Interview Herman Wijffels: ‘Het tijdperk van het individu is voorbij, ook in de landbouw’

Herman Wijffels (78), geboren als boerenzoon, opgeleid als econoom, was voorheen voorzitter van Rabobank en SER, bewindvoerder bij de Wereldbank en hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering aan de UU. In 2016 ging hij met emeritaat, maar hij voert nog steeds dagelijks Zoom-gesprekken in nationale en internationale denktanks en besturen. In 2015 sprak hij in de #Foodfriend-debatreeks.

Volgens Herman Wijffels maakt Corona, als voorlopige climax van een reeks crisissen, duidelijk dat het grote tijdperk van het individu voorbij is, zowel voor burgers als bedrijven. “Lange tijd is het beleid geweest om burgers en bedrijven alle ruimte te geven om gebruik te maken van de publieke goederen zoals schone lucht, water, de aarde, ons rechtssysteem, het hele pakket aan commons. Het aandeelhouderskapitalisme is daar de sublimatie van.” Volgens Wijffels heeft de wal nu het schip gekeerd: “Achter Corona vandaan komt nu een meer publieke, gemeenschappelijke ethiek. Het collectief wordt boven het individu gesteld. Dat is de kern van de coronacrisis.”

Volgens Wijffels zal dit onvermijdelijk ook zijn beslag krijgen in de landbouw en voeding. Corona is een gezondheidscrisis. In de landbouw van de toekomst zal niet productie, maar gezondheid centraal komen te staan: de gezondheid van burgers, boeren en het ecosysteem waarin we opereren. Ketens moeten korter, want Corona heeft de existentiële risico’s van lange leveringsketens duidelijk gemaakt. Re-regionalisering en re-lokalisering is onvermijdelijk. Dit gaat ten koste van export, maar kan zorgen voor veel nieuwe, groene werkgelegenheid en een nieuwe verbinding tussen stad en land. “Landbouw is lang een segregatiemodel geweest”, aldus Wijffels. De verandering is al van onderop begonnen. De overheid staat er tot nu toe met de rug naar toe, maar het wordt tijd dat de overheid zich omdraait.

In zijn uiteenzetting refereert Wijffels veelvuldig aan de veranderingen in de landbouw die hij als boerenzoon sinds zijn vroege jeugd heeft meegemaakt. Hij heeft begrip voor de weerstand van boeren: “Ik hoor dat ook van boeren in mijn familie. Die zeggen: je hebt mooi praten met je gezondheidsmodel, maar als we niet beloond worden voor zo’n aanpak, kan het niet. Boeren passen gewoon toe wat ze op de landbouwhogeschool hebben geleerd en dat doen ze ontzettend vakbekwaam. En nu komt ineens het bericht dat dat weliswaar vroeger werd gepropageerd, maar nu niet langer kan. Dat is natuurlijk een enorme streep door allerlei rekeningen.”

We moeten daarom collectief zorgen dat een transitie niet ten koste gaat van het inkomen van de boer. Als econoom heeft Wijffels daartoe een radicaal pleidooi: “De voedselketen moet gaan werken met open calculatie. De euro van de consument moet naar rato van inspanning en kosten worden verdeeld over de schakels in de keten.”

Kan de krachtige lobby van fossiele brandstof en agrochemie dit stoppen? Wat betekent dit alles voor de Green Deal van Frans Timmermans? En hoe gaan we dit allemaal financieren? U kunt het hier bekijken en beluisteren.


Klik op het 4-hoekje rechtsonder om het gesprek Full Screen te bekijken