Gezonder eten. Dat is voornemen numero uno van veel mensen dit nieuwe jaar, gemeten naar de ontelbare uitingen in nieuwe en oude media. Gaap, denk je dan. Dat is ieder jaar hetzelfde. Laat me raden, daarna volgen: meer sporten, minder drinken en stoppen met roken, als dat al niet gebeurd is.

Maar er is een verschil. Want ‘gezonder eten’ is net iets anders dan 'afvallen' of 'op dieet gaan' als voornemen. Dat was sinds mensenheugenis het goede voornemen van hele volksstammen. Onze moeders, vaders, opa’s en oma’s hebben de afgelopen halve eeuw geleefd in het tijdperk van het diëten. Dat betekende dat ze zich vrijwillig onderwierpen aan regimes waarin ze gedurende een bepaalde periode, uitgestippeld per dag, maar beperkte hoeveelheden van bepaalde voedingsstoffen mochten eten. En calorieën moesten tellen. Volgens cijfers uit een persbericht van Motivaction wil weliswaar 60% van de Nederlanders gezonder eten en/of afvallen, maar gaat nog maar 5% op een speciaal dieet.

Geconcentreerd voedsel
Dieetvoorschriften gingen vaak gepaard met de grootste kletskoek. Een voorbeeld is ‘de natuurlijke methode voor blijvend gewichtsverlies’ Een Leven Lang Fit. (Alleen nog tweedehands verkrijgbaar.) Daar geloofde in 1985 de hele wereld in. "Het menselijk lichaam is niet geschikt om meer dan één geconcentreerd voedsel tegelijk in de maag te verteren. (…) De hoeksteen van gewichtsverlies is ontgifting." Dat soort malle teksten.

Wat Harvey en Marilyn Diamond van Een Leven Lang Fit wel goed deden, was hun apekool verkopen als ‘levenswijze’ en roepen dat ‘diëten niet werken’ is. Daarmee haakten ze in op een gevoel dat kennelijk toen al de kop op stak. Een holistische aanpak, niet van het lichaam als een reeks chemische processen, maar met inachtneming van de complexiteit van de samenhang van die processen.

Om de theoretische onderbouwing van hun ‘methode’ kunnen we nu alleen maar lachen. Maar het idee dat de stofwisseling ingewikkeld is, met grote verschillen tussen personen, en dus als een samenhangend systeem benaderd moet worden, krijgt steeds meer steun.

Raakvlakken
De afgelopen decennia is veel nuttige kennis over voeding en gezondheid vergaard. Er zijn kampen ontstaan, bijvoorbeeld over de werking van de macronutriënten (vet, koolhydraten en eiwitten) in het lichaam. Maar de vrede kon getekend worden nadat overeenstemming bereikt werd over de raakvlakken, de common ground, die nu met een anglicisme ‘leefstijl’ heet.

We betreden in 2019 het tijdperk van de leefstijl. 8000 Nederlandse gelukkigen krijgen een coach toegevoegd om de leefstijl te verbeteren.

Die bij je past
Werken diëten dan niet? Jawel hoor. Ze werken bijna allemaal even goed. Als het je lukt om het vol te houden tenminste en op voorwaarde dat je het juiste hebt gevonden, dat bij je past. Een belangrijk onderzoek dat vorig jaar verscheen was de DIETFITS-studie onder leiding van de Stanford-hoogleraar Christopher Gardner. Foodlog schreef erover.

Meer onbewerkte voeding, groente in het bijzonder, en minder suiker en bewerkte graanproducten. Dat is gezond eten volgens vega, paleo, low-fat, low-carb en Mediterraan
De uitkomst was dat na een jaar een dieet met weinig vet even goed werkte als een dieet met weinig koolhydraten. Met een goede begeleiding door diëtisten (dat zijn een soort leefstijlcoaches) vielen honderden deelnemers op beide diëten flink af. Vooral omdat ze minder calorieën binnenkregen, die dan wel uit gezonde voeding moesten komen en liefst uit zelf gekookte maaltijden. En dat zonder zich te hoeven uitsloven in de sportschool, want van sporten krijg je alleen maar honger.

Wat was de common ground? Meer onbewerkte voeding, groente in het bijzonder, en minder suiker en bewerkte graanproducten. Dat is gezond eten volgens vega, paleo, low-fat, low-carb en Mediterraan. Probeer welke bij je past, zegt DIETFITS. Dat wil zeggen: kies datgene wat je kan volhouden, wat het best lukt als je geen honger krijgt en merkt dat het werkt. Voor de een zijn dat gezonde granen, zoals havermout, volkoren tarwe en veel groente. Voor een ander gezonde vetten en eiwitten van eieren, zalm en avocado’s, en af en toe een goeie steak.

Statistieken van ziekte en dood
Gezond eten is precies wat ze in veel Europese landen niet doen en dat komt dan ook uit de statistieken van ziekte en dood naar voren. “Elk tweede of derde voortijdige sterfgeval is te voorkomen,” is de conclusie van een nieuwe studie in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) naar het verband tussen de kwaliteit van de voeding en sterfgevallen door hartfalen.

Van de 4,3 miljoen sterfgevallen door hartkwalen in Europa in 2016 waren er 2,1 miljoen het gevolg van slechte voeding
De WHO was zo kies om de schokkende cijfers ná de feestdagen te publiceren. Van de 4,3 miljoen sterfgevallen door hartkwalen in Europa in 2016 waren er 2,1 miljoen het gevolg van slechte voeding. In de 28 lidstaten van de Europese Unie vielen er 900.000 te betreuren. In Rusland 600.000 en in Oekraïne 250.000. En dan zijn de slachtoffers van drankmisbruik, een bekend probleem ginds, nog niet eens meegeteld.

In Duitsland was 46% van de ‘hartdoden’ toe te rekenen aan slechte voeding (160.000), in Italië 41% (75.000), in het Verenigd Koninkrijk 40% (67.000). In Spanje en Israël kwam het deel hartdoden door slechte voeding op een derde. In Albanië, Azerbeidjan en Oezbekistan is het aantal sterfgevallen door hartfalen in de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld omdat er de consumptie van producten van wit meel zonder vezels is toegenomen. In Zweden en Noorwegen moeten ze meer noten en zaden eten van de WHO, dat zal tienduizenden hartdoden schelen per jaar.

Een verstandig voornemen dus, gezonder gaan eten. Denk aan je hart.

De strijd van de diëten
De consensus over wat gezond eten is, maakt nog geen einde aan de diet wars. De strijd van de diëten zal blijven doorsmeulen, dat is ook een voorspelling voor het nieuwe jaar.

Vooral het laag-koolhydraten-hoog-vet dieet (afgekort in het Engels met LCHF) zal aan populariteit winnen, met in het kielzog het ketogene dieet, dat niets anders is dan een extreme vorm van LCHF. Al meer dan een decennium hebben die eetgewoonten actieve, om niet te zeggen activistische vertegenwoordigers.

Een van de populairste is de Zweedse 'DietDoctor' Andreas Eenfeldt. Wie de angst voor verzadigd vet vorig jaar van zich heeft afgeschud, en benieuwd is naar dit succesverhaal, moet beslist zijn website bezoeken voor informatie over LCHF en keto. Want er zijn toch wel aanwijzingen dat een dieet met weinig koolhydraten en (dus) veel vet tot veel en blijvend gewichtsverlies kan leiden.

Vreedzamer consensus
Maar lees dan ook het artikel van de Nederlandse koolhydraatprofessor Fred Brouns. Op basis van zijn literatuuronderzoek “kan niet geconcludeerd worden dat LCHF gunstige resultaten heeft, die zwaarder wegen dan de resultaten van minder drastische regimes, die meer hoeveelheden koolhydraten bevatten, zoals die in de buurt komen van de alledaagse praktijk.” Eet gewoon gezond, zegt Brouns, eet wat alle gezondheidsautoriteiten in alle landen aanbevelen.

Het zou jammer zijn als iemand door zijn vorig jaar ontwikkelde afkeer van suiker en geraffineerde koolhydraten en zijn overwonnen vrees voor verzadigd vet zich zou overgeven aan een LCHF-dieet zonder vezels, wat immers ook koolhydraten zijn. Dat is te eenzijdig, en dat is gezond eten nooit
Een belangrijk argument tegen een dieet met veel vet (en eventueel veel eiwitten) en weinig koolhydraten is dat er een tekort aan vezels kan optreden. Een grootschalig en eveneens door de WHO besteld onderzoek van de University of Otago in Nieuw Zeeland benadrukt maar weer eens het belang van vezels in de voeding.

Het grootschalige literatuuronderzoek, waar de gerenommeerde voedingsprofessor Jim Mann aan meewerkte, concludeerde dat “het eten van tenminste 25 tot 29 gram vezels per dag kan leiden tot een 15 à 30% vermindering van de kans op levensbedreigende kankers, beroertes en hartziekte.”

Dat vezels ook bescherming bieden tegen kwalen buiten de darmen, was al wel bekend. Maar nu wordt het belang heel zelfverzekerd uitgedrukt in een verband tussen optimale hoeveelheden en harde percentages. Zo bezien zou het jammer zijn als iemand door zijn vorig jaar ontwikkelde afkeer van suiker en geraffineerde koolhydraten en zijn overwonnen vrees voor verzadigd vet zich zou overgeven aan een LCHF-dieet zonder vezels, wat immers ook koolhydraten zijn. Dat is te eenzijdig, en dat is gezond eten nooit.
Dit artikel afdrukken