2 min
Jager-verzamelaars zijn mogelijk al 11.000 jaar voor het officiële begin van de landbouw met gewassen telen begonnen. Dat leiden Israëlische wetenschappers af uit de vondst van onkruid in een jager-verzamelaarskampement van 23.000 jaar oud.
De oudste bewijzen voor de vroege landbouw dateren van zo'n 12.000 jaar geleden. Toen begonnen in 'de vruchtbare halvemaan' in het Midden-Oosten onze voorouders op vaste plaatsen gewassen te verbouwen en vee te houden in plaats van als jager-verzamelaars rond te trekken. Vanuit het Midden-Oosten verspreidde de landbouw, gekenmerkt door vaste verblijfplaatsen met permanente bewoning, zich vervolgens over Europa.
Nieuw onderzoek door Israëlische wetenschappers plaatst de vroegste landbouw zo'n 11.000 jaar eerder. Ze concluderen dat aan de hand van de aanwezigheid van onkruid.
Jager-verzamelaars kampement
Het onderzoeksteam onderzocht een in 1989 ontdekte, 23.000 jaar oude verblijfplaats van jager-verzamelaars, bij de archeologische vindplaats Ohalo II aan het Meer van Galilea. Ze analyseerden 150.000 teruggevonden plantenresten en keken vooral naar bewijs voor het verbouwen van oergranen en de aanwezigheid van (voorlopers van) onkruid.
"Uit onze recente onderzoeken blijkt dat de eerste aanwijzing voor de vroegste landbouw 23.000 jaar geleden op de oevers van het Meer van Galilea in Israël te vinden te zijn", zegt dr. Ehud Weiss, hoogleraar paleo-etnobotanica aan de Bar-Ilan University in The Huffington Post. "Dit is een van de meest verbazingwekkende vondsten waar een wetenschapper van kan dromen. Niemand heeft eerder ooit kunnen bedenken dat mensen al zo vroeg met landbouw zijn begonnen."
De rol van onkruid
De constatering is grotendeels gebaseerd op de vaststelling van de aanwezigheid van onkruid. In hun artikel leggen de wetenschappers uit dat onkruid zogeheten 'synantrope' planten zijn. Zij duiken op waar - door menselijke activiteiten - een ecosysteem of habitat verstoord raakt. Daarom wordt onkruid door wetenschappers al langere tijd als een 'bijproduct' van landbouwactiviteiten beschouwd.
De moderne definitie van onkruid - in het Engels: 'weeds' - luidt: planten die in landbouwgewassen aanwezig zijn, meestal met nadelige gevolgen voor het gewas en dus de teler. Voor dit onderzoek, gepubliceerd in PLOS One, gebruiken de wetenschappers een specifiekere definitie van onkruid: 'planten die het functioneren en de samenstelling van natuurlijke ecosystemen en door mensen veranderde omgevingen verstoren of veranderen'.
Menselijk ingrijpen leidt tot onkruidinvasies
Eerder archeologisch onderzoek naar de leefwijze van onze voorouders heeft al aangetoond dat ver vóór de 'landbouwrevolutie' mensen in wisten te grijpen in hun directe leefomgeving.
De vele aanwijzingen voor onkruid, gekoppeld aan de vondst van stenen werktuigen die gebruikt zouden kunnen zijn om oergranen te oogsten en te malen, laat de wetenschappers concluderen dat dit jager-verzamelaarskampement naar alle waarschijnlijkheid het eerste bekende voorbeeld is van kleinschalige landbouw.
"Waar de 'echte' landbouw zich pas veel later ontwikkelde, laat onze studie zien dat het uitproberen zelf gewassen te verbouwen veel eerder begon dan voorheen gedacht werd", voegt co-auteur dr. Marcelo Sternberg toe. "Die vroege voorouders waren slimmer en vaardiger dan wij wisten."
Fotocredits: 'Zeer vervelend onkruid', Wannes Verhoogen
Dit artikel afdrukken
Nieuw onderzoek door Israëlische wetenschappers plaatst de vroegste landbouw zo'n 11.000 jaar eerder. Ze concluderen dat aan de hand van de aanwezigheid van onkruid.
Jager-verzamelaars kampement
Het onderzoeksteam onderzocht een in 1989 ontdekte, 23.000 jaar oude verblijfplaats van jager-verzamelaars, bij de archeologische vindplaats Ohalo II aan het Meer van Galilea. Ze analyseerden 150.000 teruggevonden plantenresten en keken vooral naar bewijs voor het verbouwen van oergranen en de aanwezigheid van (voorlopers van) onkruid.
Dat wijst er op dat er een 'door mensen verstoorde omgeving' bestond. Een dergelijke omgeving is een indicatie voor landbouwactiviteitenZe constateerden dat de jager-verzamelaars zo'n 140 verschillende plantensoorten verzameld en gegeten hadden. Ze vonden maalresten van wilde tarwe en gerst. De verrassing was dat ze ook 13 ook nu nog bekende onkruidsoorten (of hun voorgangers) aantroffen temidden van zaden van wilde emmer, rogge en haver. Dat wijst er op dat er een 'door mensen verstoorde omgeving' bestond. Een dergelijke omgeving is een indicatie voor landbouwactiviteiten.
"Uit onze recente onderzoeken blijkt dat de eerste aanwijzing voor de vroegste landbouw 23.000 jaar geleden op de oevers van het Meer van Galilea in Israël te vinden te zijn", zegt dr. Ehud Weiss, hoogleraar paleo-etnobotanica aan de Bar-Ilan University in The Huffington Post. "Dit is een van de meest verbazingwekkende vondsten waar een wetenschapper van kan dromen. Niemand heeft eerder ooit kunnen bedenken dat mensen al zo vroeg met landbouw zijn begonnen."
De rol van onkruid
De constatering is grotendeels gebaseerd op de vaststelling van de aanwezigheid van onkruid. In hun artikel leggen de wetenschappers uit dat onkruid zogeheten 'synantrope' planten zijn. Zij duiken op waar - door menselijke activiteiten - een ecosysteem of habitat verstoord raakt. Daarom wordt onkruid door wetenschappers al langere tijd als een 'bijproduct' van landbouwactiviteiten beschouwd.
De moderne definitie van onkruid - in het Engels: 'weeds' - luidt: planten die in landbouwgewassen aanwezig zijn, meestal met nadelige gevolgen voor het gewas en dus de teler. Voor dit onderzoek, gepubliceerd in PLOS One, gebruiken de wetenschappers een specifiekere definitie van onkruid: 'planten die het functioneren en de samenstelling van natuurlijke ecosystemen en door mensen veranderde omgevingen verstoren of veranderen'.
Menselijk ingrijpen leidt tot onkruidinvasies
Eerder archeologisch onderzoek naar de leefwijze van onze voorouders heeft al aangetoond dat ver vóór de 'landbouwrevolutie' mensen in wisten te grijpen in hun directe leefomgeving.
Die vroege voorouders waren slimmer en vaardiger dan wij wistenZe brandden begroeiing af, vingen allerlei soorten dieren (en vis), hakten bomen om en maakten 'vuilstortplaatsen' in de buurt van hun kampementen. Daarmee maakten ze de weg vrij voor de voorlopers van ons hedendaagse onkruid. Zogenoemde synantrope planten hebben functionele en adaptieve eigenschappen waarmee ze juist profiteren van verstoorde habitats en kunnen snel de overhand krijgen in ecosystemen die door snelle natuurlijke of menselijke invloeden veranderen. Synantrope planten zijn invasief, nemen snel water op (vooral in droge habitats), vermeerderen zich snel en doen het goed in gebieden waar de bodemnutriënten veranderen.
De vele aanwijzingen voor onkruid, gekoppeld aan de vondst van stenen werktuigen die gebruikt zouden kunnen zijn om oergranen te oogsten en te malen, laat de wetenschappers concluderen dat dit jager-verzamelaarskampement naar alle waarschijnlijkheid het eerste bekende voorbeeld is van kleinschalige landbouw.
"Waar de 'echte' landbouw zich pas veel later ontwikkelde, laat onze studie zien dat het uitproberen zelf gewassen te verbouwen veel eerder begon dan voorheen gedacht werd", voegt co-auteur dr. Marcelo Sternberg toe. "Die vroege voorouders waren slimmer en vaardiger dan wij wisten."
Fotocredits: 'Zeer vervelend onkruid', Wannes Verhoogen
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 8 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Michel #14,
Wat een prachtig voorbeeld van de subjectiviteit van de term 'on'kruid geef je daar: smeerwortel.
Niet alleen wordt deze plant kennelijk als tuinplant verkocht, hij wordt ook gekweekt voor z'n medicinale eigenschappen. Zijn Latijnse naam - Symphytum officinale - en dan m.n. de toevoeging 'officinale' geeft al aan dat ie al lange tijd een medische toepassing kent. De Nederlandse naam overigens ook, er wordt nl. pijnstillende zalf van gemaakt.
Wat voor de één een onkruid is, is voor de ander een nuttig kruid. Zelfs brandnetel kent medicinale en culinaire toepassingen.
Overigens heb ik wel eens gehoord dat op sommige plekken (o.a. in Suriname meen ik) juist bewust planten, bomen en struiken gemengt geteeld worden, vanwege synergie. Met wat er langzamerhand bekend wordt over onderlinge communicatie tussen planten (via feromonen, maar ook via schimmelstructuren) lijkt dat zo'n slecht idee nog niet. Maar het oogsten zal niet makkelijk zijn.
Vandaag bedacht (nav opmerking Michel): aardappel kan ook soms een onkruid zijn, als opslag na een zachte winter in een tarwe- of bietenveld.
Michel: er is in Wageningen onderzoek gedaan naar de meest geschikte quinoa variëteit voor ons klimaat (het was net als de aardappel een gewas van het hoogland met hele jaar kort dag, dus je moet dan wel uitkijken). Amaranth is de spinazie van de tropen en subtropen (bij ons in Surinaamse winkeltjes te krijgen als klaroen), het gaat dan om het blad, in Zd Europa groeit het gewoon langs de weg en is prima te eten. Rogge was ooit een onkruid in tarwe, is gepromoveerd tot een gewas dat het op de zandgrond beter doet. Wie volgen??? Over welk ziek onkruid had je het? Nooit een zieke brandnetel of paardenbloem of akkerwinde of smeerwortel gezien(of gebruik je ze op grondsoorten waarop ze eigenlijk niet thuishoren?) Meldezaden (soort weet ik niet) zijn gevonden in de maag van de Otzi oermens (of was het in een veenlijk?), Lizet Kruyff (1 mei 2011, dit blog) noemde 2 meldesoorten voor haar museummoestuin, zie -Hervonden en Terecht Vergeten Groenten- (maar sommigen van haar lijstje worden in Italie nog gewoon en veel gegeten, zoals de hertshoornweegbree) . Brave Hendrik (Chenopodium bonus henricus) is(was) ook een eetbare locale melde (lees je nog mee Hendrik? Er zijn dus ook brave soorten).
#4 Op dit moment is Quinoa aardig populair Quinoa behoort tot de amarantenfamilie. De zaadjes van de Quinoaplant is wat de mensen eten. Nu hebben we in Nederland het onkruid melde wat ook tot de amarantenfamilie behoort. Nu weet ik niet of we meldenzaadjes ook kunnen eten?
Op dit moment lopen projecten om Quinoa te telen in Nederland. Nu heb ik géén kennis van veredelingstechnieken, maar een veredelaar zou eens kunnen bekijken of de Nederlandse melde kruisbaar is met Quinoa.
Sommige onkruiden zijn zeer gevoelig voor ziekte en plagen. Ik gebruik ze dan soms ook als indicatorplant om voortijdig deze plagen te ontdekken.
Onkruid is op een bepaalde plaats ongewenste plant. Een mooi voorbeeld; ik ging eens voor iemand op onderzoek hoe dat onkruid toch heette waar hij maar niet vanaf kwam. Mijn collega wist het; smeerwortel. Dit verkoopt hij namelijk als tuinplant aan mensen.
@Dennis: dat die plantjes gevonden zijn zegt uiteraard niet veel, maar de combinatie (samen met graanresten, en hoeveelheden) wel natuurlijk, uit pollenonderzoek (relatieve hoeveelheden) zijn veel speculaties voortgekomen over landschap, dierenleven en menselijk gedrag (jacht) in de vroege en late steentijd. Lees Metaforen voor de Wildernis, van Frans Vera, de man achter de Oostvaarders Plassen.