Lees ook
"Unilever en Too Good To Go, een initiatief tegen voedselverspilling, gaan producten die niet meer via de supermarkt verkocht kunnen worden tegen de helft van de prijs thuisbezorgen," berichtte NU.nl dinsdag nog. Het gaat dan bijvoorbeeld om seizoensproducten, zoals erwtensoep waar in een warme winter minder vraag naar is, een pindakaasvariant die toch niet in de smaak valt of producten met een foutje op het etiket.

Ook supermarktoutlet Foodello is regelmatig in het nieuws. De van oorsprong Finse online supermarkt verkoopt restpartijen uit supermarkten. Het zijn zo maar twee voorbeelden van initiatieven die in eerste instantie bedoeld zijn om voedselverspilling tegen te gaan, en die het in deze tijden van hoge energie- en voedselprijzen goed doen.

Opdrogende voedselstromen
Het 'succes' in de strijd tegen voedselverspilling heeft een keerzijde. Van oudsher gingen dit soort restpartijen naar de Voedselbanken. Zij maakten er voedselpakketten mee voor degenen die daarvoor in aanmerking komen van de bijna 1 miljoen mensen die in Nederland onder de armoedegrens leven. Voedselbanken Nederland - de koepelorganisatie van de 172 lokale voedselbanken in ons land - investeerde de afgelopen jaren in professionalisering van de keten en in partnerschappen met producenten en leveranciers. Meer dan 13.000 vrijwilligers maken het mogelijk dat inmiddels 120.000 mensen per week voedsel ontvangen, 30% meer dan in 2021.

Hoe gaat deze organisatie om met de opdrogende voedselstromen, juist in deze crisistijden?

Honger onder arme Nederlanders is geen ondenkbaar perspectief meer
Leo Wijnbelt, voorzitter van Voedselbanken Nederland: "De voedselbanken hebben een tweeledig doel. In de allereerste plaats voorkomen we voedselverspilling en in de tweede bestrijden we armoede met voedselhulp. Wij juichen dan ook ieder initiatief dat voedselverspilling tegengaat toe. Maar dat mag niet tot gevolg hebben dat juist de armsten in ons land het kind van de rekening worden."

Wijnbelt worstelt al 1,5 jaar met het vraagstuk en is uitgesproken. "De vraag die op tafel ligt, kunnen wij niet alleen beantwoorden. Wat nodig is, is een publiek-private samenwerking om op lange(re) termijn voedselhulp te kunnen blijven verstrekken." De focus nú ligt op het doorkomen van de winter, waarvoor Voedselbanken Nederland in gesprek is met bestaande en nieuwe donateurs. Ook het Wintercollectief (waar inmiddels 10 producenten bij aangesloten zijn) verlicht de tekorten.

Voor de langere termijn is het echter onvermijdelijk om met onder meer de Rijksoverheid in gesprek te gaan over het financieren van voedselhulp nu de verspillingsstroom opdroogt en niet meer voldoende is. De uitkomst van die gesprekken is nog ongewis. Honger onder arme Nederlanders is geen ondenkbaar perspectief meer.

Haalbaarheidsstudie
Op zoek naar een langetermijnoplossing voor het voedselverspillingsvraagstuk én voedselhulp werd in 2021-2022 een haalbaarheidsstudie uitgevoerd in opdracht van het ministerie van LNV. Het eindrapport, Haalbaarheidsonderzoek Sociaal-Maatschappelijke Menukaart' werd in oktober aan de Tweede Kamer aangeboden. Wijnbelt: "Het was onze gezamenlijke droom, een 'Social Enterprise' die reststromen zou verwaarden in producten, die zou vermarkten via de reguliere kanalen en daarmee de sociaal-maatschappelijke hulp zou faciliteren." Maar helaas, de Menukaart bleek niet haalbaar.

Uit de Sociaal-Maatschappelijke Menukaart:
"Ondanks het feit dat het logisch lijkt om met reststromen producten te maken voor voedselhulp maakt de complexiteit van ons voedselsysteem juist dat het tegenovergestelde waar is. Het haalbaarheidsonderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de spelers in de voedselketen het nu niet haalbaar achten de Sociaal Maatschappelijke Menukaart te realiseren. Ons voedselsysteem is gericht op ‘efficiëntie’: zo veel mogelijk, zo goedkoop mogelijk. Het efficiënt maken van ons voedselsysteem heeft er voor gezorgd dat de keten van grond tot mond verdeeld is. Iedere speler is kampioen op zijn eigen onderdeel. Maar het totaal is in dit geval niet meer dan de som der delen. Sterker nog: het is minder. Want juist deze versnippering, scheve verdeling van macht in de keten en de heftige onderlinge concurrentie, maakt dat verspilling ontstaat."

Ergens volgend jaar gaat het echt knijpen
"En daarmee ontviel ons de oplossing voor de langere termijn," zegt Wijnbelt. "We zetten dus alle zeilen bij om de komende winter door te komen. Ergens volgend jaar gaat het echt knijpen." Dankzij de inspanningen van de afgelopen jaren hebben de Voedselbanken zich ontwikkeld tot een fenomeen dat je gerust mag omschrijven als een "krankzinnig logistiek succes". Maar die situatie kent een eindigheid, en daarom is het van belang op alle fronten te praten om te proberen tijdig tot een structurele oplossing te komen. "Je mag als samenleving niet accepteren dat het tegengaan van voedselverspilling ten koste gaat van de mensen die het niet kunnen dragen," besluit Wijnbelt.
Dit artikel afdrukken