bekijken. Dat zou ook de wetenschap moeten doen. De hoogleraar die een mogelijk autonoom zoutreguleringsmechanisme zonder onderzoek afwijst, getuigt van een vooruitgangsgeloof waar de 'kruidenvrouwtjes' en bio's die Hertzberger zo genadeloos op hun ziel trapte van een retro-geloof blijk geven. De professor gaat vanuit haar overtuiging aan de slag met het gezonder maken van fabrieksvoer. 'Herformulering van recepturen' heet die aanpak; er is een convenant met de overheid over gesloten. Toch is het niet onmogelijk dat die 'wetenschappelijke' aanpak na 15 jaar 'knutselen' zal ontdekken dat het niets heeft opgeleverd voor de volksgezondheid en juist zal hebben gezorgd voor heel nieuwe problemen.
Welkom in de weinig kritische en van lichtvoetige vrolijkheid gespeende moderniteit, die de kern van het zoveelste E-nummer relletje vormde. Dat is echt een serieus cultureel probleem van onze tijd. De discussie over de Ode aan de E-nummers van Hertzberger legde die open zenuw bloot.
Op haar Facebookpagina reageerde Hertzberger afgelopen woensdag op de ophef. Ze vertelt blij te zijn met het ontstane gesprek, niet betaald te worden door de industrie (dat werd door critici gesuggereerd) en geen wetenschappelijk boek maar een opinie te hebben geschreven.
Op 5 januari krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
#14 Dick, wat betreft de naam van de afscheid nemende prof. die ik je nog verschuldigd, dat was van der Ploeg. Ik heb Prof. van Puijenbroek (RUG) het artikel van H.M. Sinclair in 1956 in The Lancet laten lezen en hij was onder de indruk over de visie van deze man, toen dus al!
En wat betreft belangenverstrengeling ook Louise ziet nu ook in dat een betaalde relatie met Unilever niet meer opportuun is als bestuurvoorzitter van de WUR. Dat lijkt me ook verstandig gezien het strafblad en de schijn van onafhankelijkheid, die de WUR toch minimaal zou moeten uitstralen, wat iemand als Martijn Katan toch ook tegenwoordig stelt.
Louise Fresco was vanaf 2009 tot april 2017 niet-uitvoerend bestuurder van Unilever en vanaf 2013 tevens voorzitter van het Corporate Responsibility Committee bij Unilever (bezoldigd).
Het zou de WUR sieren de transvettenzaak in het onderwijsprogramma te verwerken. Dat zelfs sleutelen aan wat lijkt er gewoner dan margarine ongemerkt vorige eeuw miljoenen mensenlevens heeft gekost. Een les in nederigheid wat R&D van een bedrijf van een bedrijf in topwetenschappers allemaal vermag en voor iedereen dat ook oude kennis een schat van informatie kan bieden.
En Martijn Katan zou eens terugkijken op zijn tv-optredens waarbij hij de amoraliteit van de industrie verdedigt, "die moeten centjes verdienen".
En waarom ik hier zoveel energie in steek is omdat het m.i. totaal maatschappelijk onacceptabel dat ondoorzichtige bedrijven de rekening uiteindelijk gewoon bij ons neerleggen. Zonder echt onafhankelijk toezicht of beter samenwerken gaat het gewoon weer mis door dat het zelfreinigend en kritisch vermogen ontbreekt.
De transvettencasus is een fantastisch voorbeeld hoe het mis kan gaan. Laat iedereen er toch van leren. Het zou in elke leergang moeten komen. Hoe een toch "fatsoenlijk" bedrijf met onderzoekers op Nobelprijsniveau (net misgelopen omdat het prostaglandine-onderzoek voortijdig werd gestopt) meer schade en doden veroorzaakt met een onnodig ingrediënt dan de Irakoorlog en Syrië samen. Hebben we het nog niet eens over de tabaksindustrie, die met kindermarketing nu wereldwijd 6.4 miljoenen per jaar doodt en Afrika als groeimarkt ziet. Ontkenning dat we paal en perk moeten stellen aan deze uitwassen zou eerder veroordeeld moeten worden dan de Holocaust-leugen.
En de WUR kan denken dat ze TOP zijn en de Food Silicon Valley, maar als ze de bagger niet aanpakken wordt ook al het goede daar besmet. Dan wordt de Wageningse berg de bruine berg
Ik kan hier nog een lijstje onderhangen waarom ik ooit in 2002 uit mijn functie werd gezet en dan met name om de zieke en frauduleuze (het meeste zal gelukkig verjaard zijn voor de boeven) relatie tussen Unilever en de WUR maar ook de UvA, die ik toen intern aan de orde begon te stellen. Het lijstje kan je ook uitbreiden naar het gedrag van EZ, BZ, de Reclamecodecommissie, het RIVM, etc. maar het lijkt me beter dat ik een keer echt met Louise en Paul (of Rob) ga praten over mijn droom IQIQ, waar onafhankelijke denkers en doeners met bijzondere kwaliteiten straks samen de beste oplossingen bedenken voor het grote geheel zonder dat korte termijn geld de agenda bepaalt. Met of zonder de WUR of Unilever, we gaan het gewoon doen. 11 mei kick-off bijeenkomst met de startclub.
Kees de Gooijer heeft me al uitgedaagd om de voedselindustrie te hervormen. Derrick Kilsby, mijn oude mentor bij Unilever heeft mij op dit pad gezet. Ik kom overigens uit dezelfde microbiologievakgroep als Emmo Meijer. Een dus nog wel goed opgeleide microbioloog begrijpt wat een goede voedingsbodem is voor maximale groei in kwaliteit en dat waren niet de magnetronmaaltijden (waar Rosanne Hertzberger blijkbaar op kickt) aan de VU-mensa in 1977. Ik zit in de luxe positie dat maatschappelijke transformatie een van mijn hobby's is en ik eigen baas ben met slechts een bovenbaas (mijn vrouw) waar ik geen magnetronmaaltijden a la Rosanne voor zou moeten durven neer te zetten. Mijn vrouwen (ook twee dochters) doen het dan ook bovengemiddeld. De wereld draait immers om kwaliteit (=aandacht=liefde) en niet om geld.
#14 en #15 Beste Dick en Hans,
Ik heb er moeite mee met dat Martijn Katan zowel in zijn studie van 1990 als dat zelfgenoegzame terugblikartikel met Onno Korver uit 2006 niet refereert naar het artikel in The Lancet van H.M. Sinclair uit 1956 terwijl daar tussendoor in ieder geval Trustwell dat in 1999 al wel noemt.
Sinclair wijst dan al op de gevaren van unnatural fats in voeding en koppelt die aan de sterke stijging van hart -en vaatziekten in de Westerse wereld. Unilever ontwikkelt in die jaren er na Becel. Dat komt in 1960 op de markt en is in 1962 al helemaal transvetvrij. Rara, hoe wisten ze dat als dei lekker goedkope transvetten geen kwaad konden. Een belangrijke reden om aan transvetten vast te houden was dat ze heel goedkoop zijn en zo ook margarines concurrerend waren in opkomende markten waar geen chilled distribution was.
Blijft staan dat Martijn Katan ook erg passief was en alleen op de etiketten in de supermarkten keek om te ontdekken dat Unilever de transvetten er na zijn bevindingen pas 5 jaar later uit had gehaald. Ik had voor het huis van Morris Tabaksblatt, de toenmalige CEO van Unilever, gekampeerd. Het ging alleen in Nederland al om 5000 doden per jaar en in de VS om 30,000 -100,000 doden per jaar. Maar ja, ik ben dan ook in 2002 mijn baan bij Unilever kwijtgeraakt toen ik fraude aankaartte en geniet nu dus van een zeer beperkt prepensioen. Toevallig dat ik interesse in die zaak had omdat mijn baas, die dol was op bonussen, de operatie had geleid en ik me er altijd over verbaasd heb dat Unilever met al zijn kennis en toponderzoekers dit kon missen.
Martijn bagatelliseert verder E-nummers en dat is aardig terecht maar fosforzuur had wat meer aandacht verdiend.
Katan wijst juist consequent op de gevaren van transvetten. Dus Pieter ter Steeg, ik ben benieuwd naar de bronnen waarop je je stelling baseert.
Het is juist dat Katan kritiek heeft op de nauwe samenwerking tussen bedrijven en onderzoekszoekscentra, met name de WUR. Zie dit linkje.
Pieter, Martijn Katan heeft - bij mijn beste weten - juist gewezen op de gevaren van transvetten. Het is internationaal een van zijn allergrootste prestaties. Draaf je niet een beetje door?
Ik weet niet of die link is wat je bedoelde te linken, maar vermoed van niet.