5 min
Op wetenschap gebaseerde voedingsadviezen zouden dertig jaar achter de feiten aanlopen en voor duizenden doden per jaar zorgen. De wetenschap moet stoppen met op de rem te trappen. Dat zei Gert Schuitemaker dinsdagavond bij "It's the food, my friend".
Tijdens het derde voedseldebat in De Rode Hoed ging het over de invloed van voeding op gezondheid en (wan)gedrag. Gert Schuitemaker, orthomoleculair farmaceut, tevens doctor in de Geneeskunde, betoogde dat Nederlanders ondervoed zijn en dat de wetenschap met zijn voedingsadviezen dertig jaar achter de feiten aanloopt. Als je weet dat in 1965 al duidelijk was dat een tekort aan foliumzuur kan leiden tot baby's met open ruggetjes, en dat het tot 1991 heeft geduurd voor men moeders extra foliumzuur begon te geven, is het - zo meent Schuitemaker - een slecht idee om te wachten tot de wetenschap zich uitspreekt.
Nederland is ondervoed
Schuitemaker herinnerde eraan dat in een advies van de Gezondheidsraad in 2002 al stond dat maar 2% van alle Nederlanders zich aan de Richtlijnen Goede Voeding houdt. En zelfs als je je aan die richtlijnen houdt, krijg je niet voldoende ijzer, foliumzuur, selenium, zink, vitamine A en vitamine D binnen, gaf het Voedingscentrum toe. Als je praktisch bent, zijn supplementen de logische manier om nutriëntentekorten aan te pakken, concludeert Schuitemaker. Bejaarden zijn een grote risicogroep, maar zeker niet de enige. De nieuwste voedingsadviezen noemt Schuitemaker "een 'ramp' voor de gezondheid van de Nederlander. Daarnaast zijn er in de gezondheidszorg al 17.000 tot 20.000 vermijdbare doden per jaar."
Betere voeding leidt tot beter gedrag
Schuitemaker droeg sprekende voorbeelden aan van de invloed van voeding op gedrag bij gevangenen en kinderen. Zowel in scholen als gevangenissen kan betere voeding tot duidelijke gedragsverbeteringen leiden, stelde Schuitemaker, ook al durft de wetenschap dit nog niet aan. Toch is er wetenschappelijke onderbouwing voor en zijn de praktijkvoorbeelden duidelijk genoeg. In zijn online bibliotheek biedt Schuitemaker samenvattingen van honderden wetenschappelijke voedingsonderzoeken aan waarin een verband wordt gelegd tussen voeding en allerlei ziekten en gedragsstoornissen.
Renger Witkamp
Renger Witkamp, hoogleraar voeding en farmacologie aan de WUR, reageert op het betoog van Schuitemaker met wetenschappelijke reserve. Hij waarschuwt voor een reductionistische nadruk op supplementen en stelt dat de supplementenhandel net als de farmaceutische industrie kan leiden tot "pillen-denken". In zijn presentatie toont hij een middeleeuwse aflaat: die functie mogen supplementen niet krijgen, voeding en levensstijl hebben een veel bredere invloed. Wat betreft de financiering van voedingsonderzoek kaart Witkamp een ernstig probleem aan: wetenschappelijk onderzoek krijgt alleen geld van de overheid als het bedrijfsleven erbij betrokken is. Dat is niet de schuld van de universiteit, maar hard overheidsbeleid dat de wetenschappelijke vleugels kortwiekt.
Ap Zaalberg
De laatste spreker, Dr. Ap Zaalberg, werkt voor het Ministerie van Veiligheid en Justitie aan onderzoek naar de relatie tussen voeding en gedrag in gevangenissen. Na eerdere onderzoeken in de VS (1981-1998) en Engeland (2002) toonde hij in 2007 ook in Nederland aan dat misdragingen van gevangenen afnamen als ze voedingssupplementen kregen. Dat er nog steeds geen beleid is rond deze bevindingen, tot frustratie van Schuitemaker, is een keuze van Zaalberg zelf, die het onderzoek niet voldoende vindt om er beleid op te baseren. "Er zijn nog teveel vragen open. Hoe werken micronutriënten? Wat is de optimale dosering?" In plaats van vitaminen te gaan verstrekken in gevangenissen, wil Zaalberg eerst een pilot-project doen in zeven nieuwe gevangenissen en jeugdinrichtingen.
Geen discussie over eetgedrag?
In de zaaldiscussie roept Femke de Boer van YFM de vraag op hoe men eetgedrag bij burgers kan veranderen, als slechts 2% van alle Nederlanders verantwoord eet. Bijna iedereen maakt immers al goede voornemens. De vraag wordt terzijde geschoven door Gert Schuitemaker, gesteund door gespreksleider Felix Rottenberg. "Ik wil het vandaag graag hebben over mijn punt dat de wetenschap het tempo ophoudt, en over de onwetendheid van beleidsmakers."
In de naborrel komen veel mensen alsnog terug op dit thema.
Eetgedrag is psychologisch complex
Jeanne Hoogers, journaliste en psychologe: "Gedrag is complexer is dan hier werd gesuggereerd, dat geldt zeker voor eetgedrag. Je kunt eetgedrag bijna niet veranderen. Wie zorgt dan dat we die supplementen gaan eten? Eten is ook jezelf belonen, jezelf straffen. Daaraan werd voorbijgegaan. Ik vond het debat wat onhandig in die zin."
"Je kunt eetgedrag praktisch beïnvloeden"
Heleen Prins, BSc biomedische wetenschappen, organisator bij de YFM Academy: "Het ging veel over wat er mis is met onze voedingspatronen, en te weinig over wat we eraan kunnen doen. Het is niet genoeg om een step-up programma aan te bieden. Het zou interessant zijn geweest om meer te kijken naar nudges, naar hands-on manieren waarop je eetgedrag kunt beïnvloeden. Bijvoorbeeld de groente vooraan zetten in de kantine, kleinere borden gebruiken, supermarkten anders indelen. Het gevaar van het denken in supplementen is dat je andere aspecten van eten uit het oog verliest, die even goed invloed hebben op gezondheid en gedrag. De vergelijking tussen kerkelijke aflaten en voedingssupplementen van Renger Witkamp vond ik daarom een mooie stijlfiguur."
Medisch onderwijs schiet tekort
Guusje Segond von Banchet, verpleegkundige, volgt de YFM Academie: "Als verpleegkundige word je opgeleid in ziektebeelden en behandeling, niet in preventie. Ik heb twee maanden het vak diëtetiek gehad, maar daarbij ging het alleen over nutriënten, niet over eten in een breder verband. Terwijl allerlei andere aspecten van eten minstens evenveel invloed hebben op gezondheid en herstel. In het Radboudziekenhuis in Nijmegen is een proef gedaan waarbij de patiënten meerdere keer per dag vers eten kregen van Maison De Boer, à la carte, dat werkte sterk bevorderend voor het herstel. Maar dat weet ik omdat mijn vader daar is behandeld. Ik heb gemerkt dat voeding in geneeskundige kringen alleen serieus wordt genomen als het over herstel gaat, anders wordt het al snel geassocieerd met een oosterse leefwijze of kwakzalverij."
Ook op de lagere school geen aandacht voor thema
Guusje vervolgt: "Op de basisschool heb ik alleen geleerd om een verband te leggen tussen eten en dik zijn. Waarom heb ik niet geleerd dat gezond eten ook invloed heeft op de gezondheid van je bloedvaten en allerlei andere aspecten van gezondheid en psyche? Ik weet van een school in Rotterdam waar de leerlingen leren tuinieren, maar ook samen gaan koken en eten. Zo kun je aandacht besteden aan het bredere belang van goed eten."
Hilde Segond von Banchet, hoofd communicatie YFM, stelde tijdens het debat een vraag waarop geen antwoord kwam: "Het was jammer dat ik geen antwoord kreeg op mijn vraag over de oermens. Als wij supplementen moeten slikken, hoe kreeg de oermens dan voldoende voedingsstoffen binnen? Is de mens niet geëvolueerd met schaarste en eenzijdige beschikbaarheid van voedsel? Ik ben ook benieuwd naar de 2% van alle mensen die voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen, wie dat dan zijn en hoe ze dat voor elkaar krijgen. Als iedereen hier al ondervoed is, wat verstaat men dan eigenlijk onder ondervoeding?"
"Weston Price wist het al in de jaren '30"
Sharon en Colja, belangstellende burgers: "Wij horen waarschijnlijk tot die 2% van de bevolking die alle voedingsstoffen binnenkrijgen. We zijn erg geïnteresseerd in voeding en gezondheid, ook met het oog op onze kinderen. Het is niet nodig om dertig jaar op een wetenschappelijk verhaal te wachten. Soms moet je ook voor je gut feeling gaan. Een onderzoeker die deze avond niet aan bod kwam is Weston Price, die in de jaren '30 al voedingsonderzoek deed in Afrika. Hij liet zien dat er een sterke correlatie is tussen voeding, de kwaliteit van het gebit en gezondheid. Bijna alle kinderen dragen tegenwoordig een beugel, dat heeft ook iets met voeding te maken."
Fotocredits: Maartje Strijbis
Dit artikel afdrukken
Nederland is ondervoed
Schuitemaker herinnerde eraan dat in een advies van de Gezondheidsraad in 2002 al stond dat maar 2% van alle Nederlanders zich aan de Richtlijnen Goede Voeding houdt. En zelfs als je je aan die richtlijnen houdt, krijg je niet voldoende ijzer, foliumzuur, selenium, zink, vitamine A en vitamine D binnen, gaf het Voedingscentrum toe. Als je praktisch bent, zijn supplementen de logische manier om nutriëntentekorten aan te pakken, concludeert Schuitemaker. Bejaarden zijn een grote risicogroep, maar zeker niet de enige. De nieuwste voedingsadviezen noemt Schuitemaker "een 'ramp' voor de gezondheid van de Nederlander. Daarnaast zijn er in de gezondheidszorg al 17.000 tot 20.000 vermijdbare doden per jaar."
Betere voeding leidt tot beter gedrag
Schuitemaker droeg sprekende voorbeelden aan van de invloed van voeding op gedrag bij gevangenen en kinderen. Zowel in scholen als gevangenissen kan betere voeding tot duidelijke gedragsverbeteringen leiden, stelde Schuitemaker, ook al durft de wetenschap dit nog niet aan. Toch is er wetenschappelijke onderbouwing voor en zijn de praktijkvoorbeelden duidelijk genoeg. In zijn online bibliotheek biedt Schuitemaker samenvattingen van honderden wetenschappelijke voedingsonderzoeken aan waarin een verband wordt gelegd tussen voeding en allerlei ziekten en gedragsstoornissen.
Renger Witkamp
Witkamp stelt dat de supplementenhandel net als de farmaceutische industrie kan leiden tot "pillen-denken""Supplement moet geen aflaat worden"
Renger Witkamp, hoogleraar voeding en farmacologie aan de WUR, reageert op het betoog van Schuitemaker met wetenschappelijke reserve. Hij waarschuwt voor een reductionistische nadruk op supplementen en stelt dat de supplementenhandel net als de farmaceutische industrie kan leiden tot "pillen-denken". In zijn presentatie toont hij een middeleeuwse aflaat: die functie mogen supplementen niet krijgen, voeding en levensstijl hebben een veel bredere invloed. Wat betreft de financiering van voedingsonderzoek kaart Witkamp een ernstig probleem aan: wetenschappelijk onderzoek krijgt alleen geld van de overheid als het bedrijfsleven erbij betrokken is. Dat is niet de schuld van de universiteit, maar hard overheidsbeleid dat de wetenschappelijke vleugels kortwiekt.
Ap Zaalberg
Dat er nog steeds geen beleid is rond deze bevindingen, tot frustratie van Schuitemaker, is een keuze van Zaalberg zelf, die het onderzoek niet voldoende vindt om er beleid op te baseren."Meer onderzoek nodig"
De laatste spreker, Dr. Ap Zaalberg, werkt voor het Ministerie van Veiligheid en Justitie aan onderzoek naar de relatie tussen voeding en gedrag in gevangenissen. Na eerdere onderzoeken in de VS (1981-1998) en Engeland (2002) toonde hij in 2007 ook in Nederland aan dat misdragingen van gevangenen afnamen als ze voedingssupplementen kregen. Dat er nog steeds geen beleid is rond deze bevindingen, tot frustratie van Schuitemaker, is een keuze van Zaalberg zelf, die het onderzoek niet voldoende vindt om er beleid op te baseren. "Er zijn nog teveel vragen open. Hoe werken micronutriënten? Wat is de optimale dosering?" In plaats van vitaminen te gaan verstrekken in gevangenissen, wil Zaalberg eerst een pilot-project doen in zeven nieuwe gevangenissen en jeugdinrichtingen.
Geen discussie over eetgedrag?
In de zaaldiscussie roept Femke de Boer van YFM de vraag op hoe men eetgedrag bij burgers kan veranderen, als slechts 2% van alle Nederlanders verantwoord eet. Bijna iedereen maakt immers al goede voornemens. De vraag wordt terzijde geschoven door Gert Schuitemaker, gesteund door gespreksleider Felix Rottenberg. "Ik wil het vandaag graag hebben over mijn punt dat de wetenschap het tempo ophoudt, en over de onwetendheid van beleidsmakers."
In de naborrel komen veel mensen alsnog terug op dit thema.
Eetgedrag is psychologisch complex
Jeanne Hoogers, journaliste en psychologe: "Gedrag is complexer is dan hier werd gesuggereerd, dat geldt zeker voor eetgedrag. Je kunt eetgedrag bijna niet veranderen. Wie zorgt dan dat we die supplementen gaan eten? Eten is ook jezelf belonen, jezelf straffen. Daaraan werd voorbijgegaan. Ik vond het debat wat onhandig in die zin."
"Je kunt eetgedrag praktisch beïnvloeden"
Heleen Prins, BSc biomedische wetenschappen, organisator bij de YFM Academy: "Het ging veel over wat er mis is met onze voedingspatronen, en te weinig over wat we eraan kunnen doen. Het is niet genoeg om een step-up programma aan te bieden. Het zou interessant zijn geweest om meer te kijken naar nudges, naar hands-on manieren waarop je eetgedrag kunt beïnvloeden. Bijvoorbeeld de groente vooraan zetten in de kantine, kleinere borden gebruiken, supermarkten anders indelen. Het gevaar van het denken in supplementen is dat je andere aspecten van eten uit het oog verliest, die even goed invloed hebben op gezondheid en gedrag. De vergelijking tussen kerkelijke aflaten en voedingssupplementen van Renger Witkamp vond ik daarom een mooie stijlfiguur."
Medisch onderwijs schiet tekort
Guusje Segond von Banchet, verpleegkundige, volgt de YFM Academie: "Als verpleegkundige word je opgeleid in ziektebeelden en behandeling, niet in preventie. Ik heb twee maanden het vak diëtetiek gehad, maar daarbij ging het alleen over nutriënten, niet over eten in een breder verband. Terwijl allerlei andere aspecten van eten minstens evenveel invloed hebben op gezondheid en herstel. In het Radboudziekenhuis in Nijmegen is een proef gedaan waarbij de patiënten meerdere keer per dag vers eten kregen van Maison De Boer, à la carte, dat werkte sterk bevorderend voor het herstel. Maar dat weet ik omdat mijn vader daar is behandeld. Ik heb gemerkt dat voeding in geneeskundige kringen alleen serieus wordt genomen als het over herstel gaat, anders wordt het al snel geassocieerd met een oosterse leefwijze of kwakzalverij."
Ook op de lagere school geen aandacht voor thema
Guusje vervolgt: "Op de basisschool heb ik alleen geleerd om een verband te leggen tussen eten en dik zijn. Waarom heb ik niet geleerd dat gezond eten ook invloed heeft op de gezondheid van je bloedvaten en allerlei andere aspecten van gezondheid en psyche? Ik weet van een school in Rotterdam waar de leerlingen leren tuinieren, maar ook samen gaan koken en eten. Zo kun je aandacht besteden aan het bredere belang van goed eten."
Als iedereen hier al ondervoed is, wat verstaat men dan eigenlijk onder ondervoeding?Zijn we geëvolueerd om ondervoed te zijn?
Hilde Segond von Banchet, hoofd communicatie YFM, stelde tijdens het debat een vraag waarop geen antwoord kwam: "Het was jammer dat ik geen antwoord kreeg op mijn vraag over de oermens. Als wij supplementen moeten slikken, hoe kreeg de oermens dan voldoende voedingsstoffen binnen? Is de mens niet geëvolueerd met schaarste en eenzijdige beschikbaarheid van voedsel? Ik ben ook benieuwd naar de 2% van alle mensen die voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen, wie dat dan zijn en hoe ze dat voor elkaar krijgen. Als iedereen hier al ondervoed is, wat verstaat men dan eigenlijk onder ondervoeding?"
"Weston Price wist het al in de jaren '30"
Sharon en Colja, belangstellende burgers: "Wij horen waarschijnlijk tot die 2% van de bevolking die alle voedingsstoffen binnenkrijgen. We zijn erg geïnteresseerd in voeding en gezondheid, ook met het oog op onze kinderen. Het is niet nodig om dertig jaar op een wetenschappelijk verhaal te wachten. Soms moet je ook voor je gut feeling gaan. Een onderzoeker die deze avond niet aan bod kwam is Weston Price, die in de jaren '30 al voedingsonderzoek deed in Afrika. Hij liet zien dat er een sterke correlatie is tussen voeding, de kwaliteit van het gebit en gezondheid. Bijna alle kinderen dragen tegenwoordig een beugel, dat heeft ook iets met voeding te maken."
Fotocredits: Maartje Strijbis
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
"Meer onderzoek nodig", betreffende geweldsdelicten in gevangenissen, om te kijken wat precies optimaal is, hoe micronutriënten nu exact werken etc. Terwijl er dus minstens 3 recente grote onderzoeken zijn die aantonen dat het werkt, en al in de jaren 70 concludeerde de Amerikaan Schoenthaler dat goede voeding prestaties verhoogde en geweld deed dalen (dan Alexis #3 ).
Dan is de frustratie van Schuitemaker te begrijpen, al minstens 30 jaar is het bekend, heeft men het ervaren, maar men wil het naadje van de kous weten wat nu exáct het méést optimale is, wat weer vele jaren kan duren. In plaats van: gezond verstand, geef ze goede voeding, stuur zo nodig bij, meteen al de vruchten plukken?
Alhoewel, zulke voorzichtigheid heeft wel wat. Misschien ook handig om in te voeren voor nieuwe medicijnen, of bestrijdingsmiddelen? Eerst tientallen jaren uitvissen hoe het nu exáct werkt, wat het méést optimaal is, wat álle bijwerkingen/gevolgen zijn, en dan pas invoeren?
Triest om wederom te constateren dat voedings-supplementen door sommigen hier in de hoek van de kwakzalverij geschoven worden. Het jarenlange gezwets van de angstaanjagende Renckens heeft de zorgkosten flink helpen verhogen. Gert Schuitemaker heeft volkomen gelijk. Kan me inderdaad herinneren dat vanuit de ‘alternatieve hoek’, om het zo maar eens te zeggen, na een humane studie in 1965 werd gewezen op vitamine B-11 tekorten. Dertig jaar lang werd dit lafhartig weggehoond. Met name door de vereniging tegen kwakzalverij. Gevolg: o.a. 300 babies met een open ruggetje. Hun gekrijs is verstomd en inmiddels beveelt iedere reguliere arts foliumzuur aan.
Het zijn helaas geen geruchten dat ons voedsel niet langer voldoende micro voedingsstoffen bevat zoals Joep ook al aan geeft. Dit wordt al 75 jaar lang vastgesteld. Niet alleen door uitputting van de akkers maar ook door zgn. veredeling, genen gepruts, landbouwgif, kunstmest, manier van huidige veehouderij, onrijp oogsten en bovenal de CO2 toename.
Alle alarmbellen zouden toch moeten rinkelen bij de verantwoordelijken die zeggen het zo goed met ons te menen. Maar dit probleem wordt door wetenschap en beleidsmakers of ontkend, of gebagatelliseerd. Chronische tekorten aan micro nutriënten veranderen in chronische degeneratieve ziekten . Die bestrijd je natuurlijk met medicijnen! Dood ga je net niet maar beter wordt je ook niet.
Je krijgt er makkelijk 20 jaar bij en onze momenteel hoger dan ooit zijnde levensverwachting ‘bewijst’ dat we ‘gezonder eten dan vroeger’. Maar je krijgt er wel een rot leven voor terug en financieel wordt je door de stijgende borgkosten uitgezogen. Voedings supplementen staan op dezelfde lijst als verzadigd vet: van allebei ga je volgens de huidige ‘inzichten’ namelijk hardstikke dood.
Huig #9, het zijn geen geruchten maar gewoon de resultaten van een aantal analyses.
"They studied U.S. Department of Agriculture nutritional data from both 1950 and 1999 for 43 different vegetables and fruits, finding “reliable declines” in the amount of protein, calcium, phosphorus, iron, riboflavin (vitamin B2) and vitamin C over the past half century.
.........
This study adds to our knowledge about possible changes in the nutrient content of one class of foods, garden crops."
In werkelijkheid is het verschil veel groter als je er ook kas- en substraatgroentes bij betrekt, die tegenwoordig op grote schaal worden geteeld. Het gaat blijkbaar alleen om het gewicht. Je doet er dus goed aan om zoveel mogelijk vollegrond, meestal seizoensgebonden gewassen te nuttigen.
Zie een van de onderste downloads op saveoursoils.com: Changes in USDA Food Composition Data for 43 Garden Crops, 1950 to 1999.
Andere onderzoeksinstituten komen met soortgelijke resultaten.
Enno #8,
Dat is inderdaad ook een aspect, waarbij de mate van blootstelling aan voeding bovendien groot is. Het contactoppervlak met de 'buitenwereld' in onze darmen is immers enorm. Het is ook niet voor niets dat in onze buik een grote concentratie en activiteit van bijv. het zenuwstelsel en het immuunsysteem is.
Waar ik echter op doelde is dat de bouwblokken voor elk onderdeel van ons lichaam via onze voeding binnen komen. Dat geldt ook voor regelende stoffen zoals hormonen, neurotransmitters of bijv. eicosanoïden. Daarbij wordt de productie daarvan in bepaalde gevallen beïnvloed door de (al dan niet adequate) beschikbaarheid van de bouwstenen of cofactoren*.
Dit soort relaties zijn niet eenvoudig en het beïnvloeden ervan dus ook niet. Mijn punt is slechts dat het niet vreemd is dat voeding - en sommige componenten in het bijzonder - invloed heeft op fysiologische processen en de regulatie daarvan. Ofwel, dát dergelijke processen met voeding te manipuleren zijn hoeft geen verbazing te wekken.
-----------
* Een bekend voorbeeld is het aminozuur tryptofaan, wat een directe voorloper is van de neurotransmitter serotonine. Er zijn aanwijzingen dat de inname van eerstgenoemde invloed heeft op de aanmaak van serotonine en het lijkt daarmee invloed te hebben op het sociale gedrag en een rol te spelen bij depressie.
Er gaan geruchten dat ons eten simpelweg niet meer genoeg nutriënten bevat. Het decennialang selecteren op snelgroeiende gewassen die met weinig nutriënten toe kunnen en opgeteld bij de verdunning met NPK hebben ervoor gezorgd dat we bij gelijkblijvende hoeveelheden groenten en fruit steeds minder binnenkrijgen. (o.a. Davis 2009 Declining Fruit and Vegetable Nutrient
Composition: What Is the Evidence?)