Lees ook
De kennis van het darmmicrobioom, de verzameling bacteriekoloniën die voornamelijk in de dikke darm zitten, is het afgelopen decennium flink toegenomen door nieuwe onderzoekstechnieken. Dat is maar goed ook, want de gezondheid van het microbiële leven in de westerse mens wordt ernstig belaagd. Gezonde darmen zijn een voorwaarde voor de algehele gezondheid; dat verklaart de grote wetenschappelijke belangstelling voor de werking van het microbioom.

De belangrijkste belagers van de darmgezondheid zijn slecht voedsel en drank, hygiëne (te weinig of juist te veel), medicijnen (vooral antibiotica) en alledaagse gifstoffen, van huishoudchemicaliën tot milieuvervuiling. Maar het kan al mis gaan in de vroegste periode van het leven, als het microbioom zich ontwikkelt. Een uitgebalanceerde kolonisatie van bacteriën in de buik van de baby is van groot belang voor de algehele gezondheid op latere leeftijd.

Zwangerschap
In een nieuw blog over darmgezondheid schrijft de Harvard Medical School hoe belangrijk het is dat de moeder tijdens de zwangerschap gezond is, goed eet, geen antibiotica en alcohol gebruikt en fit blijft. De eerste 1.000 levensdagen van het kind zijn cruciaal.

Als het immuunsysteem niet goed in balans is, kunnen op zich onschuldige invloeden, zoals bepaalde voedingsmiddelen of ongevaarlijke bacteriën, al tot allergieën en ontstekingsziekten leiden
Medische onderzoekers begrijpen steeds beter waarom een gezonde zwangerschapsperiode en eerste levensjaren belangrijk zijn. De soorten darmbacteriën in het microbioom beïnvloeden de vorming van het lichaam. De groei van de organen en de ontwikkeling van het immuunsysteem worden mede gestuurd door het microbioom. Als het immuunsysteem niet goed in balans is, kunnen op zich onschuldige invloeden, zoals bepaalde voedingsmiddelen of ongevaarlijke bacteriën, al tot allergieën en ontstekingsziekten leiden.

Probiotica
Veel onderzoek richt zich op de mogelijkheden het microbioom te verbeteren en te versterken door voeding. Dat kan met een probiotische aanpak of een non-probiotische. Probiotica zijn preparaten of voedingsmiddelen die bacteriën bevatten waarvan er te weinig zijn in de darmen. Een non-probiotische aanpak houdt in dat het dieet zo drastisch gewijzigd wordt, dat de samenstelling van het darmmicrobioom verandert. Wie bijvoorbeeld van junkfood overstapt op gevarieerde, verse en vooral plantaardige voeding, doet zijn darmen en daarmee zichzelf een groot plezier.

Beïnvloeding van de darmen met gefermenteerde voedingsmiddelen als yoghurt, kefir, zuurkool en kimchi is traditie in veel eetculturen. Het zijn de melkzuurbacteriën in deze traditionele producten die hun gunstige werking in de darmen doen. De metabolieten die zij produceren werken als antioxidanten en beschermen tegen inflammatie. Een onderzoeksgroep uit het land van de kimchi, Zuid-Korea, gebruikte de veel voorkomende melkzuurbacteriesoort Lactobacillus plantarum om 18 soorten groenten te fermenteren.

Interactie
Eén van de conclusies van het onderzoek was dat de gefermenteerde groenten in de darmen veel meer van de gunstige stoffen (waaronder enzymen en vetzuren) opleverden dan de ongefermenteerde. Die stoffen voeden en onderhouden onder meer de darmwand. In de darmwand, wat in feite een slim en actief filter is tussen de buitenwereld (de darminhoud) en het binnenste van het lichaam, zitten immuuncellen met voelsprieten. Die detecteren ziekmakende stoffen en bacteriën, waarna door het afweersysteem wordt ingegrepen. Letterlijk, door er cellen op af te sturen die de indringers onschadelijk maken.

In gezonde darmen is een balans tussen ingrijpen tegen ziekmakende indringers en het laten passeren van ongevaarlijke stoffen en microben. De Groningse promovenda Alexia Lépine heeft in haar recente onderzoek uitgezocht hoe probiotische stoffen direct, in de verschillende lagen van de darmwand, communiceren met het immuunsysteem. Het immuunsysteem heeft in de loop van het leven geleerd welke wel en welke niet schadelijk zijn. Lépine spreekt letterlijk over een geheugen.

Goed volk
Een Duits onderzoek onthulde via welk moleculair mechanisme de interactie tussen de melkzuurbacteriën en het lichaam verloopt. Een metaboliet van Lactobacillus, die als gifstof herkend zou kunnen worden, bindt aan een specifieke receptor in de celwand en maakt als het ware zijn aanwezigheid bekend aan het immuunsysteem met de boodschap: 'goed volk'.

Zowel mensen als grote apen hebben die receptor. De Duitse onderzoekers veronderstellen dat het mechanisme ontstond in een gemeenschappelijke voorouder, die daardoor in staat was gefermenteerd voedsel, in feite half bedorven groente en fruit, te eten. Dat werpt weer nieuw licht op hoe de mens samen met zijn microbioom geëvolueerd is. Dat deze eigenschap in de evolutie behouden bleef, toont aan dat het gunstig is gefermenteerde producten te eten.
Dit artikel afdrukken