Eén jaar cel voor in gevaar brengen volksgezondheid met fipronil-eieren

In 2014 richtten Van de B. en IJ. het bedrijf Chickfriend op, gespecialiseerd in het reinigen van stallen. Vanaf 2016 boden ze een bijzonder effectief middel aan tegen bloedluis. Honderden pluimveehouders met leghennen gingen met het bedrijf in zee. Volgens het tweetal betrof het een middel op basis van etherische oliën, dat ze uit België betrokken. In de zomer van 2017 barstte de fipronilaffaire los, toen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) constateerde dat in hun eieren sporen bevatten van het insectide fipronil. Het gebruik daarvan is verboden in de voedselketen. Aanvankelijk zag de NVWA de zaak als strafrechtelijk, maar niet als een voedselveiligheidsaangelegenheid. Later veranderde die houding en besloot de NVWA te gaan handhaven om de volksgezondheid te waarborgen. De zaak waaierde uit naar grote delen van Europa en bereikte zelfs Taiwan.

Honderden pluimveebedrijven gingen op slot, miljoenen kippen werden geruimd en honderden miljoenen eieren vernietigd. Het spoor leidde naar Chickfriend. In het 'wondermiddel' Dega 16 op basis van 'etherische oliën' bleek fipronil te zitten. Bijgemengd door de Belgische leverancier, zeggen de verdachten, zonder dat zij ervan wisten.

Volgens de Zwolse rechter wisten Van de B. en IJ wel degelijk dat hun bestrijdingsmiddel fipronil bevatte en hebben zij "welbewust informatie achtergehouden". De rechter houdt hen daarom verantwoordelijk voor het mogelijk in gevaar brengen van de volksgezondheid.

Daarmee heeft de sector dan toch een zondebok gevonden. De pluimveesector ging door de fipronilaffaire voor circa €75 miljoen euro het schip in. In 2018 constateerde de commissie-Sorgdrager dat zowel de boeren als de inspectie te weinig oog hadden voor de voedselveiligheid. In de civielrechtelijke rechtszaak die 124 pluimveehouders en LTO hadden aangespannen tegen de overheid omdat de toezichthouder gefaald zou hebben, oordeelde het gerechtshof vorige maand dat de NVWA niet aansprakelijk is. Van de B. en IJ. draaien wel voor hun misdaden op met een jaar celstraf. Het OM had twee jaar en een boete van €25.000 geëist tegen zowel Chickfriend als het zusterbedrijf Chickclean. De rechter halveerde de strafeis maar handhaafde de boete. De lagere straf motiveerde de rechter door de schade die de gezinnen van de verdachten hebben opgelopen.

Met beide uitspraken lijkt de zaak nu gesloten, tenzij de partijen nog een hogere rechter over de zaak willen laten oordelen.

In 2018 oordeelde de Commissie Sorgdrager dat alle partijen schuld droegen aan het ontstaan van de crisis. Bij RTL-Z gaf destijds hoofdredacteur Dick Veerman van Foodlog live commentaar op het oordeel van de Commissie. Hij voorspeelde dat de risico's zouden voortbestaan in een deel van de keten. In samenwerking met Rob Dortland, toxicoloog en voormalig plv inspecteur-generaal VWA, pleitte hij later voor een systeem van vroegsignalering van risico's, in lijn met adviezen die ook werden gegeven door de Onderzoeksraad voor Veiligheid. De pluimveesector reageerde daar destijds weinig enthousiast op.