Duurder én goedkoper kan niet
Begin dit jaar gingen Franse boeren de straat op nadat ze in het najaar waren gestart met de actie 'zet de boel niet op z'n kop' (on marche sur la tête) met als ludieke actie het omgekeerd hangen van plaatsnaamborden. Ze wezen de overheid op haar tegengestelde beleidslijnen: voor de door inflatie geplaagde consument zet de regering druk op supermarkten en de verwerkende industrie om voedsel goedkoper te maken. Aan boeren stelt de regering echter juist steeds hogere milieu-eisen waardoor hun toch al slecht betaalde productiekosten nog verder stijgen. Eten moet wat de boeren betreft dus juist duurder in plaats van goedkoper worden. In januari was de maat vol en veranderde het ludieke borden omkeren in met de trekker de snelwegen blokkeren.
De Franse boeren zijn vooral ontevreden over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en de Europese Green Deal. Daar komt nog eens bij dat ANSES, het Franse RIVM, bepaalde gewasbeschermingsmiddelen sneller uit de markt weert dan Brussel.
Zo kunnen Franse boeren niet meer concurreren, zeggen ze. Ze moeten aan hogere eisen voldoen en onderwijl verleiden importproducten hun afnemers - verwerkers en supermarkten - met lagere prijzen omdat ze uit buitenlanden komen waar minder hoge eisen gelden. Punt aan de lijn dus en acties.
Naar Brussel
President Macron en zijn premier Gabriel Attal toonden zich gevoelig voor hun argumenten. De president ging naar Brussel en weekte daar concessies los op vier gebieden: tijdelijke opschorting van de verplichting om 4% van het akkerland niet te gebruiken (een loze overwinning vanwege de meekomende verplichtingen), betere controle op de import van Oekraïense landbouwproducten (ook grotendeels loos omdat de toegestane importniveau's hoog zijn), opschorting van de SUR (de Europese pesticidenrichtlijn, niet loos want het hele plan is opgeschort) en steun voor een in de hele EU-geldende versie van de Franse EGalim-wet (een wet die ketenrelaties regelt en - zoals Frankrijk nu voorstelt - een laagste inkoopprijs bij wet regelt).
In eigen land herhaalde Macron zijn bezwaren tegen de handelsovereenkomst tussen de EU en de Zuid-Amerikaanse Mercosurlanden (waarover de EU zich op de vlakte hield, ook al staat het akkoord in de koelkast). In januari kondigde hij drie reeksen van maatregelen aan. De regelgeving op milieugebied (pesticiden) zal worden vereenvoudigd. Er komen fiscale maatregelen (rode diesel blijft voordelig) en er komt noodhulp ter waarde van €400 miljoen.
Ultimatum tot de Salon
Na deze aankondigingen besloten de grote landbouwkoepels hun acties tijdelijk te staken, in afwachting van het effect en de snelle uitvoering van de beloofde maatregelen. Ze gaven de regering tot de Landbouwbeurs, die afgelopen zaterdag begon en plaatsvindt tot 3 maart. Dan moesten de plannen concreet zijn. De president kondigde 62 maatregelen aan, waarvan al 80% in kannen en kruiken zou zijn. Verder maakte hij duidelijk dat er tijd nodig is om het landbouwmodel te veranderen. Daar wilde hij zijn débat voor gebruiken.
Macron deed afgelopen zaterdag wat we onze Mark Rutte niet snel zullen zien doen. Ook al mislukte een breed gesprek voor de ogen van het publiek, hij maakte zich kwetsbaar en ging toch de hele dag in gesprek met aanwezige boeren. De gesprekken waren live te volgen via de sociale media van de president.
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid: nadeel voor kleine boeren
Door internationale druk binnen de Wereldhandelsorganisatie (vanwege staatssteun voor overproductie) heeft de EU haar oorspronkelijke subsidiebeleid van gegarandeerde binnenlandse prijzen vervangen door directe inkomenssteun voor boeren. Deze steun is gekoppeld aan de grootte van de boerderij, waardoor de grotere boerenbedrijven meer steun ontvangen en de kleintjes heel weinig. Dat veroorzaakt een onbalans in het spelersveld ten nadele van kleine boeren. Dat is een probleem dat Frankrijk nooit heeft aangepakt. Dit beleid is niet veranderd met het nieuwe GLB, dat sinds 1 januari 2023 van kracht is. Met de vergroeningsmaatregelen van de Green Deal en de Farm to Fork-strategie is het nadeel voor de grote groep kleine boeren verder vergroot.
Wat betreft de relatie tussen producenten, industriëlen en distributeurs, hebben de regeringen van Macron met de EGalim-wetten geprobeerd de onderhandelingen over de prijs van landbouwproducten te verbeteren. Met beperkt succes, omdat ze een lastig uitvoerbare bureaucratie met zich meebrengen. De regering heeft beloofd strenger te controleren en hogere boetes op te leggen bij overtredingen.
Het nieuwe GLB had de landbouw groener kunnen maken door milieuvriendelijkere praktijken te stimuleren, maar de meeste Franse boeren hoeven hun methoden niet te veranderen om de basissubsidie van het GLB binnen te halen. Een gemiste kans dus van de zijde van de EU én Frankrijk.
Er is een kans dat Frankrijk zijn EGalim wetten via Brussel naar de Unie brengt. De Franse supermarkten steunen inmiddels de gedachte voor het vereenvoudigen daarvan door een minimumprijs voor boeren te gaan hanteren. Zo'n maatregel, echter, is ook weer in het voordeel van de grotere boerenDe vergroening van de Franse landbouw had ondersteund kunnen worden door fiscale maatregelen die gedragsverandering stimuleren. Dat was aanvankelijk de bedoeling. In plaats daarvan koos de overheid toch voor een toename van een zo langzamerhand onuitvoerbaar complex van losse milieuregels. Fiscaal beprijzingsbeleid had ook kunnen helpen om de economische nadelen van de transitie te compenseren.
Wat betreft internationale handel, heeft de EU verschillende bilaterale handelsovereenkomsten gesloten. Hoewel daar de nodige kritiek op was van de zijde van de boeren en hun koepelorganisaties, hebben ze over het algemeen de Europese voedingssector vooruit geholpen.Tussen 2000 en 2022 steeg de export van €69 naar €233 miljard; de import steeg in die zelfde periode van €70 naar €202 miljard. Deze overeenkomsten voorkomen dat de Europese agrovoedingsmarkt helemaal opengegooid wordt. Bij hoge kansen op marktdestabilisatie wordt de toegang met nul of verlaagde douanerechten beperkt tot vooraf bepaalde hoeveelheden.
Het Franse handelsoverschot op het gebied van voeding bedroeg €9,4 miljard in 2022, het hoogste niveau sinds 2013. Dit cijfer verbergt echter dat de Franse handelsbalans met niet-Europese landen weliswaar sterker is geworden maar de handelsrelatie met de rest van de Unie juist achteruit kachelt. Dat zegt iets over de niet zo florissante concurrentiepositie van Frankrijk binnen de Unie. De Franse landbouw is te duur en inefficiënt geworden en loopt achter op het gebied van stimulerende vergroeningsbeleid. Om dat aan te pakken, heeft Frankrijk de EU nodig en moet het land zelf zijn boerenstand re-organiseren.
Minumuminkooppprijs
Macron is voorlopig nog niet klaar met zijn boeren en zij niet met hem. Een groot deel van hen heeft het daadwerkelijk moeilijk en zal daarom via Parijs druk zetten op Brussel. Er is een kans dat Frankrijk zijn EGalim-wetten via Brussel naar de Unie brengt. De Franse supermarkten steunen inmiddels de gedachte voor het vereenvoudigen daarvan door een minimumprijs voor boeren te gaan hanteren. Zo'n maatregel, echter, is ook weer in het voordeel van de grotere boeren. De re-organisatie van de boerenstand is dan ook onvermijdelijk als de maatregelen succes willen hebben. De nieuwe generatie Franse boeren zal moeten leren ondernemen in plaats van overleven, kondigde Audrey Bourolleau, een prominent praktisch lid van Macrons politieke beweging, vorig jaar al aan.
Op 4 juni krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Goed stuk. Macron gaat ten minste tussen zijn volk staan, zoals een goed Frans veldheer eerder deed en treedt dus zijn volk/manschappen tegemoet itt in bunker-wegkruipende tirannieke potentaten. Luisteren om te leren, om te kunnen acteren.
Een goede analyse waarop ik wil aanvullen dat de wet Egalim niet alleen beperkt succes heeft vanwege de lastig uitvoerbare bureaucratie maar vooral vanwege het feit dat de wet omzeild wordt. De wet geldt bijvoorbeeld niet in België of Luxemburg zodat daar grote supermarkten als Leclerc hun onderhandelingen doen en contracten tekenen met (Franse) leveranciers. Dat is onder andere de reden waarom Frankrijk de Egalim wetten Europees wil maken.
Over de vele kleine boeren die benadeeld zouden worden door het huidige GLB heb ik zo mijn bedenkingen.
Want wat is de definitie van een kleine boer? Wanneer wordt gekeken naar de veehouderij zijn door de hectaretoeslag veehouders met weinig beesten en veel hectares in het voordeel ten opzichte van veehouders met veel vee en weinig land.
Zogenaamde kleine boeren ons dorp verdwijnen de laatste jaren in een hoog tempo. Het betreft hobbyboeren met een aantal koeien (10 stuks) of een kleine kudde schapen (40-80 stuks) om het stukje land dat van de familie is te begrazen. Al deze 'boeren' hebben er een baan bij maar ontvangen wel GLB subsidie. Worden deze 'boeren' benadeeld omdat ze klein zijn?
Dan is er een groep die afgelopen decennia jaar niks heeft geïnvesteerd en ook niet heeft uitgebreid. Doordat deze met regelmaat in het nieuws komen denkt iedereen dat deze representatief zijn voor het Franse platteland. Volkskrant journaliste Eline Huisman heeft er een fijne neus voor ze op te sporen. Onlangs maakte ze een portret van een boerin met 48 melkkoeien (waarvan 18 kalfjes) met circa 60 ha.
de diepe crisis van het Franse boerenbestaan
In het stuk wordt geschreven dat deze boerin 28 duizend euro aan Europese subsidie ontvangt. 31,8% van haar jaaromzet.
Wordt zij benadeeld ten opzichte van bijvoorbeeld ons bedrijf met 65 melkkoeien en 100 ha, waarbij subsidies 10% van de omzet deel uitmaken?
Het probleem is volgens mij dat Frankrijk boeren die niet rond kunnen komen blijven steunen. Niet alleen met speciale potjes maar ook door coulant te zijn tijdens controles. Niet geïnvesteerd in een mestopslag? Niet erg, komt de volgende keer wel. De oude versleten veldspuit niet op norm? De volgende keer beter.
Terwijl de grotere intensievere bedrijven, die geïnvesteerd hebben in mestopslagen en moderne veldspuiten, scherp onder de loep worden genomen en fikse boetes krijgen tijdens overtredingen.
Ik denk dat eerder de oplossing moet worden gezocht in vereenvoudigen van regels en deze voor iedereen handhaven en verouderde bedrijven (groot en klein) moderniseren of warm saneren.
In tegenstelling met Nederland heeft Frankrijk ook veel landbouwgronden met stenen. Dat beperkt gewaskeuzes. Op landbouwgronden met stenen zijn de teelten van rooi- en hakvruchten niet te doen en zijn alleen maaigewassen zoals granen en gras de enig mogelijke teelten.
Nederland en Frankijk 1 op 1 vergelijken gaat niet op.
Ellen-Maureen, ik las het stuk in de Volkskrant en dacht inderdaad 'dat is ons droombeeld van een boer(in) in Frankrijk, maar niet de werkelijkheid'; we selecteerden het zelfs een moment voor onze dagelijkse Gespot-reeks om dat te duiden maar lieten het toch maar gaan.
Als in de vergelijking tussen jullie bedrijf en dat van die boerin zo'n groot procentueel zit, neem ik aan dat zij onvoldoende als ondernemer weet te verdienen. Daar heb je dus in het specifieke geval een punt.
De hobbyboeren worden uiteraard niet benadeeld.
Franrkijk heeft inderdaad een voorkeur voor die kleinere boer. Dus ik neem je verhaal graag aan dat juist de grote scherp gecontroleerd wordt, terwijl de kleinere gepapt en natgehouden wordt tot het niet meer gaat. Dank voor die aanvulling!
Over EGalim: Eurocommerce - de Europese koepel van retailbedrijven - protesteerde in december vorig jaar tegen die wet. Volgens de retailers gaat die tegen de gedachte van de interne markt in. Ik vrees dat ze, als ze protesteren tot aan het Hof in Luxemburg, gelijk zullen krijgen.
Dus idd, die wet moet Europees worden. Maar wat heb je er dan nog aan als Frankrijk als je tevens een minimale inkoopprijs wilt vaststellen? Die zal Europees moeten worden vastgesteld en dan is de lol er snel af. Tenzij natuurlijk overheden besluiten dat die nationaal of regionaal moeten worden bepaald, maar dat zou dan ook weer het einde van de interne markt zijn.
Het bijzondere is dat Lidl in Frankrijk blijft pleiten voor ketens met een eerlijke betaling met - vooral dierlijk - product van Franse origine. Kennelijk kan het ook zonder wetgeving en - zoals Lidl zei- met een heel simpel contract van 4 pagina's, terwijl EGalim een dik pak gaat opleveren (en dus nadeel voor niet zo professionele boeren).
De Kranten staan vol van het overleg in Brussel waar gisteren boeren heibel schopten. Hoever ze gingen met het opruimen van versperringen is op deze video te zien.
In Brussel was gisteren weinig aan de orde: het was de bekrachtiging door de landbouwministers van de door Von der Leyen genomen besluiten, zoals de ontmantelde SUR en de zinloze braakleggingsvrijstelling.
Met alle respect voor Brussel: Parijs probeert tot nieuw beleid te komen. De andere landen volharden vooral in hun problemen.