Meta-analyse paleodieet op metabool syndroom
Hanno Pijl (hoogleraar en internist van het LUMC) en Esther van Zuuren (dermatoloog en systematic reviewer van het LUMC), vertelden over hun meta-analyse naar het effect van het paleodieet op het metabool syndroom. Het paleodieet werd omschreven als een voeding zonder bewerkte producten, zuivel, granen en peulvruchten. In de review zijn 4 RCT’s meegenomen, met 137 deelnemers. Een van de onderzoeken was een Nederlandse studie. Het paleodieet had een gunstig effect op middelomtrek, bloeddruk en gewicht. Ook cholesterolwaarden en nuchter bloedglucose verbeterden, maar dit verschil was niet heel duidelijk. Volgens Pijl geeft deze meta-analyse nog geen reden om de huidige richtlijnen voor de voeding bij het metabool syndroom aan te passen. Wel is er meer onderzoek nodig, vooral naar het effect van granen, zuivel en peulvruchten.
Zo’n 8.000 jaar geleden zijn we ‘raar gaan doen’Het paleodieet
Frits Muskiet is klinisch chemicus in het UMCG en bekend pleitbezorger van het paleodieet. Hij hield een betoog over het ontstaan van de mens en ons vermogen om ons aan te passen aan de omgeving. Volgens Muskiet is de mens zo succesvol omdat wij altijd in de buurt van het water hebben gewoond. Dat gaf ons niet alleen drinkwater, maar daarmee konden we ons ook voeden met de producten van het ecosysteem, zoals vis, gevogelte, eieren, zeewier en schaal- en schelpdieren. Deze producten zijn rijk aan eiwit, omega 3 vetzuren, jodium, ijzer, vitamine A en D, selenium. Die voedingsstoffen zorgden ervoor dat ons brein kon groeien. Maar zo’n 8.000 jaar geleden zijn we ‘raar gaan doen’, aldus Muskiet. We gingen starten met landbouw, vertrokken uit het landwatersysteem en probeerden de natuur naar onze hand te zetten. Het gevolg is dat onze voeding en leefstijl in korte tijd erg is veranderd. We hebben nu tekorten in de voeding, bijvoorbeeld ijzer, vitamine B12, jodium. Welvaartsziekten kwamen in opmars.
De sleutel daarbij is insulineresistentie. Muskiet benadrukte dat dit op zich een normale fysiologische reactie is, bijvoorbeeld bij infectie en zwangerschap. Maar als insulineresistentie langer bestaat, bijvoorbeeld bij een continue lage ontstekingsgraad in het lichaam, richt het veel schade aan. De conclusie van Muskiet: ga zoveel mogelijk terug naar de leefomstandigheden van de eerste mens. Dat is meer dan af en toe een smoothie drinken of op dieet gaan, het is een complete leefstijl met een aangepaste manier van eten.
Sporten: koolhydraten of vetten als energiebron?
In een zinderend debat bespraken de Zuid-Afrikaanse bewegingswetenschapper Tim Noakes en de Nederlands wetenschapper Fred Brouns wat de beste energiebron voor sporters is. Noakes trapte af, met zijn betoog dat hij altijd koolhydraten heeft gepromoot als beste energiebron voor sporters. Maar dat hij – zelf langeafstandsloper – toch overgewicht en diabetes type 2 ontwikkelde. ‘Mensen zijn ontworpen om vet te verbranden. Als wetenschapper was ik zo gefocust op koolhydraten, dat ik vet helemaal vergat. Terwijl vet de grootste energievoorraad in ons lichaam is! Als je veel koolhydraten stapelt, rem je op die manier de vetverbranding. Noakes noemde topsporters die hun beste prestaties behalen zonder koolhydraten, zoals Paula NewbyFraser, een Afrikaanse triatleet, en Mark Allen, Amerikaans triatleet. Veel wetenschappelijk bewijs voor het voordeel van koolhydraatbeperkt sporten is er trouwens nog niet. Volgens Noakes is er sprake van een publicatiebias en is het zeer moeilijk om dit onderzoek gefinancierd te krijgen.
Fred Brouns was gematigder in zijn visie. Hij vindt dat een voeding met 40-45 energie% vet en 40-45 energie% koolhydraten voor de meeste sporters de beste verhouding is. Het gaat om de balans en wat voor de ene sport heel geschikt is, hoeft dat voor de ander niet zo te zijn. Er is een groot verschil tussen intervalsporten en duursport bijvoorbeeld. Het is in elk geval lastig om tijdens het sporten vet in te nemen, zo blijkt uit onderzoek naar het innemen van MCT vet. En er zijn gewoon nog te weinig data aanwezig die het koolhydraatbeperkt of ketogeen dieet bij sporters legitimeren. Brouns was overigens wel van mening dat mensen met diabetes hun koolhydraatinname moeten beperken.
Als je veel koolhydraten stapelt, rem je op die manier de vetverbrandingPraktijk: koolhydraatbeperkt dieet bij diabetes werkt écht
Wat fijn dat er ook twee diëtisten spraken op het congres! Janet Noome gaf een uitstekende lezing over voeding en reuma. En Connie Hoek overtuigde iedereen na de middagpauze met haar heldere, no-nonsens aanpak van diabetes in haar praktijk. Met resultaat. Want in de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk wordt slechts 32% van de mensen met diabetes type 2 zonder medicijnen behandeld. In de praktijk waar Connie Hoek werkt is dat 65,2%! ‘Iedereen in de praktijk, van huisarts tot praktijkbegeleider en natuurlijk ikzelf, is voedingsminded’, zegt Hoek op haar ontwapende wijze. ‘Patiënten worden hier in de praktijk eigenlijk gehersenspoeld.’
Hoek presenteerde een prachtige casus van een dame van 77 die al 25 jaar diabetes had en al 21 jaar insuline gebruikte. ‘Ze kwam binnen met de hakken in het zand, want ze was al bij veel diëtisten geweest’. Maar het vetrijke, koolhydraatbeperkte voedingsadvies van Hoek wierp zijn vruchten af. Na een jaar kon de insuline aan de kant en de BMI is gezakt van 34 naar 28. Hoek benadrukte dat er geen sprake is van een dikke, luie diabeet. Door insulineresistentie wordt de toegang van suiker tot de spieren gedwarsboomd, dat veroorzaakt de vermoeidheid. Insulinetherapie zorgt voor nog meer vermoeidheid en eetlust, terwijl er steeds meer insuline nodig is om hetzelfde effect te kunnen bereiken. De kunst is om de cirkel te doorbreken en voeding te geven die zo min mogelijk de insulinerespons triggert. Hoek wil dat steeds meer diëtisten het roer omgooien en patiënten met diabetes op deze manier gaan behandelen.
De kunst is om de cirkel te doorbreken en voeding te geven die zo min mogelijk de insulinerespons triggertNiet glucose meten, maar insuline
Peter Voshol is senior researcher bij het Louis Bolk instituut. In zijn lezing benadrukte hij dat het meten van glucose in het bloed eigenlijk verkeerd is. Hij raakt geïnspireerd door de Canadese patholoog Joseph Kraft, die nu 95 is, maar in zijn gloriejaren nogal wat orale glucosetolerantietesten mét insulinebepalingen uitvoerde. In het begin van insulineresistentie zal het lichaam immers steeds meer insuline aanmaken, om zo het bloedglucose op peil te houden. Als het glucose stijgt, is dit proces al veel te ver gevorderd. Zo beschouwd is het aantal diabeten in Nederland waarschijnlijk het topje van de ijsberg, want met onze westerse leefstijl wordt onze insulinesecretie nogal getriggerd. Schokkend feit, dat volgens Voshol uit onderzoek blijkt: sinds de jaren zeventig hebben gezonde proefpersonen tot 4 x keer meer insuline nodig om hun bloedglucose op peil te houden.
Nieuwe - of oude - gedachten over beweging
Peter Fox hield een voordracht over beweging volgens evolutionair principe. Hij betoogt dat het niet zo zeer gaat om hoe vaak of intensief je beweegt, maar vooral om hoeveel je níet beweegt. Dat verklaart bijvoorbeeld dat topsporters vaak helemaal niet zo gezond zijn en soms zelfs diabetes kunnen ontwikkelen: buiten hun trainingen om zitten en liggen ze vooral. Fox blijkt een voorstander van intermittent fasting: na het middagmaal niets meer eten, in de ochtend sporten en dan pas weer ontbijten. Na een vastenperiode van 16-18 uur heb je het meeste vetverbrandend effect van bewegen. Door nuchter bewegen neemt volgens Fox ook het bruin vet toe. Nog wat aardige tips van Fox: doe nooit hetzelfde als je sport, wissel af in wat je doet. Klimmen is beter dan hardlopen op een band. En als je koolhydraten wilt eten: doe het dan vooral in de ochtend.
Omdat we meer koolhydraten zijn gaan eten, zijn we ook meer calorieën gaan etenTim Noakes: the real meal revolution
Het lekkerste voor het laatst bewaren. Geheel conform dit calvinistische principe hadden de organisatoren lezing van Tim Noakes, de publiekstrekker, aan het eind van de dag gepland. Ondanks het tijdstip hing het publiek aan zijn lippen, want Noakes is een charismatische spreker. En waar tref je een wetenschapper die openlijk excuus aanbiedt voor het feit dat hij jarenlang de verkeerde adviezen heeft gegeven?
Noakes vindt dat alle artsen en alle diëtisten dat moeten doen, dat zij moeten zeggen dat koolhydraten geven aan mensen met diabetes en insulineresistentie een verkeerd advies is. Waar ging het fout volgens Noakes? Met de Amerikaanse richtlijnen voor goede voeding, die in 1977 uitkwamen. Daarin werd de nadruk gelegd op minder verzadigd vet en op het eten van meer koolhydraten. En dat terwijl de mens totaal geen koolhydraten nodig heeft, zegt Noakes. Omdat we meer koolhydraten zijn gaan eten, zijn we ook meer calorieën gaan eten, want koolhydraten bieden minder verzadiging. Vanaf 1977 begon ook de opmars van overgewicht en diabetes en 20 jaar na dato begon de onstuitbare opmars van diabetes type 2. Denk trouwens niet dat er in de nieuwe richtlijnen veel veranderd is. Noakes vertelde dat het BMJ onlangs een artikel van Nina Teicholz publiceerde, waarin zij gehakt maakt van de wetenschappelijke onderbouwing van deze richtlijnen.
Het effect van het koolhydraatbeperkt dieet bij overgewicht is wetenschappelijk bewezen en het belangrijkste is: mensen voelen zich er goed bij en hebben geen honger.Zelf ontwikkelde Noakes in 2010 ook diabetes, ondanks het feit dat hij zich keurig aan de voedingsrichtlijnen hield én marathons liep. Op een avond las hij het boek van Atkins en sindsdien viel het kwartje en verbeterde zijn gezondheid. In 2015 schreef hij het boek ‘The real meal revolution’, in 5 weken tijd. En sindsdien is zijn visie op koolhydraatbeperkt eten sterk in opmars in Zuid-Afrika, maar ook daarbuiten. Noakes noemt het trouwens ‘Banting’, als eerbetoon aan Mr. Banting, een Britse begrafenisondernemer die in 1862 dit dieet volgde.
Noakes is niet vies van prikkelende uitspraken zoals ‘Een aardappel is hetzelfde als een pakje glucose’ en ik vind hem af en toe wat dwingend, als een dominee die zieltjes wint voor zijn koolhydraatbeperkte kerk. Maar zijn boodschap om te minderen met koolhydraten (en dan vooral de toegevoegde suikers en geraffineerde koolhydraten) snijdt hout, zéker voor mensen met overgewicht en diabetes type 2. Het effect van het koolhydraatbeperkt dieet bij overgewicht is wetenschappelijk bewezen en het belangrijkste is: mensen voelen zich er goed bij en hebben geen honger. Dat laatste is iets dat de diëtisten Janet Noome en Connie Hoek dagelijks ervaren in hun praktijk.
Deze tekst verscheen eerder op nieuwsvoordietisten.nl
Fotocredits: 'Banksy's caveman', Lord Jim
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Om dan zelf maar terug komen op de vraag #1 naar het suikervrij opvoeden van kinderen. Het bewijs voor de stelling dat een suikervrije opvoeding leidt tot een hoger gewicht op latere leeftijd, heb ik niet kunnen vinden. En ik begin te geloven dat het er ook werkelijk niet is, als zelfs het Kenniscentrum Suiker & Voeding van de Suiker Unie niet verder komt dan een lafhartig* beroep op 'professionals in de jeugdgezondheidszorg'.
Met dergelijk dunne bewijsvoering kun je net zo goed de snoepautomaten in de schoolkantine verdedigen als preventieve maatregel tegen overgewicht.
*Professionals in de jeugdgezondheidszorg adviseren om kinderen bepaald voedsel (zoals snacks, snoep) niet te verbieden, omdat het kan leiden tot 'overeten' als 'verboden' voedsel wel beschikbaar is.
Kan ik mij van harte bij aansluiten #2 Dennis, een uitstekende organisatie. Supercool ook dat idee van de beweegclinics. Combineerde leuk met het fraaie weer. Hoewel de survivalrun mij, letterlijk, met beide benen terug op aarde zette. Het kwam mij voor dat de deelnemers aan 'wandel je sexy' het gemakkelijker hadden.
Leuk in deze om ook eens te lezen zijn de artikelen en ebooks van Matt Stone van 180degreehealth.
Of lees eerst dit interview met hem even om een beeld te krijgen. Gewoon voor een blik vanaf de andere kant van het 'low carb verhaal', wat overigens niet synoniem is aan paleo, maar wel vaak in een adem wordt genoemd.
Allereerst complimenten voor organisatie én publiek, want de sfeer die er was heb ik ervaren als erg ontspannen en tegelijk heel gemotiveerd. Heerlijk.
De focus lag op insulineresistentie, maar er waren grote verschillen in nuance tussen sprekers.
Muskiet wees er (m.i. terecht) op dat er vele factoren een rol spelen bij het ontstaan en vooral bij het pathologisch worden ervan. Alle factoren moeten volgens hem tegelijk worden aangepakt om succes te behalen: stress, lichaamsbeweging, slapen, omgeving en voeding.
Hoek en Voshol spraken over insulineresistentie bij diabetes. Dat het in die situatie - van verstoord koolhydraatmetabolisme - logisch is om het lichaam niet te belasten met nog meer koolhydraten werd door allen wel beaamt. Ofwel, kijkend vanuit een ziektesituatie. Tot zover nog niets over de vraag wat nu verstandig is in de situatie van gezonde mensen die geen insulineresistentie hebben.
De mooie discussie tussen Brouns en Noakes ging heel specifiek over sportvoeding, of eigenlijk zelfs over topsporters. Ze kwamen dicht bij elkaar, waarbij beiden het erover eens waren dat sporters met (pre-)diabetes beter koolhydraatrestrictie kunnen toepassen. En ook dat de situatie tussen duursport, zeer lange duursport en pieksport niet met elkaar vergeleken kan worden. Dat Noakes hier - bij sporters - afstand nam van koolhydraten ging in feite vooral ook over het onderwerp van veel oud onderzoek: die zoete sportdrankjes.
Pas in wat geacht werd het hoogtepunt van de dag te zijn - de lezing van Noakes - werd de stap gemaakt naar de invloed van koolhydraten op de gezondheid in het algemeen. En eerlijk gezegd is dat waar ik afhaakte. Ik denk dat koolhydraatrestrictie bij een zich ontwikkelende insulineresistentie goed verdedigbaar is en een logische keuze. Maar Noakes trok zijn stelling heel ver door en claimde dat koolhydraten de oorzaak zijn van de obesitas en diabetesepidemie. Daarbij sprak hij zelfs bepaalde genuanceerde en gedetailleerde toelichtingen van eerdere sprekers tegen, zoals welke organen in welke volgorde insulineresistent worden en wat dat betekent. De extreme koolhydraatrestrictie die Noakes propageerde staat m.i. vrij ver af van de veel genuanceerdere visie van onderzoekers van het paleolitisch voedingspatroon. Ook maakte bij helemaal geen onderscheid in de bron van dit macronutrient, terwijl literatuur (over paleolithische voeding, maar ook met andere gezichtspunten) toch wel aanleiding geeft om niet alles over één kam te scheren.
Ondanks die afgesneden bochten in de laatste lezing was het een fraaie dag, met veel heldere en goede lezingen. Benieuwd welke focus er in de volgende editie zal worden gekozen.
Karine, je lijkt overtuigd van het nut van koolhydraatbeperking en dan met name de (geraffineerde) suikers. Suikers vullen niet, veroorzaken hogere insulinespiegels en veroorzaken ook via die weg extra honger.
Vraag: hoe sta jij tegenover het suikervrij opvoeden van kinderen?
Tijdens de lunch zaterdag, stelde een diëtiste dat onderzoek aantoonde dat kinderen met een suikervrije opvoeding, op latere leeftijd dikker zijn dan leeftijdgenoten die wel suiker/zetmeel kregen.
Is dat, voor zover jij weet, inderdaad overtuigend aangetoond?
De discussie draait voor 99 procent rond probleemoplossing, maar preventie is ook wel een ding. De meeste mensen zijn er bij voorbaat van overtuigd dat suikervrij opgroeien automatisch leidt tot compensatiegedrag. Met het beroep op datzelfde boerenverstand leren veel kinderen thuis alcohol drinken. Een Maastrichtse onderzoeker signaleerde evenwel dat onder deze groep meer bingedrinkende tieners te vinden waren. Voor hetzelfde geld blijkt dat met suiker precies zo te zijn.