Ook zoveel nattigheid hadden we nooit verwacht. Maar het was tastbaarder, want op een directe manier vervelend. Het water drong huis en haard binnen. In Valkenburg wordt de schade op €400 miljoen geraamd. Dergelijke risico's worden onverzeker- en dus onbetaalbaar als ze vaker voorkomen. Sinds afgelopen week staan de kranten alweer vol nieuws over extreme temperaturen in Italië, Griekenland en Turkije en bosbranden die toeristen die eindelijk weer met vakantie konden naar huis jagen. Vee en landbouwgrond verdwijnen in de vlammen. Volgens een lokale boer lijkt Turkije op de hel.
In het Nederlands Dagblad zei de geëngageerde sterfotograaf Kadir van Loohuizen dat het voor hem allemaal duidelijk is: het is het gevolg van de klimaatcrisis. Er moet dringend wat gebeuren. Kom maar door met die Green Deal van Timmermans.
Vanochtend bij @Nieuwsweekend op @NPORadio1. Gesprek van 14 minuten naar aanleiding van de klimaat-wetsvoorstellen die de Europese Commissie woensdag heeft gepresenteerd. Kijk & luister het hele gesprek hier: https://t.co/e6ABBpci0W pic.twitter.com/RVkslA5Y8y
— Remco de Boer (@remcodb) July 17, 2021
Wat gaat de rest van de wereld doen? Net zoveel (of weinig, zie hieronder), terwijl de rampen zich al voltrekken en voorlopig al niet meer te keren zijn door uitstootbeperkende maatregelen? Het Financieele Dagblad haastte zich om de internationale mores te duiden en schreef hoe gemakkelijk het voor de internationale scheepvaart is om zich aan groene verdragen te onttrekken.
Van alle stappen die je kunt zetten om klimaatverandering tegen te gaan is stoppen met zuivel misschien wel het eenvoudigst.
— Jan ten Cate (@JantenCate) July 16, 2021
Kijk dit filmpje en help mee om in de toekomst de impact van zaken als bijvoorbeeld #hoogwater in #Limburg te verkleinen.https://t.co/sBZY1KSAYh pic.twitter.com/MgT2m5GirY
De oorzaak van de extreme regen die de wateroverlast veroorzaakte is een bel koude lucht. Klimaatverandering speelt daarbij een rol. Weerman en klimaatwetenschapper @PKuipersMunneke legt uit hoe het zit. #Nieuwsuur pic.twitter.com/BBy7sCdCh2
— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) July 17, 2021
Foto's van het hoogwater in de Brabantse Maasheggen. De Maas treedt vaker buiten haar oevers, maar dit soort taferelen zijn voor deze tijd van het jaar tamelijk uniek. pic.twitter.com/weKWi4eRrV
— Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (@VNC_Landschap) July 20, 2021
Inmiddels 14.000 waarschuwende wetenschappers
Jaar na jaar en soms zelfs maand na maand waarschuwen onderzoekers dat de wereld onleefbaar wordt als de CO2-emissies niet ingrijpend worden teruggedrongen en de wereld niet overstapt op duurzame energie. Afgelopen woensdag 28 juli lieten maar liefst 14.000 wetenschappers georganiseerd in Bioscience weten dat we zo niet door kunnen gaan als we het leven van onze eigen kinderen serieus nemen. Vanuit Nederland kregen ze gisteren, zaterdag 31 juli, steun van klimaatwetenschapper Bart Verheggen en directeur Marjan Minnesma van klimaat NGO Urgenda in het Algemeen Dagblad. Het crisisgevoel dat ontstaat, is goed vinden ze allebei. De politiek heeft nu de steun om er een tandje bij doen (denkt Verheggen) en praatprogramma's moeten vanaf nu klimaatontkenners van hun tafels weren zodat het weer kan gaan over de dreiging voor de mensheid (vindt Minnesma).
Vechten voor, is vechten tegen windmolensYARA en betaalbaar voedsel
Ja, er moet wat gebeuren. Maar moeten we daarom lukraak de grootste uitstoters aanpakken? In de Provinciale Zeeuws Courant besloot de cartoonist tijdens de watersnoden in Limburg actie te nemen tegen 1 van de tien grootste uitstoters van Nederland. De Noorse in Sluiskil gevestigde kunstmestfabrikant YARA verbruikt bergen energie om stikstof uit de lucht te vangen en tot vaste meststof te verwerken. Daarmee staat het nummer zeven op het lijstje van grootste CO2 uitstotende bedrijven in Nederland. Op Foodlog ging het onlangs over dat bedrijf. Inmiddels is de haat van het publiek tegen het bedrijf weer verder aangewakkerd, want je huis kan er van overstromen. Weg met dat bedrijf dus, zegt de cartoonist van de krant. Maar wie bedenkt dat de wereld dankzij kunstmest de wereld in de afgelopen 50 jaar circa drie keer zoveel voedsel heeft kunnen produceren om mensen genoeg en betaalbaar te kunnen voeden, zou toch een beetje anders moeten kijken. Veganistisch boeren is geen oplossing voor zoveel mensen, zodat die slimme mest ergens gemaakt moet worden en dat doen we hier nu eenmaal niet al te inefficiënt. Het bedrijf dichtgooien is dan ook symboolpolitiek. Het komt ergens anders op de wereld vermoedelijk klimaatvervuilender en in ieder geval buiten onze macht terug.
Dat neemt allemaal niet weg dat er een paar flinke tanden bij moeten en dat het maken van keuzes onvermijdelijk is. En de Europese politiek dééd er een forse tand bij in de vorm van de EU Green Deal. Maar is het genoeg en is het wat moet gebeuren?
We doen van alles om de uitstoot te beperken, maar het is een druppel op de gloeiende plaat waar we al op dansen. Verheggen maakt zich geen illusies en zegt dat het klimaatprobleem ‘veel dieper zit’ dan wat minder autorijden en consumeren: "We hebben", zegt hij in het Algemeen Dagblad, "met z’n allen veel minder gereden en veel minder gevlogen en de emissies van CO2 zijn maar zeven procent gedaald over 2020. Het tekent hoezeer die emissies van broeikasgassen in het systeem zijn geïntegreerd. Er zijn echt structurele veranderingen nodig om die emissie te reduceren naar nul. Wat Roxane van Iperen in feite ook zei bij Zomergasten: alle wegwijzers die ons gedrag een bepaalde richting op kunnen beïnvloeden die staan in feite in de rijrichting van onduurzaam gedrag. Als je voor twee tientjes naar Barcelona kan vliegen en met de trein kost het 350 euro; dan zijn er maar een paar gekke henkies die dan de trein nemen.”
Volgens Wouter de Heij op Foodlog is de Green Deal niet alleen niet genoeg, maar ook onhandig. Duidelijk mag zijn dat de Green Deal echt niet meer gaat opleveren, dan de lockdown-effecten die de politiek rigoureus durfde in te zetten. Zo ver en snel zal Timmermans' plan niet gaan.
En nogmaals: die uitstoot moet omlaag, maar met duurzame energie alleen redden we het nietOngecoördineerde volksverhuizingen
En nu? Een Delftse ingenieur klaagde dat nieuwe technologieën veel te laat ingezet worden om iets te doen aan de effecten van klimaatverandering die ons om de oren vliegen. We kunnen bijvoorbeeld dijken van water bouwen. Die kunnen we ook nog eens razendsnel in stelling brengen. Ga in het veenweidegebied huizen en steden bouwen op palen, zei een ander. Dan kunnen we - omdat droogte in Nederland geen neerslag- maar een afvoervraagstuk is - ook meteen weer beter water in de bodem opslaan om meteen ook periodes zonder regen met glans te doorstaan.
Natuurlijk moeten we de CO2-uitstoot beperken. Maar het is niet genoeg om over elektrificatie, zonnepanelen en windmolens te praten zoals we nu doen. Vechten voor, is vechten tegen windmolens. Daar gaan we het niet mee redden. We kunnen er beter van uitgaan dat de oorzaak van het klimaatprobleem al niet meer te repareren valt. Het wordt tijd dat we naar Delft en al die andere Delfterikken in de wereld gaan kijken naar hun oplossingen voor een veranderende wereld in plaats van te denken dat we de verandering nog kunnen keren. Dat geldt ook voor de landbouw. We zullen na moeten denken waar we op steeds minder grond - de grote landbouwgebieden van de wereld liggen van oudsher in de rivierdelta's die er minder geschikt voor worden en ook nog eens dichter bevolkt raken - nog steeds genoeg betaalbaar voedsel kunnen maken. Als we dat niet doen, krijgen we behalve branden en overstromingen ongecoördineerde volksverhuizingen en heel boze mensen - die laatste drie woorden zijn een eufemisme voor opstand en oorlog. Laat het maar eens hardop gezegd zijn.
En nogmaals: die uitstoot moet omlaag, maar met duurzame energie alleen redden we het niet.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Het antwoord komt uit de huidige kwantumtheorieën: de polarisatie is ontstaan door dat we materie als entiteiten zijn gaan zien, op zichzelf staande dingen (En dan zegt David Bohm, fysicus: Fragmenten hebben de neiging met elkaar te strijden). Een lief woord voor polarisatie is individualisering.
De kwantumtheoretici nu zeggen dat die entiteiten niet bestaan, wat bestaat zijn de relaties tussen die entiteiten. Zonder de relaties zijn ze niets. Leeg. Kortom voor de liefhebbers: de werkelijkheid is een netwerk met knoopjes.
Van daaruit komen ze tot de conclusie dat een systeem van verbinden handiger is dan een systeem van concurreren.
Die polarisatie kan je ook psychologen-analytisch 'verklaren': als er twee entiteiten zijn, wie is dan de belangrijkste? En hoe ga je om met de angst daarover?
En vooral hoe krijg je het de mensen wijsgemaakt?
Iets anders nog: zou die polarisering alleen het gevolg zijn van economische uitsluiting (Piketty, Acemoglu/Robinson)?
Ik ben er tamelijk zeker van dat we leven in een nieuw en zelfs intens romantisch tijdperk. De grote begrippen die we hanteren over onze leefomgeving zijn vrijwel allemaal kwalitatief en niet berekend naar hun onderlinge samenhang.
Voor zover we wel rekenen - want ook dat doen we eindeloos en zelfs heel verfijnd met modellen (één van de belangrijkste uitingen van het dataïsme dat Henk in #16 aanhaalde) - gebeurt dat, vermoed ik, niet anders. We reïficeren (ingewikkelde vaktaal voor: doen of ze de werkelijkheid zelf zijn) de modellen en zijn arrogante sciëntisten geworden ipv onderzoekers die in hun feilbaarheid om de wereld te begrijpen daar benaderingen - zoals je modellen ook kunt zien - van maken.
Nuttig om te noemen (want het is allemaal al eens bedacht, maar wordt weer vergeten; alles moet je zelf doorleven om te begrijpen wat het betekent, zei Marx al): Ulrich Beck. Uit dat Wikipedia lemma dit citaat: For 25 years, Beck delivered new diagnoses to the following question: How can social and political thought and action in the face of radical global change (environmental destruction, financial crisis, global warming, the crisis of democracy and the nation-state institutions) be intertwined in a new modernity? A radicalized modernity, for Beck, attacks its own foundations. Institutions such as the nation-state and the family are globalized 'from the inside'.
In onze media krijgen zo uiteenlopende stromingen als ideologisch-romantische modelbouwers (karikatuur: transitieprofessor Jan Rotmans), groene romantici (karikatuur: Laura Bromet, GroenLinks) en sciëntisten (karikatuur: de Vlaamse filosoof Maarten Boudry) het podium. Verbinders zijn verboden, c.q. worden geweerd, c.q. worden als oninteressant beschouwd. Geen Beck meer. Vergeten dat zoiets zou kunnen bestaan.
Het gaat hieronder over Joseph Tainter die met mijn denken wordt verbonden (#24); ik noem hem inderdaad vaker. Vaak ook in combinatie met de macht van het discours en hoe zich die handhaaft door zijn eigen logica in stand te houden (Foucault, maar je mag ook zeggen Wittgenstein en misschien zelfs al wel Kant in zijn late jaren; de laatste sprak van Schwärmerei).
Taal, macht, complexiteit en daar toch bovenuit kunnen tornen. Laten we het niet te moeilijk en abstract maken.
Terug naar de basis: het is - zoals Henk (denk ik) ook aangeeft - een organisatievraagstuk. Hoe krijgen mensen zich of hoe krijg je mensen achter hetzelfde doel. In het eigentijdse Westen lukt dat niet. Er is te veel verwarring over de analyse van de situatie waarin we als soort verkeren en de mogelijke manieren waarop we daar mee kunnen omgaan. Tegelijk is er te weinig gesprek om te ontdekken waar we het over eens zijn en te veel over waar we het over oneens zijn.
Na deze woorden, weer wat meer theoretische. Piketty zie ik als een poging om - net als Why Nations Fail van Acemoglu & Robinson - te laten zien wat uitsluiting doet (dat woord gebruik ik liever dan hebzucht).
Zelf ben ik opgevoed in het sociaal-filosofische denken van ex-Marxisten die snapten dat er universele waarden kunnen zijn maar ook individuele wensen en gedragingen en de behoefte aan respect daarvoor. Hun antwoord is ook het mijne: zorg voor een luisterend gesprek over wat we willen en zien gebeuren opdat daarin enthousiasme kan ontstaan. Enthousiasme is een wijsgerig begrip dat staat voor het gemeenschappelijke doel dat een groep mensen spontaan gaat zien als wijs.
Lieden als de oude Kant zagen daarin een 'rationeel universeel sentiment'. Ik denk dat wij het 'verbinding' (gek genoeg eerder een anti-verlichtingsbegrip) zouden noemen. Dat sentiment moet ontstaan in een wereld van insluiting. Onze wereld wordt gekenmerkt door polariserend gedram.
Is Foodlog een antwoord? Ik probeer het dat te laten zijn, sinds ik me bewust werd van het feit dat FL die vorm begon aan te nemen. Tegelijk laat het zien, hoe moeilijk het is. Ik heb zelfs de indruk dat de moeilijkheidsgraad toeneemt. Xi Jinping en Vladimir Poetin hebben gemakkelijker besturingsmodellen, al weet ik niet of ze ook de meest effectieve ideeën over de verduurzaming van de wereld hebben.
Een woordenspel zou ik het niet meteen noemen. Maar het is wel taal. En een functie van taal is het bezweren van angsten. Maar daar kan Dick meer over zeggen.
Jan Peter/Wouter, wordt dit zonder voorbeelden niet een woordenspel? Zoals jullie beiden lijken te zeggen, technische oplossingen zijn er -ook bij een wereld bevolking van 10 miljard- nog wel voor de problematiek van voedselzekerheid en klimaat. Maar minstens twee, haaks op elkaar staande problemen, staan technische oplossingen in de weg: groeiende ongelijkheid (Piketty) en democratie. Wat dat laatste betreft is de bouw van voldoende windmolens een illustratie. En ik ben bang dat de behoefte om te feesten en te reizen een ander is; wat versobering!?
Hoe meer de neuzen in 1 richting te krijgen? Grote schaamte lijkt een mogelijke motor. Ik denk aan 2 voorbeelden, beiden met genocide als schaamte. Duitsland, waar de democratie duidelijk niet in de weg stond (staat?), en Rwanda, waar een autoritair regime de bevolking als geheel tot enorme inspanningen wist (weet?) te stimuleren. Hoe lang blijft het werkwoord in tegenwoordige tijd overeind? Hoeveel generaties?