Vroeger werkte Professor dr. Martijn B. Katan in Wageningen. Tegenwoordig werkt hij aan een universiteit die gesticht werd door de christelijke voorman Abraham Kuyper. Die overstap lijkt te merken in zijn kijk op de wereld.

Afgelopen zaterdag kwamen de Groningse Professor Frits Muskiet en zijn promovendus Remko Kuipers in NRC Handelsblad met een repliek op de column waarmee Katan enkele weken geleden het zogenaamde paleodieet de wereld uit wilde helpen.

Muskiet en Kuipers geven aan dat Katan de evolutie nog niet volledig begrijpt en verkeerd redeneert. Wat ze schreven werd door Katan weer van een naschrift voorzien. Opnieuw blijkt hij weinig te bakken van de evolutionaire manier van denken.

In plaats van op argumenten in te gaan, maakt Katan eerst een karikatuur van wat Muskiet en Kuipers bedoelen. Daarmee laat hij zien een verwarde kenner te zijn van genetica en evolutie. Hij blijkt te denken dat er in het verleden genen zijn ontstaan die ons hartinfarcten, diabetes en kanker bezorgen en daarmee een verlaagde fitness. In Katan’s visie zijn zulke genen eerst wijdverspreid en selecteert de natuur ze pas daarna weer uit. Dat is een absurde redenering. De evolutieleer had het er nooit mee kunnen redden, om de doodsimpele reden dat mensen het er ook niet mee hadden kunnen redden. Dat beweerden Muskiet en Kuipers dus ook helemaal niet. Eventuele genen die voor hartinfarcten, diabetes en kanker zorgen, moeten door mutatie ontstaan. Gebeurt dat, dan selecteert de natuur direct tégen deze mutaties juist omdat ze een lagere fitness veroorzaken. Simpel gezegd, omdat je daarmee niet overleeft, kunnen die 'ziekten' (nee, het zijn welvaartseffecten zeggen Muskiet en Kuipers) nooit ingebouwd zijn. Je overleeft er nl. niet mee. Einde oefening van die genen dus; ze gaan het vuilnisvat van de evolutie in. Zó redeneert de echte Darwinist.

Tegen onze inherente neiging om kanker te krijgen is geselecteerd door ons te laten verouderen. Het is de VU-professor – mogelijk door selectieve waarneming – kennelijk ontgaan dat voor die ontdekking (rond de zogenaamde ‘telomeren’) vorig jaar een Nobelprijs werd uitgereikt. Evenzo is ons immuunsysteem onder andere gericht op het opruimen van kanker. Dat moeten we bekopen door uiteindelijk te verouderen. Met een chique woord heet dat ook wel antagonistische pleiotropie: de genen die ons een overlevingsvoordeel geven vóór de reproductieve leeftijd zijn daarna een nadeel. Veroudering is dus de evolutionaire “trade off” van onze overleving, maar dat maakt nog niet dat “veroudering” en “chronische ziekte” daarmee synoniemen zijn geworden. Ons verouderingsproces is juist onze manier om gezond oud te worden en dood te gaan in plaats van te degenereren.
Door zijn stellingname dat onze aanleg voor ziektes zoals hartinfarct, diabetes en kanker zich “uit doordat we massaal oud worden” stelt Katan zich op het standpunt dat deze ziektes niet kunnen worden voorkomen (anders dan de ziekelijke gevolgen van sigaretten, alcohol, vetzucht en gebrek aan beweging). Die stellingname heeft hilarische consequenties.Ziekte hoort volgens Katan bij onze natuur. Als je oud wordt, word je ziek en dat is nou eenmaal zo, zegt Katan de facto. Daarmee stelt hij dat het onderzoek dat hij of anderen zouden willen uitvoeren naar gezond oud worden zinloos is. De komende ministers van Volksgezondheid en Onderwijs kunnen tevreden zijn. Zo hebben we alweer een mooie bezuiniging gerealiseerd. Mensen moeten gewoon wat jonger dood.

En nu wat rekenwerk. Katan blijft beweren dat we vroeger gemiddeld jong dood gingen, maar begrijpt niet dat er in het verleden wel degelijk oude mannen waren. Het gaat tenslotte om een gemiddelde levensverwachting. Als we gemiddeld jong stierven, werden we fenomenaal oud. Reken maar na. Als 1 kind direct na de geboorte sterft moet een ander 80 worden om een gemiddelde leeftijd van 40 te behalen, of moeten er twee 60 worden. Dat betekent nogal wat in levensomstandigheden die zorgden voor massale kindersterfte en dodelijke infecties op latere leeftijd. Blijkbaar weet Katan niets van onderzoek naar de botten van onze voorouders en de leeftijdsopbouw van “primitieve” volkeren. Ze laten zien dat de statistische waarheden kloppen met de praktijk dat oermensen oud werden.
Katan praat volkswijsheden na en doet of het professorale statistiek is.

In zijn stukjes zwijgt Katan in alle talen over interventiestudies met Paleovoeding, want jazeker, die zijn er ook, al zijn ze slechts op kleine schaal gedaan. Door halve waarheden te vertellen manipuleert hij als een ouderwetse predikant het publiek. Dat probeert hij tegenwoordig ook in de wetenschap. Halsstarrig houdt hij vast aan verzadigd vet als grote schuldige. Die hypothese is zijn levenswerk en mag kennelijk niet ter discussie worden gesteld, terwijl meta-analyses van andere wetenschappers op objectieve gronden aantonen dat de relatie van verzadigd vet met hart en vaatziekte misschien toch wel anders ligt dan we vroeger klakkeloos hebben aangenomen. Onder meer op zijn gezag.

Zendingsdrang kan grote en gevaarlijke gevolgen hebben. Al helemaal als je universiteit en collegae van elders het allemaal wel mooi vinden en je maar laten razen.

Cirkels moet je rond maken. Onder socialisten stond Abraham Kuyper bekend als Abraham de Verschrikkelijke. Ernstige protestanten en Nederlands Hervormden vereren hem nog immer.
Waar zijn de socialisten uit Wageningen in dit debat?
Dit artikel afdrukken